۶۱٬۱۸۹
ویرایش
ابن سیده، علی بن اسماعیل: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'معرفى اجمالى' به '') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR00337.jpg|بندانگشتی|ابن سیده، علی بن اسماعیل]] | [[پرونده:NUR00337.jpg|بندانگشتی|ابن سیده، علی بن اسماعیل]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |ابن سیده، علی بن اسماعیل | ||
|- | |- | ||
|نام‌های دیگر | |نام‌های دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | ابن سیده، ابوالحسن علی بن اسماعیل | ||
ابن سیده، علی بن احمد | ابن سیده، علی بن احمد | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" | | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" | | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" | | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |458 ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" | | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" | | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE337AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''ابن سيده، ابوالحسن على بن اسماعيل'''(398- 458ق)، اديب، لغوى و نحوى عصر ملوك الطوايفى اندلس است. نام پدر وى در برخى منابع احمد و محمد نيز آمده است؛ اما هيچ كدام در ذكر سلسله نسب او از اين حد فراتر نرفته‌اند و اين امر، با توجه به نام نياى وى «سيده»، چه بسا حاكى از تبار غيرعربى او باشد به‌ويژه برخى او را شعوبى نيز دانسته‌اند. | |||
== تولد == | |||
ابن سيده در مرسيه به دنيا آمد. او نيز همچون پدرش نابينا بود؛ اما هوش و ذكاوتى بى‌مانند و حافظه‌اى نيرومند داشت، چندانكه حيرت همگان، به‌ويژه استادانش را برانگيخته بود. به گفته‌ى خود وى از چهار سالگى شروع به تحصيل علم كرد و در شش سالگى قرآن را از حفظ داشت. بسيارى از كتب نحو و لغت از جمله الغريب المصنف ابوعبيد قاسم بن سلاّم هروى را نيز از بر مى‌دانست. پدرش كه از لغت‌شناسان و نحويان معروف به شمار مى‌رفت، از جمله‌ى نخستين استادان او بود. وى پس از پدر نزد ابوعمر طلمنكى و ابوالعلاء صاعد بغدادى و ديگران به فراگيرى نحو، لغت، فقه و حديث پرداخت. | ابن سيده در مرسيه به دنيا آمد. او نيز همچون پدرش نابينا بود؛ اما هوش و ذكاوتى بى‌مانند و حافظه‌اى نيرومند داشت، چندانكه حيرت همگان، به‌ويژه استادانش را برانگيخته بود. به گفته‌ى خود وى از چهار سالگى شروع به تحصيل علم كرد و در شش سالگى قرآن را از حفظ داشت. بسيارى از كتب نحو و لغت از جمله الغريب المصنف ابوعبيد قاسم بن سلاّم هروى را نيز از بر مى‌دانست. پدرش كه از لغت‌شناسان و نحويان معروف به شمار مى‌رفت، از جمله‌ى نخستين استادان او بود. وى پس از پدر نزد ابوعمر طلمنكى و ابوالعلاء صاعد بغدادى و ديگران به فراگيرى نحو، لغت، فقه و حديث پرداخت. | ||
== تحصیلات == | |||
ابن سيده پس از تكميل تحصيلات خود به دانيه رفت. علت مهاجرت او به درستى روشن نيست؛ اما احتمالاً تحولات سياسى و ناامنى‌هاى حاصل از آن از عوامل اين مهاجرت بوده است. در آن زمان شرق اندلس در دست موالى عامريان بود و مجاهد عامرى كه مردى فاضل و دانش‌دوست بود، بر دانيه حكم مى‌راند. ابن سيده به خدمت وى درآمد و از الطاف او بهره‌مند شد و به درخواست وى دو لغت‌نامه‌ى معروف خود «المحكم» و «المخصص» را تأليف كرد؛ اما پس از مرگ مجاهد و به قدرت رسيدن فرزندش اقبال‌الدوله روابط ابن سيده با امير به تيرگى گراييد و او به ناچار از دانيه گريخت؛ اما چندى بعد با سرودن قصيده‌اى در مدح امير دل او را به دست آورد و به دانيه بازگشت و سرانجام در همانجا درگذشت. | ابن سيده پس از تكميل تحصيلات خود به دانيه رفت. علت مهاجرت او به درستى روشن نيست؛ اما احتمالاً تحولات سياسى و ناامنى‌هاى حاصل از آن از عوامل اين مهاجرت بوده است. در آن زمان شرق اندلس در دست موالى عامريان بود و مجاهد عامرى كه مردى فاضل و دانش‌دوست بود، بر دانيه حكم مى‌راند. ابن سيده به خدمت وى درآمد و از الطاف او بهره‌مند شد و به درخواست وى دو لغت‌نامه‌ى معروف خود «المحكم» و «المخصص» را تأليف كرد؛ اما پس از مرگ مجاهد و به قدرت رسيدن فرزندش اقبال‌الدوله روابط ابن سيده با امير به تيرگى گراييد و او به ناچار از دانيه گريخت؛ اما چندى بعد با سرودن قصيده‌اى در مدح امير دل او را به دست آورد و به دانيه بازگشت و سرانجام در همانجا درگذشت. | ||
ابن سيده در رشته‌هاى مختلف از جمله شعر و ادب و تاريخ عرب، دانشى گسترده داشته، اما شهرت وى بيشتر در علم لغت است. خود او ظاهراً در مقام خودستايى، علم لغت را كمترين بضاعت و ساده‌ترين هنر خويش دانسته است. آثار لغوى ابن سيده عمدتاً مبتنى بر تأليفات لغويان بزرگ است. وى ضمن باليدن به مقام علمى خود و متهم كردن پيشينيان به اقتباس و تقليد از يكديگر، نويد تجدد و نوآورى در آثار خود داده است، اما در عمل نه تنها وعده‌ى او تحقق نيافته، بلكه خود وى نيز در هر دو اثر لغوى خود، بى‌پروا بسيارى از مطالب متقدمان را بدون ذكر نام آنان اقتباس كرده است؛ تا آنجا كه در مقدمه‌ى المخصص، قسمتى از کتاب الخصائص ابن جنى، را بى‌كم و كاست برگرفته و در لابه‌لاى مطالب خود گنجانده است.ابن سيده در منطق نيز دست داشت، چنانكه به روايت ابن صاعد، کتابى بزرگ در اين فن نوشت و در آن از آراء متى بن يونس پيروى كرد. | ابن سيده در رشته‌هاى مختلف از جمله شعر و ادب و تاريخ عرب، دانشى گسترده داشته، اما شهرت وى بيشتر در علم لغت است. خود او ظاهراً در مقام خودستايى، علم لغت را كمترين بضاعت و ساده‌ترين هنر خويش دانسته است. آثار لغوى ابن سيده عمدتاً مبتنى بر تأليفات لغويان بزرگ است. وى ضمن باليدن به مقام علمى خود و متهم كردن پيشينيان به اقتباس و تقليد از يكديگر، نويد تجدد و نوآورى در آثار خود داده است، اما در عمل نه تنها وعده‌ى او تحقق نيافته، بلكه خود وى نيز در هر دو اثر لغوى خود، بى‌پروا بسيارى از مطالب متقدمان را بدون ذكر نام آنان اقتباس كرده است؛ تا آنجا كه در مقدمه‌ى المخصص، قسمتى از کتاب الخصائص ابن جنى، را بى‌كم و كاست برگرفته و در لابه‌لاى مطالب خود گنجانده است.ابن سيده در منطق نيز دست داشت، چنانكه به روايت ابن صاعد، کتابى بزرگ در اين فن نوشت و در آن از آراء متى بن يونس پيروى كرد. | ||
== شاگردان == | |||
از شاگردان ابن سيده دو تن به نامهاى ابوعبدالله محمد بن خلصة و ابوبكر محمد بن خلف معروف به ابن طرشميل شناخته شده‌اند. | از شاگردان ابن سيده دو تن به نامهاى ابوعبدالله محمد بن خلصة و ابوبكر محمد بن خلف معروف به ابن طرشميل شناخته شده‌اند. | ||
== وفات == | |||
در سال وفات او اختلاف است؛ برخى سال وفات او را 448ق و برخى نيز 458ق در دانيه دانسته‌اند. | در سال وفات او اختلاف است؛ برخى سال وفات او را 448ق و برخى نيز 458ق در دانيه دانسته‌اند. | ||
== آثار | == آثار== | ||
1. المحكم و المحيط الاعظم؛ | |||
2. المخصص؛ | |||
3. شرح مشكل شعر المتنبى. | |||
1 التذكير و | === آثار منسوب === | ||
1 التذكير و التأنيث؛ | |||
2 شرح ابيات جمل | 2 شرح ابيات جمل زجّاجى؛ | ||
شرح اصلاح منطق ابن | شرح اصلاح منطق ابن سكيت؛ | ||
الانيق في شرح | الانيق في شرح الحماسة؛ | ||
الوافى في علم احكام | الوافى في علم احكام القوافى؛ | ||
شاذّ اللغة يا شواذّ اللغة<ref>فاتحی نژاد، عنایت الله، ج3، ص732-734</ref>. | |||
==پانویس== | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
فاتحی نژاد، عنایت الله، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374 | |||