۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
البستان الجامع لجميع تواريخ أهل الزمان: تفاوت میان نسخه‌ها
البستان الجامع لجميع تواريخ أهل الزمان (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۲۳
، ۳ سپتامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - '..<ref>' به '.<ref>'
جز (جایگزینی متن - ' | تعداد جلد =' به '| تعداد جلد =') |
جز (جایگزینی متن - '..<ref>' به '.<ref>') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
نویسنده در تدوین مطالب کتاب خویش، از مصادر و منابع متنوعی بهره برده است، اما بااین‌حال، فقط از برخی از آن‌ها، از جمله «[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ الرسل و الملوك]]» معروف به «[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]]»، «بعض تواريخ أهل التوراة» و «تاريخ زبدة الفكرة» اثر حسن ثوری نام برده است. قطعا وی از کتاب «[[المعارف]]» [[دینوری، احمد بن داود|ابن قتیبه دینوری]]، «[[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|طبقات الكبری]]» [[ابن سعد، محمد بن سعد|ابن سعد]]، «[[فتوح البلدان]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]، «[[تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام|تاريخ سني ملوك الأرض و الأنبياء]]» [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانی]] و «الإنباء بأنباء الأنبياء» قضاعی مطالبی را نقل می‌کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref>. | نویسنده در تدوین مطالب کتاب خویش، از مصادر و منابع متنوعی بهره برده است، اما بااین‌حال، فقط از برخی از آن‌ها، از جمله «[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ الرسل و الملوك]]» معروف به «[[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]]»، «بعض تواريخ أهل التوراة» و «تاريخ زبدة الفكرة» اثر حسن ثوری نام برده است. قطعا وی از کتاب «[[المعارف]]» [[دینوری، احمد بن داود|ابن قتیبه دینوری]]، «[[الطبقات الكبری (دار الكتب العلمية)|طبقات الكبری]]» [[ابن سعد، محمد بن سعد|ابن سعد]]، «[[فتوح البلدان]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]، «[[تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام|تاريخ سني ملوك الأرض و الأنبياء]]» [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه اصفهانی]] و «الإنباء بأنباء الأنبياء» قضاعی مطالبی را نقل می‌کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10</ref>. | ||
همچنین احتمال می‌رود وی از مصادر زیر نیز بی‌بهره نبوده است؛ زیرا برخی از روایات و حوادثی که وی به نقل آن‌ها پرداخته، مطابق با این منابع می‌باشد: «[[تاريخ اليعقوبي]]»، «[[البدء و التاريخ]]» اثر [[مقدسی، مطهر بن طاهر|ابن طاهر مقدسی]]؛ «العنوان» معروف به «تاريخ المنبجي»، «[[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]]» [[مسعودی، علی بن حسین|مسعودی]]؛ «صلة تاريخ الطبري» تألیف سعید بن بطریق؛ «تكملة تاريخ الطبري» اثر همدانی؛ «أخبار مصر» اثر ابن میسر؛ «العيون و الحدائق في أخبار الحقائق» اثر مورخی مجهول؛ «[[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]؛ «[[السير و المغازي]]» [[ابن اسحاق، محمد|ابن اسحاق]]؛ «[[السيرة النبوية]]» [[ابن هشام، عبدالملک بن هشام|ابن هشام]]؛ «[[الأوائل]]» [[عسکری، حسن بن عبدالله|عسکری]]؛ «تاريخ حلب» عظیمی؛ «[[تاريخ الموصل]]» [[ازدی، عبدالله بن محمد|ازدی]] و | همچنین احتمال می‌رود وی از مصادر زیر نیز بی‌بهره نبوده است؛ زیرا برخی از روایات و حوادثی که وی به نقل آن‌ها پرداخته، مطابق با این منابع می‌باشد: «[[تاريخ اليعقوبي]]»، «[[البدء و التاريخ]]» اثر [[مقدسی، مطهر بن طاهر|ابن طاهر مقدسی]]؛ «العنوان» معروف به «تاريخ المنبجي»، «[[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]]» [[مسعودی، علی بن حسین|مسعودی]]؛ «صلة تاريخ الطبري» تألیف سعید بن بطریق؛ «تكملة تاريخ الطبري» اثر همدانی؛ «أخبار مصر» اثر ابن میسر؛ «العيون و الحدائق في أخبار الحقائق» اثر مورخی مجهول؛ «[[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]؛ «[[السير و المغازي]]» [[ابن اسحاق، محمد|ابن اسحاق]]؛ «[[السيرة النبوية]]» [[ابن هشام، عبدالملک بن هشام|ابن هشام]]؛ «[[الأوائل]]» [[عسکری، حسن بن عبدالله|عسکری]]؛ «تاريخ حلب» عظیمی؛ «[[تاريخ الموصل]]» [[ازدی، عبدالله بن محمد|ازدی]] و..<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
