۶۱٬۱۸۹
ویرایش
حج در ادب فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ر.ك:' به 'ر.ک:'
جز (جایگزینی متن - 'شناسي' به 'شناسی') |
جز (جایگزینی متن - 'ر.ك:' به 'ر.ک:') |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
به اعتقاد نويسنده، تاريخ اسلام و منابع معتبر اسلامى نيز حاكى است كه خانه كعبه، نخست به‌صورت خيمه‌اى از خيمه‌هاى بهشت، از ياقوت سرخ براى تسكين و دلدارى حضرت آدم(ع) از آسمان فروفرستاده شد و در محلّ كنونى كعبه نصب گرديد، سپس به دست آدم(ع) و به قولى به دست فرزند او شيث(ع) ساخته شد و در طوفان نوح آسيب ديد و سپس به فرمان و هدايت الهى توسط حضرت ابراهيم(ع) تجديد بنا گرديد. به باور نويسنده، اين آيه به‌وضوح نظر نويسنده تفسير «المنار» را كه معتقد است بناى كعبه، اولين بار به دست حضرت ابراهيم(ع) بوده، رد مى‌كند؛ زيرا به اعتقاد وى مسلم است كه پيش از ابراهيم(ع)، عبادت‌گاه‌هاى ديگرى وجود داشته است<ref>متن كتاب، ص23-24</ref> | به اعتقاد نويسنده، تاريخ اسلام و منابع معتبر اسلامى نيز حاكى است كه خانه كعبه، نخست به‌صورت خيمه‌اى از خيمه‌هاى بهشت، از ياقوت سرخ براى تسكين و دلدارى حضرت آدم(ع) از آسمان فروفرستاده شد و در محلّ كنونى كعبه نصب گرديد، سپس به دست آدم(ع) و به قولى به دست فرزند او شيث(ع) ساخته شد و در طوفان نوح آسيب ديد و سپس به فرمان و هدايت الهى توسط حضرت ابراهيم(ع) تجديد بنا گرديد. به باور نويسنده، اين آيه به‌وضوح نظر نويسنده تفسير «المنار» را كه معتقد است بناى كعبه، اولين بار به دست حضرت ابراهيم(ع) بوده، رد مى‌كند؛ زيرا به اعتقاد وى مسلم است كه پيش از ابراهيم(ع)، عبادت‌گاه‌هاى ديگرى وجود داشته است<ref>متن كتاب، ص23-24</ref> | ||
فصل دوم، در مورد حج و تاريخ مى‌باشد. نويسنده، معتقد است با نگاهى به تاريخ خواهيم ديد كه حج و مقصد اوليه حجاج، چه حوادثى را به خود ديده و چگونه قرن‌ها، از زمان آدم(ع) تاكنون، پابرجا مانده و تا قيامت پابرجا و استوار خواهد ماند. نويسنده در اين فصل، نمونه‌هايى از آنچه بر كعبه و مسجد الحرام گذشته، اعم از تخريب‌هاى پياپى سيل‌ها، آتش‌سوزى‌ها، حملات و... را به نقل از كتب تاريخ آورده و سعى نموده است در نقل مطالب و بررسى كتب تاريخ، ترتيب زمانى را رعايت كند تا سير تحولات و تغييراتى كه در اين عمل عبادى - سياسى و اماكن متبركه متعلّق به آن حاصل شده، به ترتيب بيان شود. بدين منظور در اين فصل، به 24 كتاب تاريخ مراجعه و حوادث و اتفاقات و تحولات حج و كعبه و تجديد بناهاى آن و ديگر اماكن متبركه، كه در طول تاريخ رخ داده، به‌تفصيل و تفحص بحث شده است<ref>ر. | فصل دوم، در مورد حج و تاريخ مى‌باشد. نويسنده، معتقد است با نگاهى به تاريخ خواهيم ديد كه حج و مقصد اوليه حجاج، چه حوادثى را به خود ديده و چگونه قرن‌ها، از زمان آدم(ع) تاكنون، پابرجا مانده و تا قيامت پابرجا و استوار خواهد ماند. نويسنده در اين فصل، نمونه‌هايى از آنچه بر كعبه و مسجد الحرام گذشته، اعم از تخريب‌هاى پياپى سيل‌ها، آتش‌سوزى‌ها، حملات و... را به نقل از كتب تاريخ آورده و سعى نموده است در نقل مطالب و بررسى كتب تاريخ، ترتيب زمانى را رعايت كند تا سير تحولات و تغييراتى كه در اين عمل عبادى - سياسى و اماكن متبركه متعلّق به آن حاصل شده، به ترتيب بيان شود. بدين منظور در اين فصل، به 24 كتاب تاريخ مراجعه و حوادث و اتفاقات و تحولات حج و كعبه و تجديد بناهاى آن و ديگر اماكن متبركه، كه در طول تاريخ رخ داده، به‌تفصيل و تفحص بحث شده است<ref>ر.ک: همان، ص59</ref> | ||
اين كتب به ترتيب عبارتند از: «أعلاق النفيسة»، «الأصنام»، «اخبار مكه»، «[[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]]»، «التنبيه و الأشراف»، «أحسن التقاسيم في معرفة الأقاليم»، «تاريخ جامع اديان»، «رساله در تاريخ اديان»، «آثار الباقية»، «ترجمه تاريخ طبرى»، «تاريخ يمينى»، «الملل و النحلل»، «الكامل»، «تاريخ جهان‌گشاى جوينى»، «نزهة القلوب»، «تجارب السلف»، «مقدمه [[ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد|ابن خلدون]]»، «تاريخ وصاف»، «تاريخ الفخري»، «تاريخ تمدن اسلام»، «تاريخ اسماعيليان»، «تاريخ آل بويه»، «تاريخ عرب»، «تمدن اسلام و عرب». | اين كتب به ترتيب عبارتند از: «أعلاق النفيسة»، «الأصنام»، «اخبار مكه»، «[[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]]»، «التنبيه و الأشراف»، «أحسن التقاسيم في معرفة الأقاليم»، «تاريخ جامع اديان»، «رساله در تاريخ اديان»، «آثار الباقية»، «ترجمه تاريخ طبرى»، «تاريخ يمينى»، «الملل و النحلل»، «الكامل»، «تاريخ جهان‌گشاى جوينى»، «نزهة القلوب»، «تجارب السلف»، «مقدمه [[ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد|ابن خلدون]]»، «تاريخ وصاف»، «تاريخ الفخري»، «تاريخ تمدن اسلام»، «تاريخ اسماعيليان»، «تاريخ آل بويه»، «تاريخ عرب»، «تمدن اسلام و عرب». | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در فصل سوم، ضمن مطالعه و دقت در شانزده سفرنامه مهم كه درباره سفر حج و مشاهدات حج‌رفتگان نوشته شده، به نقل و نقد نظريات آنها پرداخته شده است<ref>همان، ص121-187</ref> | در فصل سوم، ضمن مطالعه و دقت در شانزده سفرنامه مهم كه درباره سفر حج و مشاهدات حج‌رفتگان نوشته شده، به نقل و نقد نظريات آنها پرداخته شده است<ref>همان، ص121-187</ref> | ||
قصد نويسنده در اين رساله، بحث و بررسى و تحقيق در سفرنامه‌ها نيست، بلكه هدف بررسى اجمالى است، در حدى كه برخورد نويسندگان آنها را با حج دريابيم؛ به‌عبارت‌ديگر، از طريق نوشته‌هاى آنها، با حج و اعمال آن و كيفيت انجام مناسك در دوران‌هاى مختلف تاريخ آشنا مى‌شويم و تحولات را درمى‌يابيم و ديدگاه‌هاى اين افراد را از زبان خودشان مى‌شنويم و مى‌شناسیم<ref>ر. | قصد نويسنده در اين رساله، بحث و بررسى و تحقيق در سفرنامه‌ها نيست، بلكه هدف بررسى اجمالى است، در حدى كه برخورد نويسندگان آنها را با حج دريابيم؛ به‌عبارت‌ديگر، از طريق نوشته‌هاى آنها، با حج و اعمال آن و كيفيت انجام مناسك در دوران‌هاى مختلف تاريخ آشنا مى‌شويم و تحولات را درمى‌يابيم و ديدگاه‌هاى اين افراد را از زبان خودشان مى‌شنويم و مى‌شناسیم<ref>ر.ک: همان، ص121</ref> | ||
اين سفرنامه‌ها به ترتيب عبارتند از: «سفرنامه ناصرخسرو»، «سفرنامه ابن بطوطه»، «سفرنامه مكه و سيف‌الدوله»، «سفرنامه فراهانى»، «سفرنامه تحفة الحرمين»، «سفرنامه حج و امين‌الدوله»، «سفرنامه تشرف به مكه معظمه»، «رساله خاطرات سفر حج»، «به‌سوى خدا مى‌رويم»، «خاطرات سفر مكه»، «خسى در ميقات»، «خاطرات زيارت خانه خدا و... در خدمت راهنما»، «راهيان سفر روحانى»، «اى قوم به‌حج‌رفته»، «سعى هاجر» و «تحليلى از مناسك حج». | اين سفرنامه‌ها به ترتيب عبارتند از: «سفرنامه ناصرخسرو»، «سفرنامه ابن بطوطه»، «سفرنامه مكه و سيف‌الدوله»، «سفرنامه فراهانى»، «سفرنامه تحفة الحرمين»، «سفرنامه حج و امين‌الدوله»، «سفرنامه تشرف به مكه معظمه»، «رساله خاطرات سفر حج»، «به‌سوى خدا مى‌رويم»، «خاطرات سفر مكه»، «خسى در ميقات»، «خاطرات زيارت خانه خدا و... در خدمت راهنما»، «راهيان سفر روحانى»، «اى قوم به‌حج‌رفته»، «سعى هاجر» و «تحليلى از مناسك حج». | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
در فصل چهارم، به حج در آينه شعر فارسى نگريسته شده است. در شعر و ادب فارسى، حج و كعبه و ديگر اماكن مقدس، جايگاهى ويژه و بس والا دارد و سخنوران و اديبان، هريك از زاويه‌اى خاص به آنها توجه كرده‌اند. برخى از ديد عرفانى بدان‌ها نگريسته‌اند و در اين بعد، آثار ارزنده‌اى از خود به‌جاى نهاده‌اند. بعضى از ديد اجتماعى با آن سخن گفته و يادگارهاى ارزشمندى براى نسل‌هاى بعد از خود باقى گذاشته‌اند. | در فصل چهارم، به حج در آينه شعر فارسى نگريسته شده است. در شعر و ادب فارسى، حج و كعبه و ديگر اماكن مقدس، جايگاهى ويژه و بس والا دارد و سخنوران و اديبان، هريك از زاويه‌اى خاص به آنها توجه كرده‌اند. برخى از ديد عرفانى بدان‌ها نگريسته‌اند و در اين بعد، آثار ارزنده‌اى از خود به‌جاى نهاده‌اند. بعضى از ديد اجتماعى با آن سخن گفته و يادگارهاى ارزشمندى براى نسل‌هاى بعد از خود باقى گذاشته‌اند. | ||
نويسنده بر اين باور است كه شهرت حج و كعبه و ديگر اماكن مقدس و ارزش معنوى آنها در نظر شعرا و ادباى ايران، آن‌چنان بوده و هست كه از آنها به‌عنوان معيار برترى و ارزشمندى در مدايح خود استفاده كرده و به صور گوناگون در مخيله پوياى خود، از آنها تصويرهايى بديع آفريده‌اند و آن همه را با تشبيه و استعاره و كنايه و ديگر صور خيال بيان كرده‌اند<ref>ر. | نويسنده بر اين باور است كه شهرت حج و كعبه و ديگر اماكن مقدس و ارزش معنوى آنها در نظر شعرا و ادباى ايران، آن‌چنان بوده و هست كه از آنها به‌عنوان معيار برترى و ارزشمندى در مدايح خود استفاده كرده و به صور گوناگون در مخيله پوياى خود، از آنها تصويرهايى بديع آفريده‌اند و آن همه را با تشبيه و استعاره و كنايه و ديگر صور خيال بيان كرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص201</ref> | ||
نويسنده در اين فصل، كوشيده است دريافت و تعبيرات بعضى از شعرا در هر قرن را به ترتيب تقدم و تأخر زمانى، به‌اجمال بررسى كند. | نويسنده در اين فصل، كوشيده است دريافت و تعبيرات بعضى از شعرا در هر قرن را به ترتيب تقدم و تأخر زمانى، به‌اجمال بررسى كند. | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
سزوارا مى‌نمود نويسنده فهرستى از منابع و مآخذ مورد استفاده خود را نيز به كتاب مى‌افزود. | سزوارا مى‌نمود نويسنده فهرستى از منابع و مآخذ مورد استفاده خود را نيز به كتاب مى‌افزود. | ||
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، به توضيح برخى از مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر. | در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، به توضيح برخى از مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقى، ص27</ref> | ||
=پانویس = | =پانویس = | ||