ابن ابی‌اصبع مصری، عبدالعظیم بن عبدالواحد: تفاوت میان نسخه‌ها

ابن ابی‌اصبع مصری، عبدالعظیم بن عبدالواحد (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ فوریهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۲۲:۰۴

۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۳ فوریهٔ ۲۰۱۸

جز

جایگزینی متن - '؛ش' به '؛ ش'

Hbaghizadeh@noornet.net

۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۴۰: / خط ۴۰: @@
 مصر، زادگاه و اقامتگاه وى در طول زندگيش، در آن روزگار، با آنكه از نظر اقتصادى وضع مطلوبى داشت، به سبب رقابتها و كشمكشهاى اميران و جنگهاى داخلى آنان با يكديگر و نيز تأثير جنگهاى صليبى از آرامش و امنيت چندانى برخوردار نبود(مقريزى، 101/1،206؛ قس:شرف، مقدمۀ بديع،57 به بعد).
-از سوى ديگر، علما و ادبا مورد توجه و حمايت زمامداران قرار داشتند و از مزاياى استثنايى بهره‌مند بودند([[ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]،16/13)، از اين رو، شعراى آن سامان غالبا در اطراف اميران گرد مى‌آمدند و با پاداشها و مستمريهاى آنان زندگى را مى‌گذراندند، اما ابن ابى اصبع، با آنكه شعر نيك مى‌سرود(ابن صابونى،13؛ ابن تغرى بردى، همانجا) و در بيش‌تر زمينه‌هاى شعرى، حتى مدح و هجاء، هنر خود را نشان داده (براى نمونه نك:عباسى،18/4؛شرف، مقدمۀ تحرير،30-31؛همو، مقدمۀ بديع،81)، غالبا خويشتن را از اشتغالات دربارى بر كنار مى‌داشت و بيش‌تر به تحقيق و تأليف مى‌پرداخت.شايد به همين سبب است كه در آثار بر جاى مانده از او، مديحه سرايى زيادى ديده نمى‌شود.
+از سوى ديگر، علما و ادبا مورد توجه و حمايت زمامداران قرار داشتند و از مزاياى استثنايى بهره‌مند بودند([[ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]،16/13)، از اين رو، شعراى آن سامان غالبا در اطراف اميران گرد مى‌آمدند و با پاداشها و مستمريهاى آنان زندگى را مى‌گذراندند، اما ابن ابى اصبع، با آنكه شعر نيك مى‌سرود(ابن صابونى،13؛ ابن تغرى بردى، همانجا) و در بيش‌تر زمينه‌هاى شعرى، حتى مدح و هجاء، هنر خود را نشان داده (براى نمونه نك:عباسى،18/4؛ شرف، مقدمۀ تحرير،30-31؛همو، مقدمۀ بديع،81)، غالبا خويشتن را از اشتغالات دربارى بر كنار مى‌داشت و بيش‌تر به تحقيق و تأليف مى‌پرداخت.شايد به همين سبب است كه در آثار بر جاى مانده از او، مديحه سرايى زيادى ديده نمى‌شود.
 ابن ابى اصبع اساسا شعر را براى به كارگيرى صنايع شعرى مى‌سرود(نك: تحرير،189) و شايد شهرت يافتن وى به شاعرى (ابن صابونى،13؛[[ذهبى]]،30/1؛كتبى، همانجا؛سيوطى، حسن المحاضرة،327/1؛ عباسى،588) بدان سبب باشد كه ابن شعّار (ه‍ م) تذكره نويس معاصر وى، در کتاب عقود الجمان في شعراء هذا الزمان نام او را در رديف شعراى آن زمان آورده است(عباس،363/2) و گرنه عنوان اديب براى او مناسب‌تر است(نك:ابن صابونى، كتبى، مقريزى، همانجاها).
@@ خط ۶۶: / خط ۶۶: @@
 کتابها و رساله‌هاى ياد شده تنها يادگارهاى بر جاى مانده از ابن ابى اصبح است، و روايت درستى حاكى از اينكه وى شاگرد يا شاگردانى را مشخّصا تربيت كرده باشد در دست نيست، جز آن كه ابن صابونى نوشته كه دستخط اجازۀ كاملى از او داشته است(همانجا).همچنين، بر اثر يكى بودن لقب ابن أبى اصبع(زكى‌الدين) با فقيه و محدّث معروف مصرى زكىّ‌الدين عبدالعظيم منذرى (د 656 ق1258/ م)، [[ذهبى]] در کتاب المشتبه (30/1)آورده است كه دمياطى (شرف‌الدين عبدالمؤمن بن خلف، د 705 ق1305/ م، صاحب کتاب معجم