در ادامه، مطالب در چهار بخش زیر تنظیم شده است: | در ادامه، مطالب در چهار بخش زیر تنظیم شده است: | ||
الف)- سیره نبوی: که در ابتدا تاریخ، جزئیات و نحوه ولادت پیامبر(ص) و صفات و ویژگی‌های آن حضرت بیان و سپس، وقایع تاریخی مهم از سال اول هجرت تا سال چهل هجری، به‌صورت سال به سال، بیان شده است که از جمله آن‌ها عبارتند از: غزوات بدر، ذی‌العشیره و قینقاع و تغییر قبله در سال دوم هجری؛ غزوات بنی‌سلیم و احد، ولادت امام حسن(ع) و خوانده شدن «نماز خوف» توسط پیامبر(ص) در سال سوم؛ غزوه بنی‌نضیر و تولد امام حسین(ع) در سال چهارم؛ غزوه دومة الجندل، بنی‌المصطلق و خندق در سال پنجم و | الف)- سیره نبوی: که در ابتدا تاریخ، جزئیات و نحوه ولادت پیامبر(ص) و صفات و ویژگی‌های آن حضرت بیان و سپس، وقایع تاریخی مهم از سال اول هجرت تا سال چهل هجری، به‌صورت سال به سال، بیان شده است که از جمله آن‌ها عبارتند از: غزوات بدر، ذی‌العشیره و قینقاع و تغییر قبله در سال دوم هجری؛ غزوات بنی‌سلیم و احد، ولادت امام حسن(ع) و خوانده شدن «نماز خوف» توسط پیامبر(ص) در سال سوم؛ غزوه بنی‌نضیر و تولد امام حسین(ع) در سال چهارم؛ غزوه دومة الجندل، بنی‌المصطلق و خندق در سال پنجم و..<ref>ر.ک: همان، ص85-105</ref>. | ||
ب)- عصر خلافت امویان که از سال چهلم هجری آغاز و تا سال 132ق، ادامه پیدا کرده است. از جمله وقایع این دوران، عبارتند از: تولد حجاج ثقفی در سال 42؛ وفات عمرو بن عاص در سال 43؛ وفات ام‌حبیبه همسر پیامبر(ص) در سال 44؛ وفات زید بن ثابت و حفصه بنت عمر در سال 45 و | ب)- عصر خلافت امویان که از سال چهلم هجری آغاز و تا سال 132ق، ادامه پیدا کرده است. از جمله وقایع این دوران، عبارتند از: تولد حجاج ثقفی در سال 42؛ وفات عمرو بن عاص در سال 43؛ وفات ام‌حبیبه همسر پیامبر(ص) در سال 44؛ وفات زید بن ثابت و حفصه بنت عمر در سال 45 و..<ref>ر.ک: همان، ص107-141</ref>. | ||
ج)- دوران سلطنت عباسیان که شامل سال‌های 133ق، تا 563ق، می‌شود و برخی از حوادث آن، عبارتند از: وفات سفاح در سال 136ق؛ خروج سنباد نیشابوری به طلب خون ابومسلم خراسانی در سال 137ق؛ بیعت اهل اندلس با عبدالرحمن بن معاویه در سال 139ق و | ج)- دوران سلطنت عباسیان که شامل سال‌های 133ق، تا 563ق، می‌شود و برخی از حوادث آن، عبارتند از: وفات سفاح در سال 136ق؛ خروج سنباد نیشابوری به طلب خون ابومسلم خراسانی در سال 137ق؛ بیعت اهل اندلس با عبدالرحمن بن معاویه در سال 139ق و..<ref>ر.ک: همان، ص142-395</ref>. | ||
د)- حکومت بنی‌ایوب که از سال 564ق، آغاز و تا سال 593ق، ادامه یافته و از جمله حوادث آن، عبارتند از: وفات عاضد، آخرین خلیفه مصری در سال 567ق؛ فتح یمن به دست شمس‌الدوله و وفات فخرالدین بن داود در سال 568ق و.... | د)- حکومت بنی‌ایوب که از سال 564ق، آغاز و تا سال 593ق، ادامه یافته و از جمله حوادث آن، عبارتند از: وفات عاضد، آخرین خلیفه مصری در سال 567ق؛ فتح یمن به دست شمس‌الدوله و وفات فخرالدین بن داود در سال 568ق و.... | ||
مطالب تاریخی این بخش، مفصل‌تر از سایر بخش‌ها می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص397-465</ref>. | مطالب تاریخی این بخش، مفصل‌تر از سایر بخش‌ها می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص397-465</ref>. | ||
آنچه در مطالعه این اثر، حائز اهمیت می‌باشد، وجود اغلاط و خطاهای فراوان تاریخی، مخصوصا در تاریخ وفیات اعلام و مشاهیر می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که در بسیاری از مواضع، تاریخ وفیات، ده‌ها سال و یا حتی در مواردی بیش از یک قرن، مقدم یا مؤخر از تاریخ صحیح ذکر شده است؛ به‌عنوان مثال: تاریخ وفات «مجاهد بن جبر مقری» در سال 145ق ذکر شده، درحالی‌که تاریخ صحیح آن، 103ق، است؛ تاریخ وفات «عبدالله بن شبرمه قاضی» در سال 163ق، ذکر شده، ولی تاریخ صحیح آن، 144ق است؛ تاریخ وفات «لیث بن سعد» و «انس بن مالک» ده سال جلوتر از تاریخ صحیح ذکر شده است؛ ابتدای تأسیس دولت «ابن طولون» در سال 251ق، مرقوم شده و حال آنکه این دولت در سال 246ق، تشکیل شده؛ «سیبویه» در تاریخ 180ق، وفات یافت، اما سال 161ق، سال وفات وی دانسته شده است و | آنچه در مطالعه این اثر، حائز اهمیت می‌باشد، وجود اغلاط و خطاهای فراوان تاریخی، مخصوصا در تاریخ وفیات اعلام و مشاهیر می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که در بسیاری از مواضع، تاریخ وفیات، ده‌ها سال و یا حتی در مواردی بیش از یک قرن، مقدم یا مؤخر از تاریخ صحیح ذکر شده است؛ به‌عنوان مثال: تاریخ وفات «مجاهد بن جبر مقری» در سال 145ق ذکر شده، درحالی‌که تاریخ صحیح آن، 103ق، است؛ تاریخ وفات «عبدالله بن شبرمه قاضی» در سال 163ق، ذکر شده، ولی تاریخ صحیح آن، 144ق است؛ تاریخ وفات «لیث بن سعد» و «انس بن مالک» ده سال جلوتر از تاریخ صحیح ذکر شده است؛ ابتدای تأسیس دولت «ابن طولون» در سال 251ق، مرقوم شده و حال آنکه این دولت در سال 246ق، تشکیل شده؛ «سیبویه» در تاریخ 180ق، وفات یافت، اما سال 161ق، سال وفات وی دانسته شده است و..<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص7</ref>. | ||
همچنین کتاب، متضمن شماری از اخبار عجیب و غیر واقعی است که در صحت آن‌ها، اشکالات جدی وجود دارد؛ از جمله این امور، خبری است مربوط به ازدواج «امام شافعی» با زنی در یمن که دارای دو سر و دو جسد بود. امام شافعی با او ازداج کرد و یک سال با او ماند، سپس او را طلاق داد و به سفر رفت و وقتی به یمن بازگشت، دید یک جسد با سرش (از آن زن) مرده است | همچنین کتاب، متضمن شماری از اخبار عجیب و غیر واقعی است که در صحت آن‌ها، اشکالات جدی وجود دارد؛ از جمله این امور، خبری است مربوط به ازدواج «امام شافعی» با زنی در یمن که دارای دو سر و دو جسد بود. امام شافعی با او ازداج کرد و یک سال با او ماند، سپس او را طلاق داد و به سفر رفت و وقتی به یمن بازگشت، دید یک جسد با سرش (از آن زن) مرده است..<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | ||
با این حال، از مطالب جامع و مفیدی که نویسنده در اثر خویش گنجانده، چنین برمی‌آید که وی از اطلاعات تاریخی وسیعی برخوردار بوده است؛ دلیل این مدعا، شمول مطالب کتاب بر وقایع تاریخی مشرق‌زمین و مغرب، به‌صورت گسترده و جامع می‌باشد؛ این اثر، مطالب ارزنده‌ای از هند، بلاد خراسان، بلغار، قسطنطنیه، بلاد روم، عراق، حجاز، حضرموت، یمن، بلاد شام، قبرس، اقریطش، صقلیه، مصر، نوبه، برقه، قیروان، مغرب و اندلس را در خود جای داده و این تنوع مکانی در ثبت وقایع تاریخی، آن‌هم از محدوده جغرافیایی وسیعی که آسیا، آفریقا و اروپا را در بر می‌گیرد، مؤید این مطلب است که اثر او، «تاریخ جهانی عصر خود» می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | با این حال، از مطالب جامع و مفیدی که نویسنده در اثر خویش گنجانده، چنین برمی‌آید که وی از اطلاعات تاریخی وسیعی برخوردار بوده است؛ دلیل این مدعا، شمول مطالب کتاب بر وقایع تاریخی مشرق‌زمین و مغرب، به‌صورت گسترده و جامع می‌باشد؛ این اثر، مطالب ارزنده‌ای از هند، بلاد خراسان، بلغار، قسطنطنیه، بلاد روم، عراق، حجاز، حضرموت، یمن، بلاد شام، قبرس، اقریطش، صقلیه، مصر، نوبه، برقه، قیروان، مغرب و اندلس را در خود جای داده و این تنوع مکانی در ثبت وقایع تاریخی، آن‌هم از محدوده جغرافیایی وسیعی که آسیا، آفریقا و اروپا را در بر می‌گیرد، مؤید این مطلب است که اثر او، «تاریخ جهانی عصر خود» می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | ||