۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
ابن میثم، میثم بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' ' به ''
جز (جایگزینی متن - ' ق' به 'ق') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به '') |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
|data-type='authorCode'|AUTHORCODE404AUTHORCODE | |data-type='authorCode'|AUTHORCODE404AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div>'''ابن ميثم، كمال‌الدين ميثم بن على بن ميثم بحرانى'''، محدث، فقيه و متكلم مشهور شيعى سدۀ 7ق13/م. برخى لقب او را مفيدالدين آورده‌اند. از زندگى او آگاهى اندكى در دست است. همين قدر گفته‌اند كه در 636ق1239/م، زاده شد. | ||
'''ابن ميثم، كمال‌الدين ميثم بن على بن ميثم بحرانى'''، محدث، فقيه و متكلم مشهور شيعى سدۀ 7ق13/م. برخى لقب او را مفيدالدين آورده‌اند. از زندگى او آگاهى اندكى در دست است. همين قدر گفته‌اند كه در 636ق1239/م، زاده شد. | |||
==کسب علم و دانش== | ==کسب علم و دانش== | ||
| خط ۵۰: | خط ۴۷: | ||
ابن ميثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است كه اين معرفت از روى تقليد و به موجب نقل قابل حصول نيست. وى ظاهراً در باب اثبات صانع، نظر معتزله را بر اشاعره برترى داده‌است. وى در باب نبوت، سبك دقيق فلسفى در پيش گرفته و آن را به مطالب «ما، هل، لِمَ، كيف و من» تطبيق داده و بيان كرده‌است. دربارۀ حشر و معاد نظر ابوالحسن بصرى را پذيرفته و بر آن است كه اجزاء اصليۀ انسان كه تحول و تغيير نمى يابد، محشور مى شود. | ابن ميثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است كه اين معرفت از روى تقليد و به موجب نقل قابل حصول نيست. وى ظاهراً در باب اثبات صانع، نظر معتزله را بر اشاعره برترى داده‌است. وى در باب نبوت، سبك دقيق فلسفى در پيش گرفته و آن را به مطالب «ما، هل، لِمَ، كيف و من» تطبيق داده و بيان كرده‌است. دربارۀ حشر و معاد نظر ابوالحسن بصرى را پذيرفته و بر آن است كه اجزاء اصليۀ انسان كه تحول و تغيير نمى يابد، محشور مى شود. | ||
به هر حال ابن ميثم در روزگار خود چندان شهرت داشته كه او را با صفاتى چون فيلسوف، محقق و زبدۀ فقها و محدثان و متكلم ماهر و صف كرده و [[طریحی، فخرالدین بن محمد|طريحى]] او را در فقه، چون خواجه نصيرالدين در كلام دانسته‌است. همچنين سليمان ماحوزى بحرانى به درخواست شاگردان و دوستان، رساله‌اى در شرح حال او به نام السلافة البهية في الترجمة الميثمية پرداخته‌است. به گفتۀ همو فقيهان و محدثان و متكلمان و اديبان به آراء و روايات ابن ميثم، به تصريح يا به اشاره استناد جسته‌اند. از جمله گفته‌اند مراد [[جرجانی، علی بن محمد|ميرسيد شريف جرجانى]] از «بعض الافاضل» در حاشيۀ مطول [[تفتازانی، مسعود بن عمر|تفتازانى]] به تصريح فاضل چلبى شارح ديگر مطول، كمال‌الدين ابن ميثم بحرانى است. | به هر حال ابن ميثم در روزگار خود چندان شهرت داشته كه او را با صفاتى چون فيلسوف، محقق و زبدۀ فقها و محدثان و متكلم ماهر و صف كرده و [[طریحی، فخرالدین بن محمد|طريحى]] او را در فقه، چون خواجه نصيرالدين در كلام دانسته‌است. همچنين سليمان ماحوزى بحرانى به درخواست شاگردان و دوستان، رساله‌اى در شرح حال او به نام السلافة البهية في الترجمة الميثمية پرداخته‌است. به گفتۀ همو فقيهان و محدثان و متكلمان و اديبان به آراء و روايات ابن ميثم، به تصريح يا به اشاره استناد جسته‌اند. از جمله گفته‌اند مراد [[جرجانی، علی بن محمد|ميرسيد شريف جرجانى]] از «بعض الافاضل» در حاشيۀ مطول [[تفتازانی، مسعود بن عمر|تفتازانى]] به تصريح فاضل چلبى شارح ديگر مطول، كمال‌الدين ابن ميثم بحرانى است. ==آثار== | ||
==آثار== | |||
حدود 30 اثر به ابن ميثم نسبت داده شده است: | حدود 30 اثر به ابن ميثم نسبت داده شده است: | ||
| خط ۶۵: | خط ۵۹: | ||
رسالة في آداب البحث؛ الاستغاثة في بدع الثلاثة كه [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] آن را از تصنيفات شريف ابوالقاسم على بن احمد كوفى (د 352ق) دانسته و كنتورى پس از تأييد اين مطلب، نام اصلى آن را البدع المحدثة ذكر كرده‌است؛ استقصاء النظر في امامة ائمة الاثنی‌عشر كه افندى اصفهانى در صحت انتساب آن به ابن ميثم ترديد كرده‌است؛ اصول البلاغة، كه آن را براى نظام‌الدين منصور پسر عطاملك جوينى نوشت. اين کتاب به تجريد البلاغة نيز نامبردار است و دو نسخه از آن يكى در کتابخانۀ سپهسالار و ديگرى در کتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى شمارۀ 2 موجود است. به نظر مى رسد كه کتاب تجريد الاصول في علم البلاغة كه به ابن ميثم منسوب است و نسخه‌اى از آن در جامع كبير صنعا وجود دارد. همين اصول البلاغة باشد؛ رسالة في الامامة؛ بحرالخضم در الهيات؛ جواب رسالۀ نصيرالدين، كه نسخه‌اى از آن در کتابخانۀ حكيم در نجف موجود است؛ شرح الاشارات في الحكمة النظرية، شرحى است بر اثر استادش على بن سليمان بحرانى در كلام و حكمت؛ شرح حديث«الناس نيام»، كه نسخه اى از آن در نجف هست؛ شرح رسالۀ العلم اثر [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، كه محتملاً همان کتابى است كه به نام رسالۀ في العلم به او نسبت داده شده‌است و نسخه‌اى از آن در دانشگاه استانبول نگهدارى مى شود؛ شرح صغير نهج‌البلاغة، كه به گفتۀ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] احتمالاً همان شرح المائة كلمة لنهج‌البلاغة است؛ غاية النظر در علم كلام؛ القواعد في اصول‌الدين؛ المراسلة، نامه‌هايى است كه به [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] نوشته‌است؛ المعراج السماوى؛ مقاصد الكلام، كه گويا همان قواعد المرام اوست؛ النجاة في القيامة في تحقيق امرالامامة، كه نسخه‌اى از آن در آستان قدس هست؛ رسالة في الوحى و الالهام، يا الوحى و الالهام و الفرق بينهما و الاشراق. | رسالة في آداب البحث؛ الاستغاثة في بدع الثلاثة كه [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] آن را از تصنيفات شريف ابوالقاسم على بن احمد كوفى (د 352ق) دانسته و كنتورى پس از تأييد اين مطلب، نام اصلى آن را البدع المحدثة ذكر كرده‌است؛ استقصاء النظر في امامة ائمة الاثنی‌عشر كه افندى اصفهانى در صحت انتساب آن به ابن ميثم ترديد كرده‌است؛ اصول البلاغة، كه آن را براى نظام‌الدين منصور پسر عطاملك جوينى نوشت. اين کتاب به تجريد البلاغة نيز نامبردار است و دو نسخه از آن يكى در کتابخانۀ سپهسالار و ديگرى در کتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى شمارۀ 2 موجود است. به نظر مى رسد كه کتاب تجريد الاصول في علم البلاغة كه به ابن ميثم منسوب است و نسخه‌اى از آن در جامع كبير صنعا وجود دارد. همين اصول البلاغة باشد؛ رسالة في الامامة؛ بحرالخضم در الهيات؛ جواب رسالۀ نصيرالدين، كه نسخه‌اى از آن در کتابخانۀ حكيم در نجف موجود است؛ شرح الاشارات في الحكمة النظرية، شرحى است بر اثر استادش على بن سليمان بحرانى در كلام و حكمت؛ شرح حديث«الناس نيام»، كه نسخه اى از آن در نجف هست؛ شرح رسالۀ العلم اثر [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، كه محتملاً همان کتابى است كه به نام رسالۀ في العلم به او نسبت داده شده‌است و نسخه‌اى از آن در دانشگاه استانبول نگهدارى مى شود؛ شرح صغير نهج‌البلاغة، كه به گفتۀ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]] احتمالاً همان شرح المائة كلمة لنهج‌البلاغة است؛ غاية النظر در علم كلام؛ القواعد في اصول‌الدين؛ المراسلة، نامه‌هايى است كه به [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] نوشته‌است؛ المعراج السماوى؛ مقاصد الكلام، كه گويا همان قواعد المرام اوست؛ النجاة في القيامة في تحقيق امرالامامة، كه نسخه‌اى از آن در آستان قدس هست؛ رسالة في الوحى و الالهام، يا الوحى و الالهام و الفرق بينهما و الاشراق. | ||
براى ديگر نسخ خطى او مى توان به بروكلمان مراجعه كرد. (GAL,S,I/705) | براى ديگر نسخ خطى او مى توان به بروكلمان مراجعه كرد. (GAL,S,I/705)==وفات== | ||
==وفات== | |||
دربارۀ تاريخ درگذشت ابن ميثم اگرچه بيشتر منابع679ق/ 1280م را ذكر كرده‌اند، ولى با توجه به اين نكته كه وى در 681ق تأليف الشرح الصغير لنهج‌البلاغة را به پايان رساند، مى بايست پس از آن تاريخ درگذشته باشد؛ كنتورى نيز در يك جا 699ق1300/م را تاريخ درگذشت او دانسته‌است(. قبر او را در دو جا: الدونج يا هلتا در ماحوز بحرين دانسته‌اند. | دربارۀ تاريخ درگذشت ابن ميثم اگرچه بيشتر منابع679ق/ 1280م را ذكر كرده‌اند، ولى با توجه به اين نكته كه وى در 681ق تأليف الشرح الصغير لنهج‌البلاغة را به پايان رساند، مى بايست پس از آن تاريخ درگذشته باشد؛ كنتورى نيز در يك جا 699ق1300/م را تاريخ درگذشت او دانسته‌است(. قبر او را در دو جا: الدونج يا هلتا در ماحوز بحرين دانسته‌اند. | ||
نورى يادآور شده كه براساس قراين و شواهد قبر او مى بايست در هلتا باشد، ولى برخى اشاره كرده‌اند كه قبر واقع در الدونج، از آنِ نياى او ميثم بن معلى است نه كمال‌الدين ابن ميثم. | نورى يادآور شده كه براساس قراين و شواهد قبر او مى بايست در هلتا باشد، ولى برخى اشاره كرده‌اند كه قبر واقع در الدونج، از آنِ نياى او ميثم بن معلى است نه كمال‌الدين ابن ميثم.==مآخذ==آستان قدس، فهرست؛ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]]، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]؛ همو، [[طبقات أعلام الشيعة]]، قرن7، به كوشش على نقى منزوى، بيروت1972م؛ ابن ميثم، ميثم، شرح نهج‌البلاغة، تهران، 1404ق؛ همو، قواعد المرام في علم الكلام، به كوشش احمد حسينى، قم، 1398ق؛ استرآبادى، ميرزا محمد، منهج المقال، تهران، 1306ق؛ افندى اصفهانى، عبدالله، [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]، به كوشش محمود مرعشى و احمد حسينى، قم، 1401ق؛ بحرانى يوسف، كشكول، بيروت، 1406ق؛ تنكابنى، محمد، قصص العلماء، تهران، 1364ش؛ حرعاملى، محمد، امل الامل، به كوشش احمد حسينى، بغداد، نكتبۀ الاندلس؛ خوانسارى، محمدباقر، [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]، تهران، 1382ق1962/م؛ دانش پژوه، محمدتقى و بهاء‌الدين علمى انوارى، فهرست کتابهاى خطى مجلس شوراى اسلامى شم 2، تهران؛ شريف لاهيجى، محمد، محبوب القلوب، نسخۀ عكسى موجود در کتابخانۀ مركز؛ ششن، رمضان، نوادر مخطوطات العربية في مكاتبات تركيا، بيروت، 1400ق؛ شوشترى، [[شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نورالله]]، مجالس المؤمنين، تهران، 1365ش؛ [[طریحی، فخرالدین بن محمد|طريحى]]، فخرالدين، مجمع البحرين، به كوشش احمد حسينى، تهران، مكتبۀ المرتضوية؛ عيسوى، احمد محمد و محمد سعيد مليح، فهرست مخطوطات المكتبة الغربية بالجامع الكبير بصنعاء، اسكندريه، منشأة المعارف؛ فهرست مخطوطات خزانة الروضة الحيدرية، به كوشش احمد حسينى، نجف، 1391ق؛ كنتورى، اعجاز حسين، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، به كوشش م. هدايت حسين، كلكته، 1935م؛ ماحوزى بحرانى، سليمان، «السلافة البهية في الترجمة الميثمية»، كشكول(نك: بحرانى در همين مآخذ)؛ همو، فهرست آل بابويه و علماء البحرين، به كوشش احمد حسينى و محمد مرعشى، قم، 1404ق؛ نامۀ دانشوران، قم، دارالفكر؛ نجف، محمد مهدى، فهرست مخطوطات مكتبۀ آیت‌الله حكيم العامة، نجف، 1381ق؛ نورى، ميرزا حسين، [[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]، تهران، 1318-1321ق. | ||
==مآخذ== | |||
آستان قدس، فهرست؛ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ]]، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]؛ همو، [[طبقات أعلام الشيعة]]، قرن7، به كوشش على نقى منزوى، بيروت1972م؛ ابن ميثم، ميثم، شرح نهج‌البلاغة، تهران، 1404ق؛ همو، قواعد المرام في علم الكلام، به كوشش احمد حسينى، قم، 1398ق؛ استرآبادى، ميرزا محمد، منهج المقال، تهران، 1306ق؛ افندى اصفهانى، عبدالله، [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]، به كوشش محمود مرعشى و احمد حسينى، قم، 1401ق؛ بحرانى يوسف، كشكول، بيروت، 1406ق؛ تنكابنى، محمد، قصص العلماء، تهران، 1364ش؛ حرعاملى، محمد، امل الامل، به كوشش احمد حسينى، بغداد، نكتبۀ الاندلس؛ خوانسارى، محمدباقر، [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]، تهران، 1382ق1962/م؛ دانش پژوه، محمدتقى و بهاء‌الدين علمى انوارى، فهرست کتابهاى خطى مجلس شوراى اسلامى شم 2، تهران؛ شريف لاهيجى، محمد، محبوب القلوب، نسخۀ عكسى موجود در کتابخانۀ مركز؛ ششن، رمضان، نوادر مخطوطات العربية في مكاتبات تركيا، بيروت، 1400ق؛ شوشترى، [[شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین|قاضى نورالله]]، مجالس المؤمنين، تهران، 1365ش؛ [[طریحی، فخرالدین بن محمد|طريحى]]، فخرالدين، مجمع البحرين، به كوشش احمد حسينى، تهران، مكتبۀ المرتضوية؛ عيسوى، احمد محمد و محمد سعيد مليح، فهرست مخطوطات المكتبة الغربية بالجامع الكبير بصنعاء، اسكندريه، منشأة المعارف؛ فهرست مخطوطات خزانة الروضة الحيدرية، به كوشش احمد حسينى، نجف، 1391ق؛ كنتورى، اعجاز حسين، كشف الحجب و الاستار عن اسماء الكتب و الاسفار، به كوشش م. هدايت حسين، كلكته، 1935م؛ ماحوزى بحرانى، سليمان، «السلافة البهية في الترجمة الميثمية»، كشكول(نك: بحرانى در همين مآخذ)؛ همو، فهرست آل بابويه و علماء البحرين، به كوشش احمد حسينى و محمد مرعشى، قم، 1404ق؛ نامۀ دانشوران، قم، دارالفكر؛ نجف، محمد مهدى، فهرست مخطوطات مكتبۀ آیت‌الله حكيم العامة، نجف، 1381ق؛ نورى، ميرزا حسين، [[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]، تهران، 1318-1321ق. | |||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها == | ||