۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
زين الأخبار (تعریب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [['
جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[') |
|||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR11213J1.jpg | | تصویر =NUR11213J1.jpg | ||
| خط ۵: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[گردیزی، عبدالحی بن ضحاک]] ( | [[گردیزی، عبدالحی بن ضحاک]] (نویسنده) | ||
[[زیدان، عفاف السید]] (تعريب) | [[زیدان، عفاف السید]] (تعريب) | ||
| خط ۲۰: | خط ۱۹: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =977-437-108-9 | | شابک =977-437-108-9 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11213 | |||
| کتابخوان همراه نور =11213 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''زين‌الاخبار يا تاريخ گرديزى'''، نوشته [[گردیزی، عبدالحی بن ضحاک|ابوسعيد عبدالحىّ بن ضحّاك بن محمود گرديزى]]، است كه با نام عربى و متن درى نوشته شده است. كتاب حاضر، كتاب تاريخى وى است كه در سال 442 هجرى به نام عزالدوله و زين‌المله عبدالرشيد بن محمود بن سبک تكين، سلطان عصر خويش به پايان رسانيد و نام آن را از زين‌المله بر گرفت و آن را زين‌الاخبار ناميد. | |||
'''زين‌الاخبار يا تاريخ گرديزى'''، نوشته [[گردیزی، عبدالحی بن ضحاک|ابوسعيد عبدالحىّ بن ضحّاك بن محمود گرديزى]]، است كه با نام عربى و متن درى نوشته شده است. كتاب حاضر، كتاب تاريخى وى است كه در سال 442 هجرى به نام عزالدوله و زين‌المله عبدالرشيد بن محمود بن | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
گرديزى اثر خود را مانند ديگر موًرخان بر مبناى تاريخ عمومى نگاشته است؛ يعنى از آفرينش جهان تا روزگار خودش. | گرديزى اثر خود را مانند ديگر موًرخان بر مبناى تاريخ عمومى نگاشته است؛ يعنى از آفرينش جهان تا روزگار خودش. | ||
| خط ۴۱: | خط ۳۷: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
زين الاخبار گرديزى را تا به حال چند تن از دانشمندان از هندى، ايرانى و افغانى در سال‌هاى مختلف دست به تصحيح و نشر زده‌اند كه آخرين آن‌ها تصحيح منظور ما است كه دكتر رحيم رضازاده ملك تصحيح كرده است. | زين الاخبار گرديزى را تا به حال چند تن از دانشمندان از هندى، ايرانى و افغانى در سال‌هاى مختلف دست به تصحيح و نشر زده‌اند كه آخرين آن‌ها تصحيح منظور ما است كه دكتر رحيم رضازاده ملك تصحيح كرده است. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۳: | ||
زين‌الاخبار يكى از كتاب‌هاى مهم تاريخ كشورمان در دوره غزنوى است. موًلف عبدالحى بن ضحاك گرديزى، مورخ بزرگ عهد غزنوى است. از زندگى ابتدايى و ايام صباوت موصوف اطلاعى دقيقى در دست نيست. اما از مطالعه اثرش كه همان "زين الاخبار" ناميده مى‌شود، چنين استنباط مى‌گردد كه با دانشمندان دربار غزنوى روابط نيك و عالمانه داشته است؛ از جمله با [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]]. | زين‌الاخبار يكى از كتاب‌هاى مهم تاريخ كشورمان در دوره غزنوى است. موًلف عبدالحى بن ضحاك گرديزى، مورخ بزرگ عهد غزنوى است. از زندگى ابتدايى و ايام صباوت موصوف اطلاعى دقيقى در دست نيست. اما از مطالعه اثرش كه همان "زين الاخبار" ناميده مى‌شود، چنين استنباط مى‌گردد كه با دانشمندان دربار غزنوى روابط نيك و عالمانه داشته است؛ از جمله با [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]]. | ||
به قول سيعد نفيسى، عبدالحى بن ضحاك گرديزى، زمانى كه از جشن‌ها و عيدهاى هندوان سخن مى‌راند، مى‌گويد كه آن مطالب را از [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان محمد بن احمد بيرونى]] | به قول سيعد نفيسى، عبدالحى بن ضحاك گرديزى، زمانى كه از جشن‌ها و عيدهاى هندوان سخن مى‌راند، مى‌گويد كه آن مطالب را از [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان محمد بن احمد بيرونى]] شنيده است. از اين كه هر دو دانشمند در غزنين هرات به سر مى‌بردند و شايد موًلف زين‌الاخبار از شاگردان ابوريحان بوده باشد. | ||
