۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
خلاصة التجارب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'پزشك' به 'پزشک'
جز (جایگزینی متن - ' ش ' به 'ش ') |
جز (جایگزینی متن - 'پزشك' به 'پزشک') |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type='publisher'|دانشگاه علوم | |data-type='publisher'|دانشگاه علوم پزشکی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== معرفى اجمالى == | == معرفى اجمالى == | ||
'''خلاصة التجارب'''، به زبان فارسى، از مهم‌ترين نگاشته‌هاى طبى ايرانيان است كه بازگوكننده وضعيت و سطح علمى دانش | '''خلاصة التجارب'''، به زبان فارسى، از مهم‌ترين نگاشته‌هاى طبى ايرانيان است كه بازگوكننده وضعيت و سطح علمى دانش پزشکى در دوران صفويه است. | ||
اين كتاب، توسط [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] تأليف شده است. وى، در مقدمه مى‌نويسد: «حمد بلااحصا حكيمى را كه به كمال حكمت و وفور عنايت و قدرت ماهيت، اشرف انسانى را از خزانه جود خلعت وجود پوشانيد... اما بعد، چنين معروض دارد خادم الفقراء المله، بهاء الدوله - هداه الله تعالى - كه چون كلام حضرت سيد الانام عليه التحية و السلام كه: «من كتم علماً نافعاً الجمه الله تعالى يوم القيامة بلجام من النار»، امر بود به اظهار علمى نافع مر دين و مر بدن را و اين بيچاره را بعضى از تجارب طبى كه مشتمل بر فوائد بدنى حاصل بود، لازم نمود آن را اطاعة لامره الاعلى و فوزاً بتلك السعادة فى الآخرة و الاولى مثبت نمود، فلهذا اشتغال سالك اين رساله موسومه به «خلاصة التجارب»، در اوان سنه سبع و تسع‌مائة، در مسكن طرشت من قرى راز اتفاق افتاد». | اين كتاب، توسط [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] تأليف شده است. وى، در مقدمه مى‌نويسد: «حمد بلااحصا حكيمى را كه به كمال حكمت و وفور عنايت و قدرت ماهيت، اشرف انسانى را از خزانه جود خلعت وجود پوشانيد... اما بعد، چنين معروض دارد خادم الفقراء المله، بهاء الدوله - هداه الله تعالى - كه چون كلام حضرت سيد الانام عليه التحية و السلام كه: «من كتم علماً نافعاً الجمه الله تعالى يوم القيامة بلجام من النار»، امر بود به اظهار علمى نافع مر دين و مر بدن را و اين بيچاره را بعضى از تجارب طبى كه مشتمل بر فوائد بدنى حاصل بود، لازم نمود آن را اطاعة لامره الاعلى و فوزاً بتلك السعادة فى الآخرة و الاولى مثبت نمود، فلهذا اشتغال سالك اين رساله موسومه به «خلاصة التجارب»، در اوان سنه سبع و تسع‌مائة، در مسكن طرشت من قرى راز اتفاق افتاد». | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
در هر مورد از اين باب‌ها، نويسنده وظايف الاعضاى دستگاه‌هاى بدن، سبب بيمارى‌ها، نشانه‌ها و درمان‌هاى آنها و خصوصاً تجربه‌هاى شخصى خود را آورده است. | در هر مورد از اين باب‌ها، نويسنده وظايف الاعضاى دستگاه‌هاى بدن، سبب بيمارى‌ها، نشانه‌ها و درمان‌هاى آنها و خصوصاً تجربه‌هاى شخصى خود را آورده است. | ||
نويسنده در بسيارى از موارد به شرح و گزارش معالجات خود، پدرش و ديگر | نويسنده در بسيارى از موارد به شرح و گزارش معالجات خود، پدرش و ديگر پزشکان پرداخته است و بارها از پزشکان بزرگ گذشته چون [[بقراط]]، [[جالینوس]]، [[ثابت بن قره|ثابت بن قرّه]]، رازى، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]، [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|سيد اسماعيل جرجانى]] و نيز پزشکان ماهر هم‌عصر خويش نام برده است. از معالجات يك پزشک هندى نيز ياد كرده كه گواه تأثير پزشکى هندى در آثار اوست. | ||
«خلاصة التجارب»، از جنبه تجربيات و مشاهدات | «خلاصة التجارب»، از جنبه تجربيات و مشاهدات پزشکى، بسيار باارزش و قابل مقايسه با تجربيات پزشکى [[رازی، محمد بن زکریا|محمد بن زكرياى رازى]] است<ref>تاريخ دام‌پزشکى و پزشکى ايران، ج 2، ص 496</ref>بهاء الدوله علاوه بر تجربيات شخصى در درمان‌ها، ابداعاتى در داروسازى نيز داشته و گاهى بعد از توضيح يك داروى تركيبى، يادآورى كرده است كه «اين تركيب از مخترعات مصنف است». | ||
«خلاصة التجارب» اگرچه از نظر گستردگى مباحث و شيوايى بيان، به «ذخيره خوارزمشاهى» نمى‌رسد، از نظر اتكاء بر تجربيات شخصى و نوآورى، از آن برتر است. | «خلاصة التجارب» اگرچه از نظر گستردگى مباحث و شيوايى بيان، به «ذخيره خوارزمشاهى» نمى‌رسد، از نظر اتكاء بر تجربيات شخصى و نوآورى، از آن برتر است. | ||
اين كتاب، از مآخذ مهم طب در دوره صفويه و از بهترين متون درسى | اين كتاب، از مآخذ مهم طب در دوره صفويه و از بهترين متون درسى پزشکى كهن جهان است<ref>طب در دوره صفويه، صفحه دوازده</ref>در «خلاصة التجارب»، موارد بسيارى از نخستين اشاره‌هاى طب اسلامى به بعضى بيمارى‌ها وجود دارد<ref>براى آگاهى از نوآورى‌ها و مشاهدات و تجربيات [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] رجوع كنيد به «[[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]] آخرين پزشک بزرگ ايران»، به قلم دكتر حسن تاج‌بخش، نامه فرهنگستان علوم، سال 3،ش 4، ص 47 - 56</ref> | ||
روش [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]]؛ يعنى توجه به علائم و عوارض بيمارى‌ها و شرح و ثبت دقيق آنها، كتاب او را در زمره مهم‌ترين كتب | روش [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین|بهاء الدوله رازى]]؛ يعنى توجه به علائم و عوارض بيمارى‌ها و شرح و ثبت دقيق آنها، كتاب او را در زمره مهم‌ترين كتب پزشکى قرار داده است<ref>تاريخ دام‌پزشکى و پزشکى ايران، ج 2، ص 494</ref>از جمله اين موارد مى‌توان به توجه او در ثبت همه‌گيرى سياه‌سرفه در هرات و نيز در رى در سال 906ق، اشاره نمود كه به‌دقت به تشريح اين بيمارى پرداخته است. همچنين نوشته‌هاى او درباره اينكه افرادى كه آبله مى‌گيرند به‌ندرت ممكن است از نو آبله بردارند، حاكى از نظر او درباره ايمنى بدن است. | ||
بهاء الدوله همچنين به موضوع حساسيت‌هاى فصلى (آلرژى) اشاره نموده و نمونه‌اى از درمان اين بيمارى را نيز گزارش كرده است. با استناد به اين نوشته‌ها بايد او را از پيشگامان دانش ايمنى‌شناسى محسوب داشت. او همچنين درباره بيمارى‌هاى مشترك بين انسان و حيوان، از جمله هارى، نوشته‌ها و گزارش‌هاى دقيقى دارد. | بهاء الدوله همچنين به موضوع حساسيت‌هاى فصلى (آلرژى) اشاره نموده و نمونه‌اى از درمان اين بيمارى را نيز گزارش كرده است. با استناد به اين نوشته‌ها بايد او را از پيشگامان دانش ايمنى‌شناسى محسوب داشت. او همچنين درباره بيمارى‌هاى مشترك بين انسان و حيوان، از جمله هارى، نوشته‌ها و گزارش‌هاى دقيقى دارد. | ||
نوشته‌هاى او درباره بيمارى سفليس كه در نوشته‌هاى خود، همانند ساير | نوشته‌هاى او درباره بيمارى سفليس كه در نوشته‌هاى خود، همانند ساير پزشکان اسلامى، از آن با نام آتشك ياد كرده، منبع اصلى رساله حكيم عمادالدين شيرازى درباره آتشك بوده كه آن را در 977ق، تأليف كرده است. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||