-الشيوخ) از ابن ابى اصبع روايت كرده است.البته اين اشتباه در فوات الوفيات و نيز در شذرات الذهب عملا تصحيح شده است(نك:كتبى، 363/2-367؛ ابن عماد،265/5-268).نيز بر اثر تشابه اسمى وى با شيخ عبدالعظيم مصرى (زنده در 1309 ق1892/ م)کتاب الكواكب الدّرية في نظم القواعد‌الدينيّة وى را كه در زمان حيات خود او در قاهره به چاپ رسيده است، اشتباها به ابن ابى اصبع نسبت داده‌اند(كحاله،265/5؛ قس:بغدادى، ايضاح،391/2).حتّى بعضى، به موجب همان تشابه اسمى با عبدالعظيم منذرى، ابن ابى اصبع را «فقيه شافعى» دانسته‌اند(مقريزى، همانجا؛شرف، مقدّمۀ بديع،69،83)؛ در صورتى كه با توجّه به طرز تعبير وى از خلفاى راشدين (تحرير،238، 402،415) و پيشوايان مذاهب چهار گانۀ اهل سنت(همان،511، 579) ملاحظه مى‌شود كه ابن ابى اصبع خود را پيرو هيچ يك از اين مذاهب معرفى نكرده است.چه بسا بتوان با ملاحظۀ تعبير ويژه‌اش از على(ع) به عنوان «امام علی‌ عليه‌السلام»(تحرير،415، جم‍) و نيز آوردن حديث منزلت در تحرير (صص 594،595) و عبارات بخصوصى كه از خطبۀ شقشقيّه نقل كرده (همان،383) و مطلبى كه در باب تحويل عمامه و شمشير پيغمبر اكرم(ص) به [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] توسط ابوبكر صدّيق آورده، و انتقاد و تفسير جانانه‌اى كه راجع به دو بيت شعر سيّد حميرى (د ح 225 ق840/ م) در مدح آن حضرت دارد (همان،473) و نيز با ملاحظۀ پرهيز وى از زمامداران ايّوبى و ايادى حكومتى آنان كه براى از ميان بردن آثار تشيّع فاطمى در مصر سخت‌تعصّب داشتند، و همچنين گمنام ماندن خاندان و تبار وى در تاريخ روشن مصر آن زمان، وى را شيعى به حساب آورد.
+الشيوخ) از ابن ابى اصبع روايت كرده است.البته اين اشتباه در فوات الوفيات و نيز در شذرات الذهب عملا تصحيح شده است(نك:كتبى، 363/2-367؛ ابن عماد،265/5-268).نيز بر اثر تشابه اسمى وى با شيخ عبدالعظيم مصرى (زنده در 1309 ق1892/ م)کتاب الكواكب الدّرية في نظم القواعد‌الدينيّة وى را كه در زمان حيات خود او در قاهره به چاپ رسيده است، اشتباها به ابن ابى اصبع نسبت داده‌اند(كحاله،265/5؛ قس:بغدادى، ايضاح،391/2).حتّى بعضى، به موجب همان تشابه اسمى با عبدالعظيم منذرى، ابن ابى اصبع را «فقيه شافعى» دانسته‌اند(مقريزى، همانجا؛ شرف، مقدّمۀ بديع،69،83)؛ در صورتى كه با توجّه به طرز تعبير وى از خلفاى راشدين (تحرير،238، 402،415) و پيشوايان مذاهب چهار گانۀ اهل سنت(همان،511، 579) ملاحظه مى‌شود كه ابن ابى اصبع خود را پيرو هيچ يك از اين مذاهب معرفى نكرده است.چه بسا بتوان با ملاحظۀ تعبير ويژه‌اش از على(ع) به عنوان «امام علی‌ عليه‌السلام»(تحرير،415، جم‍) و نيز آوردن حديث منزلت در تحرير (صص 594،595) و عبارات بخصوصى كه از خطبۀ شقشقيّه نقل كرده (همان،383) و مطلبى كه در باب تحويل عمامه و شمشير پيغمبر اكرم(ص) به [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] توسط ابوبكر صدّيق آورده، و انتقاد و تفسير جانانه‌اى كه راجع به دو بيت شعر سيّد حميرى (د ح 225 ق840/ م) در مدح آن حضرت دارد (همان،473) و نيز با ملاحظۀ پرهيز وى از زمامداران ايّوبى و ايادى حكومتى آنان كه براى از ميان بردن آثار تشيّع فاطمى در مصر سخت‌تعصّب داشتند، و همچنين گمنام ماندن خاندان و تبار وى در تاريخ روشن مصر آن زمان، وى را شيعى به حساب آورد.
 بر اساس شرح حال مختصرى كه بر يكى از نسخه‌هاى کتاب بديع القرآن آمده است، بعضى احتمال داده‌اند كه نسب ابن ابى اصبع به شاعر معروف جاهلى،ذو الاصبع عدوانى برسد(شرف، مقدمۀ بديع،67)، اما با توجه به اينكه خود وى شاعر نامبرده را فقط با عنوان معروف ذو الاصبع عدوانى ياد مى‌كند(بديع،136) و اشاره‌اى به نسبت داشتن با او ندارد، نمى‌توان اين احتمال را پذيرفت.[1]