ديده مى‌شود كه موًلف زين‌الاخبار با [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] محشور بوده و با يگديگر روابط علمى و دوستانه داشته‌اند. دانشمندان ديگر نيز در مورداش تبصره مى‌نمايد كه: ظاهرا گرديزى از شاگردان مورخ بزرگ اسلامى؛ يعنى [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] مؤلف آثارالباقيه بوده است. تا جايى كه ميرزا محمدخان قزوينى كتاب زين‌الاخبار را در تاريخ، آثار، اعياد، عادات، رسوم، انساب و معارف ملل ماضيه تا اندازه شبيه به آثار الباقيه [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] مى‌داند. ديده مى‌شود كه نزدیکى دو موًرخ و دانشمند دربار غزنوى چنان بود كه تاًثيرات علمى، ابوريحان در اثر گرديزى نمايان است. | |||
عبدالحى حبيبى، در مورد گرديزى مى‌نگارد كه: "از شرح حال گرديزى متأسفانه چيزى نمى‌دانيم و در كتب ديگر ذكرى از او نيست. اگر مقدمه اين كتاب در دست مى‌بود. از روى آن گرديزى را خوب‌تر مى‌شناختيم، در حالى كه در بعضى موارد نام خود را به عبارت (فرازآورنده) اين كتاب ابوسيعد عبدالحى بن الضحاك ابن محمود گرديزى مى‌نويسد و چنين به نظر مى‌رسد كه در غزنه پايتخت آن وقت سكونت داشت و كتاب خود را در اين شهر نوشت و در اواخر زندگى استاد [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] (متوفى 440 هجرى 1048 ميلادى) با او ديدار كرده است. | |||
زين‌الاخبار در زمان سلطنت عبدالرشيد بن مسعود بن محمود بن سبک تگين (444 441 هجرى 1950-1052 1049 ميلادى) در غزنه تاًليف شده باشد. زيرا در متن كتاب چند جاى نام سلطان عبدالرشيد را با دعاى "ام سلطان" ذكر كرده است و از اين بر مى‌آيد كه گرديزى كتاب خود را پيش از فتنه طغرل ختم كرده بود. | |||
زين‌الاخبار در زمان سلطنت عبدالرشيد بن مسعود بن محمود بن | |||
اين فتنه را كه در زمان عبدالرشيد صورت گرفت، چنين مى‌نگارد: طغرل از بندگان سلطان محمود و سپه‌سالار بود كه بعد از مرگ (مودود) در سال (444 هجرى 1052 ميلادى) از خراسان به غزنه آمد و سلطان عبدالرشيد را با يازده نفر شهزاده ديگر بكشت و چهل روز ملك راند و عاقبت الامر در غزنه به دست انوشتگين سلاحدار كشته شد. و موصوف به نام قوام‌الدوله ابوسعيد طغرل سكه زده كه قبلا سكه موصوف در موزيم كابل موجود بوده و به املاى طغريل نام او را نوشته‌اند. | اين فتنه را كه در زمان عبدالرشيد صورت گرفت، چنين مى‌نگارد: طغرل از بندگان سلطان محمود و سپه‌سالار بود كه بعد از مرگ (مودود) در سال (444 هجرى 1052 ميلادى) از خراسان به غزنه آمد و سلطان عبدالرشيد را با يازده نفر شهزاده ديگر بكشت و چهل روز ملك راند و عاقبت الامر در غزنه به دست انوشتگين سلاحدار كشته شد. و موصوف به نام قوام‌الدوله ابوسعيد طغرل سكه زده كه قبلا سكه موصوف در موزيم كابل موجود بوده و به املاى طغريل نام او را نوشته‌اند. | ||
| خط ۶۵: | خط ۵۷: | ||
به گفتهً گرديزى كه خودش "فرازآورنده" گردآورنده زين‌الاخبار بوده است. بر علاوه مشاهدات و روايات دوستان خويش، از منابع مختلف جهت تدوين كتابش بهره گرفته است. و طورى كه خودش بيان داشته، وى محضر شريف دانشمند بزرگ [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] را درك كرده و از او مطالبى شنيده و از دو كتاب معروف بيرونى؛ يعنى تحقيق مال الهند و آثارالباقيه وى استفاده كرده است. | به گفتهً گرديزى كه خودش "فرازآورنده" گردآورنده زين‌الاخبار بوده است. بر علاوه مشاهدات و روايات دوستان خويش، از منابع مختلف جهت تدوين كتابش بهره گرفته است. و طورى كه خودش بيان داشته، وى محضر شريف دانشمند بزرگ [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] را درك كرده و از او مطالبى شنيده و از دو كتاب معروف بيرونى؛ يعنى تحقيق مال الهند و آثارالباقيه وى استفاده كرده است. | ||
مأخذى كه گرديزى در اثر خود از آن استفاده كرده، از همه اول‌تر همانا، كتاب صورالاقاليم [[ابوزید، احمد بن سهل|ابوزيد احمد بن سهل بلخى]] (235-323 هجرى 849-933 ميلادى) است و ثانيا از ممالك و مسالك ابن خردادبه تاًليف حدود (250هجرى 864 ميلادى) مى‌باشد كه در مباحثى مختلف از اين دو كتاب استفاده برده است. | |||
چنانچه از فحواى اثر موصوف بر مى‌آيد، قطعاتى را از "ربع الدنيا" (توزيع الدنيا) ابن مقفغ (حدود 140 هجرى 757 ميلادى) برداشته است و مسالك و ممالك ابوعبدالله جيهانى را نيز ديده است و اقتباس‌هايى دارد. | چنانچه از فحواى اثر موصوف بر مى‌آيد، قطعاتى را از "ربع الدنيا" (توزيع الدنيا) ابن مقفغ (حدود 140 هجرى 757 ميلادى) برداشته است و مسالك و ممالك ابوعبدالله جيهانى را نيز ديده است و اقتباس‌هايى دارد. | ||
| خط ۷۱: | خط ۶۳: | ||
ديده مى‌شود كه گرديزى از آثارى استفاده برده، كه امروز در دست ما نيست و مى‌توان آن را در زين‌الاخبار ملاحظه كرد. روى اين اصل اثر گرديزى ارزش بيشترى دارد. | ديده مى‌شود كه گرديزى از آثارى استفاده برده، كه امروز در دست ما نيست و مى‌توان آن را در زين‌الاخبار ملاحظه كرد. روى اين اصل اثر گرديزى ارزش بيشترى دارد. | ||
گرديزى اثر خود را مانند ديگر مورخان بر مبناى تاريخ عمومى نگاشته است؛ يعنى از آفرينش جهان تا روزگار خودش. گرديزى اثرش را به سلطان عبدالرشيد (441-444 هجرى 1050-1053 ميلادى) اتحاف كرده است. اثرى گرديزى يگانه كتابى نيست با نام عربى و متن درى نوشته شده است، بلكه قبلا كتابى ديگر تحت عنوان "حدود العالم من المشرق والمغرب ( | گرديزى اثر خود را مانند ديگر مورخان بر مبناى تاريخ عمومى نگاشته است؛ يعنى از آفرينش جهان تا روزگار خودش. گرديزى اثرش را به سلطان عبدالرشيد (441-444 هجرى 1050-1053 ميلادى) اتحاف كرده است. اثرى گرديزى يگانه كتابى نيست با نام عربى و متن درى نوشته شده است، بلكه قبلا كتابى ديگر تحت عنوان "حدود العالم من المشرق والمغرب (نویسنده نامعلوم) " نيز با نام عربى و متن درى وجود داشت. | ||
تاريخ گرديزى (زين الا خبار) تا همان زمان يگانه اثرى بود (بدون اثر بيرونى) كه مطالب اجتماعى اقوام و ملل مختلف در آن به تحقيق و پژوهش گرفته شد بود. با وجود آن كه جسته، جسته در تاريخ بيهقى نيز تلاش صورت گرفته تا اوضاع اجتماعى را بررسى كند. گرديزى در اين اثر روش بيرونى را سرمشق قرار داده، و بخشى از كتاب خود را بر مبناى اثر بيرونى بنگارد. | تاريخ گرديزى (زين الا خبار) تا همان زمان يگانه اثرى بود (بدون اثر بيرونى) كه مطالب اجتماعى اقوام و ملل مختلف در آن به تحقيق و پژوهش گرفته شد بود. با وجود آن كه جسته، جسته در تاريخ بيهقى نيز تلاش صورت گرفته تا اوضاع اجتماعى را بررسى كند. گرديزى در اين اثر روش بيرونى را سرمشق قرار داده، و بخشى از كتاب خود را بر مبناى اثر بيرونى بنگارد. | ||
قسمت اول از كتاب تاريخ را به مسائل عمومى تاريخ ايران اختصاص داده و به | قسمت اول از كتاب تاريخ را به مسائل عمومى تاريخ ايران اختصاص داده و به سبک و شيوه تواريخ عمومى، تاريخ عالم را از اولين پادشاهان داستانى ايران آغاز كرده است. | ||
قسمت دوم، كتاب گرديزى جنبه محلى به خود مى‌گيرد. و تاريخ سرزمين خراسان، از آغاز به بحث گذاشته مى‌شود كه البته همان جنبه اختصارى كه | قسمت دوم، كتاب گرديزى جنبه محلى به خود مى‌گيرد. و تاريخ سرزمين خراسان، از آغاز به بحث گذاشته مى‌شود كه البته همان جنبه اختصارى كه سبک و شيوه گرديزى است، در اين قسمت نيز مشاهده مى‌شود. | ||
وى ضمن اشاره به فتح خراسان توسط مسلمين جدولى از امرايى كه توسط خلفا به اين ديار گسيل مى‌شدند، رسم نموده و به شرح آن پرداخته است. در اين قسمت پيرامون قيام ابومسلم در خراسان و همچنين حكومت مامون و پس از آن سلسله طاهريان درخراسان مطالبى يافت مى‌شود. | وى ضمن اشاره به فتح خراسان توسط مسلمين جدولى از امرايى كه توسط خلفا به اين ديار گسيل مى‌شدند، رسم نموده و به شرح آن پرداخته است. در اين قسمت پيرامون قيام ابومسلم در خراسان و همچنين حكومت مامون و پس از آن سلسله طاهريان درخراسان مطالبى يافت مى‌شود. | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۹۷: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[زين الأخبار]] | [[زين الأخبار]] | ||