۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مقامات الحریری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'سبك' به 'سبک '
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'سبك' به 'سبک ') |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
مقامه‌نويسان بعد از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] غالباً از او تقليد كردند و اين در ركود فن مقامه از جهت معنوى اثر داشت، چرا كه انحراف حريرى را از جوهر اصلى مقامه [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بديع‌الزمان]] (يعنى انتقاد و پرخاش اجتماعى) و گرايش هرچه بيشتر به لفاظى بى‌محتوى ادامه دادند و تحكيم بخشيدند، بى‌آنكه استعداد بى‌نظير حريرى در ساختن كاخهاى شكوهمند از واژگان درخشان را داشته باشند. | مقامه‌نويسان بعد از [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] غالباً از او تقليد كردند و اين در ركود فن مقامه از جهت معنوى اثر داشت، چرا كه انحراف حريرى را از جوهر اصلى مقامه [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بديع‌الزمان]] (يعنى انتقاد و پرخاش اجتماعى) و گرايش هرچه بيشتر به لفاظى بى‌محتوى ادامه دادند و تحكيم بخشيدند، بى‌آنكه استعداد بى‌نظير حريرى در ساختن كاخهاى شكوهمند از واژگان درخشان را داشته باشند. | ||
مقامات رازگشاى درون پوشيده نويسنده است. درونى كه گشايش آن تنها با شناخت زبان و | مقامات رازگشاى درون پوشيده نويسنده است. درونى كه گشايش آن تنها با شناخت زبان و سبک مقامات و رمزهاى آن ممكن خواهد بود؛ زيرا نويسنده «در باب هر چيز و هركس كه بنويسد، سرّ خود را بازگفته است». خواننده مقامات با خواندن نثر داستانى آن عمق وجود نويسنده‌اش را مى‌يابد و در دنياى او، رازهايى را كشف مى‌كند كه اگر آنها را به خود نويسنده بازگويد، شايد با حيرت و اعتراض او روبرو شود. | ||
نويسنده مقامات قصد دارد تا مسائلى را پيرامون فرد و جامعه عصر خويش مطرح كند و موضع‌گيريهاى خود را نسبت به اين مسائل به خواننده منتقل كند. وى براى انتقال اين انديشه‌ها و بيان جهت‌گيرى‌هاى خود، زبان ويژه‌اى را برگزيده است كه تكرار برخى عوامل در آن، گرايش‌هاى ذهنى وى را نشان مى‌دهد. | نويسنده مقامات قصد دارد تا مسائلى را پيرامون فرد و جامعه عصر خويش مطرح كند و موضع‌گيريهاى خود را نسبت به اين مسائل به خواننده منتقل كند. وى براى انتقال اين انديشه‌ها و بيان جهت‌گيرى‌هاى خود، زبان ويژه‌اى را برگزيده است كه تكرار برخى عوامل در آن، گرايش‌هاى ذهنى وى را نشان مى‌دهد. | ||
به هنگام بررسى | به هنگام بررسى سبک مقامات حريرى، به محورهاى زير مى‌توان اشاره كرد: | ||
الف: شيوه تصنع و تكلف در نثرنويسى: عصر حريرى عصرى است كه اديبان و خوانندگان آثار ادبى، تنها به آثار مصنوع و متكلف ارزش مى‌دهند و توانايى اديب را در نگارش چنين نثرى مى‌سنجند. | الف: شيوه تصنع و تكلف در نثرنويسى: عصر حريرى عصرى است كه اديبان و خوانندگان آثار ادبى، تنها به آثار مصنوع و متكلف ارزش مى‌دهند و توانايى اديب را در نگارش چنين نثرى مى‌سنجند. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
ب:تسلط او در بهره‌گيرى از توانايى‌هاى زبان: حريرى در مقامات خود از قدرت القايى زبان بهره بسيار برده است تا از الهام معناى لغوى آن، در بيان خود سود جويد. استفاده حريرى از استعارات، كنايات و... امرى غيرقابل انكار است. هدف وى از گزينش واژه‌ها، بهره‌گيرى از معانى مجازى و قدرت القايى آنهاست تا با اين روش نيازهاى داستان و علائق شخصيت‌هايش را برآورده سازد. | ب:تسلط او در بهره‌گيرى از توانايى‌هاى زبان: حريرى در مقامات خود از قدرت القايى زبان بهره بسيار برده است تا از الهام معناى لغوى آن، در بيان خود سود جويد. استفاده حريرى از استعارات، كنايات و... امرى غيرقابل انكار است. هدف وى از گزينش واژه‌ها، بهره‌گيرى از معانى مجازى و قدرت القايى آنهاست تا با اين روش نيازهاى داستان و علائق شخصيت‌هايش را برآورده سازد. | ||
ج-هنرنمايى در ارائه زبان و نثر آهنگين براى شناساندن ناهنجارى‌هاى اجتماعى: از ديگر ويژگى‌هاى | ج-هنرنمايى در ارائه زبان و نثر آهنگين براى شناساندن ناهنجارى‌هاى اجتماعى: از ديگر ويژگى‌هاى سبک حريرى، ترسيم مشكلات و نابسامانى‌هاى اجتماعى عصر عباسى با زبان و لحن بدبينانه و در قالب نثرى آهنگين و زيباست. اين ويژگى سبب شده است تا مقامات حريرى، مرجع و مأخذ ارزشمندى براى شناخت زبان عربى و جامعه طبقاتى عصر عباسى گردد. حريرى همچون يك جامعه‌شناس در پى ترسيم پيچيدگى‌ها، مشكلات و تنگناهاى اجتماعى است. | ||
