۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
التبر المسبوك في نصيحة الملوك: تفاوت میان نسخه‌ها
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'قضاوت‌هايى' به 'قضاوت‌هایی ') |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
</div> | </div> | ||
'''التبر المسبوك في نصيحة الملوك''' يا نصحه الملوك، تألیف امام شافعى محمد بن محمد غزالى (متوفى 505ق) است كه آن را به فارسى براى سلطان محمد فرزند ملكشاه سلجوقى نوشت و يكى از شاگردانش آن را به عربى برگرداند. | '''التبر المسبوك في نصيحة الملوك''' يا نصحه الملوك، تألیف امام شافعى [[غزالی، محمد بن محمد|محمد بن محمد غزالى]] (متوفى 505ق) است كه آن را به فارسى براى سلطان محمد فرزند ملكشاه سلجوقى نوشت و يكى از شاگردانش آن را به عربى برگرداند. | ||
== ساختار== | == ساختار== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
غزالى در آغاز كتاب بر آن است تا امورى چون اقرار به نعمت‌هاى الهى و اداى حق آن، تعريف ايمان، يادآورى مخلوق بودن سلطان و خلق جهان از سوى خداوند و... را در اذهان خواننده تثبيت كند. آن‌گاه او از عدالت و انصاف - كه آن را در ده اصل تقسيم كرده - شورا و لزوم پذيرش سخنان شورا و درخواست نتايج آن، مسؤوليت حاكم در برابر مردم، طفره نرفتن از امور مردم به دليل ناآشنا بودن با رفتار آنها، نپرداختن به امور شهوانى، و تلاش براى تأمين رضايت مردم از راه‌هاى شرعى و نه غير از آن، لزوم ايمان به جهان پس از مرگ و نقش چنين باورى در بهبود رفتار حاكم و گرايش او به عدالت، انصاف و بهبود وضعيت رعيت سخن مى‌گويد و آن را با گفتارى از وزرا، كاتبان و ناظران دادرسى و نحوه برخورد و اداره آنها به پايان مى‌برد. | [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] در آغاز كتاب بر آن است تا امورى چون اقرار به نعمت‌هاى الهى و اداى حق آن، تعريف ايمان، يادآورى مخلوق بودن سلطان و خلق جهان از سوى خداوند و... را در اذهان خواننده تثبيت كند. آن‌گاه او از عدالت و انصاف - كه آن را در ده اصل تقسيم كرده - شورا و لزوم پذيرش سخنان شورا و درخواست نتايج آن، مسؤوليت حاكم در برابر مردم، طفره نرفتن از امور مردم به دليل ناآشنا بودن با رفتار آنها، نپرداختن به امور شهوانى، و تلاش براى تأمين رضايت مردم از راه‌هاى شرعى و نه غير از آن، لزوم ايمان به جهان پس از مرگ و نقش چنين باورى در بهبود رفتار حاكم و گرايش او به عدالت، انصاف و بهبود وضعيت رعيت سخن مى‌گويد و آن را با گفتارى از وزرا، كاتبان و ناظران دادرسى و نحوه برخورد و اداره آنها به پايان مى‌برد. | ||
در همه اين آثار بعد از ذكر صاحبان مناصب و مقامات، حوادث سياسى و نظامى هر سال شرح داده شده است. ذكر تغييرات آب نيل از مطالب برجسته تاريخهاى دوره مماليك است و ظاهراً ابن آيبك دوادارى (زنده تا 736ق) اول مورخى بود كه اين عمل را ابداع و مورخان بعدى از وى تقليد كردند. | در همه اين آثار بعد از ذكر صاحبان مناصب و مقامات، حوادث سياسى و نظامى هر سال شرح داده شده است. ذكر تغييرات آب نيل از مطالب برجسته تاريخهاى دوره مماليك است و ظاهراً ابن آيبك دوادارى (زنده تا 736ق) اول مورخى بود كه اين عمل را ابداع و مورخان بعدى از وى تقليد كردند. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
منابع عصر مماليك با تمام نقاط قوت، ضعف‌هايى نيز دارند كه از ارزش علمى آنها مى‌كاهد و آن حبّ و بغض‌ها و جانبدارى‌هاى مبالغه‌آميز بسيارى از اين مورخان نسبت به خليفه و سلطان و سران كشورى و لشكرى است. در كتاب‌هاى تك‌نگارى، چهره عملكرد سلطان بسيار غيرواقعى و مبالغه‌آميز ترسيم شده است. | منابع عصر مماليك با تمام نقاط قوت، ضعف‌هايى نيز دارند كه از ارزش علمى آنها مى‌كاهد و آن حبّ و بغض‌ها و جانبدارى‌هاى مبالغه‌آميز بسيارى از اين مورخان نسبت به خليفه و سلطان و سران كشورى و لشكرى است. در كتاب‌هاى تك‌نگارى، چهره عملكرد سلطان بسيار غيرواقعى و مبالغه‌آميز ترسيم شده است. | ||
از ديگر نقاط ضعف اين منابع آن است كه چون مورخان اين دوره از صاحبان مقامات دولتى بوده و بين آنان رقابت و مبارزه شديد وجود داشته است، گاهى به سعايت و سخن‌چينى و توطئه‌چينى عليه يكديگر مى‌پرداختند. از اين رو برخى اخبار اين منابع كينه‌توزانه و بغض‌آلود و يا حداقل بدبينانه است. اين نكته در | از ديگر نقاط ضعف اين منابع آن است كه چون مورخان اين دوره از صاحبان مقامات دولتى بوده و بين آنان رقابت و مبارزه شديد وجود داشته است، گاهى به سعايت و سخن‌چينى و توطئه‌چينى عليه يكديگر مى‌پرداختند. از اين رو برخى اخبار اين منابع كينه‌توزانه و بغض‌آلود و يا حداقل بدبينانه است. اين نكته در قضاوت‌هايى كه برخى مؤلفان درباره همديگر كرده‌اند و طعنه و نيش و كنايه‌هايى كه بر يكديگر زده‌اند، كاملاً مشخص است. | ||
در ميان آثار فارسى | در ميان آثار فارسى [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، پس از [[كیمیای سعادت|كيمياى سعادت]]، نصيحة الملوك بزرگ‌ترين و مهم‌ترين كتاب اوست، كه به شكل پند و اندرز براى سلاطين، وزرا و امرا نوشته شده است. | ||
از دو بخش تشكيل شده؛ بخش اول، كمتر از يك سوم كل متن است. | از دو بخش تشكيل شده؛ بخش اول، كمتر از يك سوم كل متن است. | ||
[[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادى]] در كتاب خود تحت عنوان «دو مجدد» مى نويسد (ص 414): «ولى حقيقت اين است كه چيزى كه بخش اول خوانده شده مقدمه نصيحة الملوك نيست بلكه اصل نصيحة الملوك است، چه آنچه بخش دوم نصيحة الملوك خوانده شده است اثر غزالى نيست، بلكه نوشته شخص ديگرى است.» وى مى‌افزايد «در مورد اصالت بخش اول مى‌توان مطمئن بود، در مورد بخش دوم، به عكس، مى توان با اطمينان گفت كه از غزالى نيست.» | [[پورجوادی، نصرالله|نصرالله پورجوادى]] در كتاب خود تحت عنوان «دو مجدد» مى نويسد (ص 414): «ولى حقيقت اين است كه چيزى كه بخش اول خوانده شده مقدمه نصيحة الملوك نيست بلكه اصل نصيحة الملوك است، چه آنچه بخش دوم نصيحة الملوك خوانده شده است اثر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] نيست، بلكه نوشته شخص ديگرى است.» وى مى‌افزايد «در مورد اصالت بخش اول مى‌توان مطمئن بود، در مورد بخش دوم، به عكس، مى توان با اطمينان گفت كه از [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] نيست.» | ||
از جمله دلايلى كه بخش دوم از غزالى نيست اينست كه نويسنده دراين بخش اشعار فارسى فراوانى نقل كرده است در حالى‌كه غزالى معمولاً در آثار خود اين كار را نمى‌كند. ذكر مطالب مربوط به پادشاهان قديم ايران زمين مانند گشتاسب و شاپور و اردشير، و ستايش از قوم ايرانى با روحيه غزالى به كلى مغايرت دارد. عبدالحسين زرين كوب در كتاب «فرار از مدرسه» به دليل تفاوتى كه در سبك و نوع مطالب اين بخش با ساير آثار غزالى ديده مى‌شود ثابت كرده است كه بخش دوم نصيحة الملوك كه شامل ابواب هفتگانه است از غزالى نيست. بعضى از محققان غربى نيز چون پاتريشا كرون انتساب بخش دوم اين كتاب را به امام غزالى مردود شمرده‌اند. | از جمله دلايلى كه بخش دوم از [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] نيست اينست كه نويسنده دراين بخش اشعار فارسى فراوانى نقل كرده است در حالى‌كه غزالى معمولاً در آثار خود اين كار را نمى‌كند. ذكر مطالب مربوط به پادشاهان قديم ايران زمين مانند گشتاسب و شاپور و اردشير، و ستايش از قوم ايرانى با روحيه غزالى به كلى مغايرت دارد. [[زرین‌کوب، عبدالحسین|عبدالحسين زرين كوب]] در كتاب «فرار از مدرسه» به دليل تفاوتى كه در سبك و نوع مطالب اين بخش با ساير آثار [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] ديده مى‌شود ثابت كرده است كه بخش دوم نصيحة الملوك كه شامل ابواب هفتگانه است از غزالى نيست. بعضى از محققان غربى نيز چون پاتريشا كرون انتساب بخش دوم اين كتاب را به امام غزالى مردود شمرده‌اند. | ||
== وضعيت كتاب== | == وضعيت كتاب== | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن كتاب | |||
# مرورى بر منابع تاريخى دوره مماليك، غفرانى، على، مقالات و بررسى‌ها، زمستان 1378، شماره 66، ص 252-257 | |||
== پیوندها == | == پیوندها == | ||