|
|
خط ۴۵: |
خط ۴۵: |
|
| |
|
|
| |
|
| '''رسائل فارسی جرجانی''' (رسائل کلامی تألیف حدود قرن نهم هجری) مجموعهاى است از نه رساله كلامى. رسالهها نثرى فصيح و رسا دارند و مؤلف در نگارش آنها از آيات قرآن و احاديث نبوى بسيار بهره برده است. | | '''رسائل فارسی جرجانی''' (رسائل کلامی تألیف حدود قرن نهم هجری) تألیف [[جرجانی، ضیاءالدین بن سدیدالدین|ضياءالدين بن سديدالدين جرجانى]] مجموعهاى است از نه رساله كلامى. رسالهها نثرى فصيح و رسا دارند و مؤلف در نگارش آنها از آيات قرآن و احاديث نبوى بسيار بهره برده است. |
|
| |
|
| ==گزارش محتوا==
| | |
| | عناوین این نه رساله عبارتند از: |
|
| |
|
| [[در ياد كردن علمها از فريضه و سنت در همه سال]] | | [[در ياد كردن علمها از فريضه و سنت در همه سال]] |
|
| |
| 1- رساله اوّل، با نام(در ياد كردن علمها از فريضه و سنت در همه سال)، كه به بحثهاى اعتقادى نيز پرداخته و آراى برخى متكلمان را نقد كرده است. اين رساله؛ شامل 64 باب است و بعضى از ابواب آن شامل چندين فصل مىباشد. از 64 باب مذكور تنها باب اول و دوم آن در نسخه حاضر در برنامه مورد تصحيح قرار گرفته است.
| |
|
| |
| باب اول، راجع به ترغييب در آموختن است، به خصوص علم دين كه پاداش آن بهشت است.
| |
|
| |
| باب دوم، از اصول دين آغاز مىشود؛ ولى نويسنده مبحث معاد را تحت عنوان شريعت مىنگارد و آن را به شناخت ثواب و عقاب تعبير مىكند.
| |
|
| |
| در فصل نبوت به عقائد حشويان يا مجسمه اعتراض مىكند. همچنين در فصل امامت به افكار معتزله، جبريان، بخاريان و كراميان مىپردازد و در حقانيت شيعه اثنا عشرى سخن مىگويد. فصلى جداگانه نيز راجع به اين كه امامان دوازده نفر هستند اختصاص مىدهد و دلائلى دال بر عمر طولانى امام زمان(ع) ذكر مىكند و در بحثى طولانى به ابطال عقائد اسماعيليه مىپردازد و باب دوم را با مبحث كوتاهى راجع به امر به معروف به پايان مىرساند.
| |
|
| |
|
| |
|
| [[عقائد دينيه]] | | [[عقائد دينيه]] |
| اين رساله راجع به اصول دين است. اين كتاب به صورت سوال و جواب نوشته شده است. مطالب آن هم در اثبات حقانيت مذهب اماميه است.
| |
|
| |
| ضياءالدين در اين رساله متكلمى متبحر است و بر علم منطق تسلط دارد. در اثبات خداوند از برهان عليت مدد مىطلبد. راجع به صفات خدا بحث مفصلى دارد كه در ضمن آن به عقائد فرقههاى مجبره و اشاعره اشاره مىكند.
| |
|
| |
| ضياءالدين در اين رساله ولايت ائمه را در تعقيب نبوت ذكر مىكند و بسيار به احاديث نبوى اشاره دارد و حتى در بعضى از موارد به آيات قرآن استشهاد مىنمايد.
| |
|
| |
|
| [[خزائنالايمان]] | | [[خزائنالايمان]] |
|
| |
| اين رساله در واقع ادامه رساله عقائد دينيه است، زيرا اگر در آن رساله سخن از ايمان و اسلام است، در اين رساله ايمان به دو نوع اجمالى و تفصيلى تقسيم مىشود. نويسنده در پايان نتيجه مىگيرد كه به حكم آيه: و من يبتغ غير الاسلام دينا... ايمان و اسلام يكى است.
| |
|
| |
|
| |
|
| [[اصول خمسه]] | | [[اصول خمسه]] |
| اين رساله نيز در واقع ادامه رساله خزائن الايمان است. مؤلف در آن رساله اشاره كرد كه ايمان و اسلام يكى است و در اين رساله اسلام را توضيح مىدهد.اصول خمسه چنانكه از نام آن پيدا است، همان اصول دين و اصول مذهب مىباشد.وى از توحيد آغاز مىكند و ذات واجبالوجود را قديم، باقى، عالم، حى، مريد و...معرفى مىنمايد. همچنين صفاتى را از او سلب مىكند؛ مانند: خداوند جوهر و عرض نيست، يا اين كه در مكان نيست. در امامت نيز نص قرآن، احاديث نبوى و نيز اعمال [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] را ملاك قرار مىدهد و وى را شايسته خلافت مىداند.
| |
|
| |
|
| [[رساله اصول و فروع]] | | [[رساله اصول و فروع]] |
|
| |
| اين رساله ادامه رساله اصول خمسه است. مؤلف بعد از اشاره مختصرى كه به وجود بارى تعالى مىنمايد، احكام نماز را از مطهرات تا انواع نمازهاى واجب و مستحب فهرستوار بيان مىكند.
| |
|
| |
|
| [[رساله عقائد مذهب شيعه]] | | [[رساله عقائد مذهب شيعه]] |
|
| |
| اين رساله از اصول دين آغاز مىشود، نويسنده در مبحث توحيد بسيار مفصل به صفات ثبوتيه و سلبيه خداوند مىپردازد و دلايلى براى صفات ثبوتيه ذكر مىكند.سپس مباحث عدل، نبوت، امامت و معاد را بيان مىدارد. ضياءالدين در اين رساله ضرورت اسلام را در عمل به اركان مىداند و معتقد است كه ضرورت مذهب شيعه در اعتقاد به امامت، عصمت ائمه و عمل به سنتهايى است كه در نزد ساير مذاهب متداول نيست.
| |
|
| |
|
| |
|
| [[رساله عقائد]] | | [[رساله عقائد]] |
| اين رساله از خداشناسى آغاز مىشود. سپس ايمان، اصول دين، فروع دين و افعال نماز فهرستوار در پى مىآيد. هر چند نام اين رساله عقائد است؛ ولى درآن عمل به اركان نيز تاكيد شده است.
| |
|
| |
| ضياءالدين داراى دو رساله به نام اصول دين است كه يكى را خود به اين نام ناميده و ديگرى را آقاى دانش پژوه بدين نام خوانده است:
| |
|
| |
|
| |
|
| [[اصول دين(1)]] | | [[اصول دين(1)]] |
|
| |
| ضياءالدين در اين رساله اصول دين را هشت اصل مىداند. وى معاد را از اصول پنجگانه حذف مىنمايد و تولا و تبرا، امر به معروف و نهى از منكر را بدان اضافه مىكند و براى هر يك از اصول فوق به استثناى تبرا توضيح مختصرى را ارائه مىدهد.
| |
|
| |
|
| |
|
| [[اصول دين(2)]] | | [[اصول دين(2)]] |
|
| |
| اين رساله از صفات ثبوتيه و سلبيه خداوند آغاز مىشود. سپس به اصول دين، ايمان تفصيلى و اجمالى و واجبات نماز مىپردازد. مؤلف در پايان مذهب پيامبر(ص) را منشعب از مذهب ابراهيم خليل(ع) مىداند.
| |
|
| |
|
| == نسخه شناسى == | | == نسخه شناسى == |
خط ۱۰۳: |
خط ۷۲: |
|
| |
|
| اكثر نسخههاى اين مجموعه به صورت نسخه منحصر به فرد است، به استثناى رساله عقائد دينيه كه در هفت نسخه مىباشد و نيز رساله اصول و فروع كه در دو نسخه وجود دارد. | | اكثر نسخههاى اين مجموعه به صورت نسخه منحصر به فرد است، به استثناى رساله عقائد دينيه كه در هفت نسخه مىباشد و نيز رساله اصول و فروع كه در دو نسخه وجود دارد. |
|
| |
| 1- رساله در ياد كردن علمها از فريضه و سنت: در فهرستهاى كتب خطى (منزوى، كتابخانه ملك، كتابخانه وزيرى، كتابخانه مركزى دانشگاه تهران و...) با نامهاى گوناگون از آن ياد شده است.
| |
|
| |
| 2- رساله عقائد دينيه: نسخه كتابخانه انجمن ترقى اردو در شهر كراچى پاكستان به شماره ثبت 4976. نسخه كتابخانه مجلس شوراى ملى به شماره قديم 25922 و شماره ثبت جديد 9399. نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى به شماره 797. نسخه كتابخانه مركزى دانشگاه تهران به شماره ثبت 9010/5. و سه نسخه ديگر.
| |
|
| |
| 3- رساله خزائن الايمان: داراى نسخهاى منحصر به فرد، در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران است به شماره ثبت 8711.
| |
|
| |
| 4- رساله اصول خمسه: اين نسخه منحصر به فرد در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران به شماره ثبت 3190/2 موجود است.
| |
|
| |
| 5- رساله اصول و فروع: نسخه كتابخانه انجمن ترقى اردو به شماره 1035/2.
| |
|
| |
| 6- رساله عقائد مذهب شيعه: نسخه كتابخانه انجمن ترقى اردو به شماره 5506.
| |
|
| |
| 7- رساله عقائد: نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى به شماره 8395.
| |
|
| |
| 8- اصول دين(1): در فهرست نسخههاى خطى كتابخانه مركزى دانشگاه تهران به شماره 1015/5 موجود است.
| |
|
| |
| 9- اصول دين(2): در فهرست نسخههاى خطى كتابخانه مركزى دانشگاه تهران به شماره 7507/11 مضبوط است.
| |
|
| |
|
| نسخه حاضر در برنامه توسط خانم دكتر معصومه محمدى تصحيح گرديده و ايشان در ضمن مقدمهاى سودمند از عصر مؤلف و چگونگى رسالهها سخن گفته است و در پانوشتها افزون بر ثبت و ضبط نسخه بدلها گاه توضيحاتى نيز آورده است. | | نسخه حاضر در برنامه توسط خانم دكتر معصومه محمدى تصحيح گرديده و ايشان در ضمن مقدمهاى سودمند از عصر مؤلف و چگونگى رسالهها سخن گفته است و در پانوشتها افزون بر ثبت و ضبط نسخه بدلها گاه توضيحاتى نيز آورده است. |
خط ۱۲۸: |
خط ۷۹: |
| ==منابع مقاله== | | ==منابع مقاله== |
|
| |
|
| | | #مقدمه محقق و مصحح كتاب خانم معصومه محمدى. |
| 1- مقدمه محقق و مصحح كتاب خانم معصومه محمدى.
| | #معرفىهاى گزارشى؛ دو ماهنامه آينه پژوهش، شماره 45. |
| | |
| 2-معرفىهاى گزارشى؛ دو ماهنامه آينه پژوهش، شماره 45.
| |
|
| |
|
|
| |
|
خط ۱۴۰: |
خط ۸۹: |
| [[رده:کلام و عقاید]] | | [[رده:کلام و عقاید]] |
| [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]] | | [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]] |
| | [[رده:25 بهمن الی 24 اسفند]] |