د-كاربرد شعر در لابلاى نثر: استفاده از شعر در لابلاى نثر، يكى از ويژگى‌هاى نثر فنى است كه مقامات حريرى، كه قسمت اعظم آن به نثر نگاشته شده، حاوى اشعار فراوانى است كه هيچيك تكرار مطالب نثر و قطعه‌اى زايد نيست كه بر نثر داستان سنگينى كند. | د-كاربرد شعر در لابلاى نثر: استفاده از شعر در لابلاى نثر، يكى از ويژگى‌هاى نثر فنى است كه مقامات حريرى، كه قسمت اعظم آن به نثر نگاشته شده، حاوى اشعار فراوانى است كه هيچيك تكرار مطالب نثر و قطعه‌اى زايد نيست كه بر نثر داستان سنگينى كند. | ||
نقل شده كه [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] قهرمان داستان خود را از يك شخص واقعى-سائلى در مسجد بصره، يا اديبى به نام مظهر بن سالار- گرته‌بردارى كرده است. اگر هم انگيزه حريرى در نوشتن مقامات چنين چيزى بوده باشد، خود معترف است كه منبع الهام اصلى او مقامات بديع‌الزمان است. وى نه تنها در | نقل شده كه [[حریری، قاسم بن علی|حريرى]] قهرمان داستان خود را از يك شخص واقعى-سائلى در مسجد بصره، يا اديبى به نام مظهر بن سالار- گرته‌بردارى كرده است. اگر هم انگيزه حريرى در نوشتن مقامات چنين چيزى بوده باشد، خود معترف است كه منبع الهام اصلى او مقامات بديع‌الزمان است. وى نه تنها در سبک نوشتن و موضوع و مضمون، بلكه حتى در اسامى بعضى مقامات از [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بديع‌الزمان]] تقليد كرده است. تفاوتى كه هست آن است كه فكر و نظر و تكلّف در كار حريرى بارز است، درحالى‌كه عبارات بديع‌الزمان صاف‌تر و سليس‌تر و طبيعى‌تر افتاده است. از همان نخستين مقامه حريرى (الصنعائية) كه اقتباسى است از «مقامة الخمرية» بديع‌الزمان با اين قرينه‌سازى آشنا مى‌شويم. | ||
اما راوى مقامات در اين كتاب، شخصى است به نام حارث‌بن همام كه شيفته نوادر ادب و لطايف ادبى و خطابه‌هاى شيرين مسجّع و كثيرالسفر است و قهرمان داستان‌ها، پيرمردى است شوخ و گدا و خوش‌مشرب و خطيب و داناى علوم و فنون ادبى به نام ابوزيد سروجى، كه گاه سيماى فرزانگان را دارد و گاه سيماى گدايان و هنر او جز اين نيست كه با خطابه‌هاى بليغ خود همگان را بفريبد و دريوزگى كند. اين نوشتار حاوى پنجاه مقامه است كه مقامه نخست آن، مقامه آشنايى حارث و خواننده مقامات با ابوزيد است و اين آشنايى در مقامه‌هاى بعد بيشتر و عميق‌تر مى‌شود. | اما راوى مقامات در اين كتاب، شخصى است به نام حارث‌بن همام كه شيفته نوادر ادب و لطايف ادبى و خطابه‌هاى شيرين مسجّع و كثيرالسفر است و قهرمان داستان‌ها، پيرمردى است شوخ و گدا و خوش‌مشرب و خطيب و داناى علوم و فنون ادبى به نام ابوزيد سروجى، كه گاه سيماى فرزانگان را دارد و گاه سيماى گدايان و هنر او جز اين نيست كه با خطابه‌هاى بليغ خود همگان را بفريبد و دريوزگى كند. اين نوشتار حاوى پنجاه مقامه است كه مقامه نخست آن، مقامه آشنايى حارث و خواننده مقامات با ابوزيد است و اين آشنايى در مقامه‌هاى بعد بيشتر و عميق‌تر مى‌شود. | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
#[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله معارف مرداد - آبان 1363 - شماره 2، عنوان مقاله: مقامه نويسى بعد از بديع‌الزمان، نويسنده: ذكاوتى قراگزلو، على رضا]]. | #[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله معارف مرداد - آبان 1363 - شماره 2، عنوان مقاله: مقامه نويسى بعد از بديع‌الزمان، نويسنده: ذكاوتى قراگزلو، على رضا]]. | ||
# دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص 94-95. | # دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص 94-95. | ||
#[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله شناخت - تابستان 1386 - شماره 54، عنوان مقاله: دادخواه، حسن و جمشيدى، ليلا، بررسى تطبيقى | #[[:noormags:39567|پايگاه مجلات تخصصى نور: مجله شناخت - تابستان 1386 - شماره 54، عنوان مقاله: دادخواه، حسن و جمشيدى، ليلا، بررسى تطبيقى سبک ادبى در مقامات حريرى و حميدى]]. | ||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها == | ||