تاريخ المستبصر، صفة بلاد اليمن و مكة و بعض الحجاز: تفاوت میان نسخه‌ها

وي به تعريف راه‌ها، تعيين مسافات و فواصل منازل، بقعه‌ها، كوه‌ها، دره‌ها، صحراها و مغاره‌ها پرداخته، اخلاق و عادات مردم، آيين و مراسم ازدواج و عروسى، اوزان و مقياسات، نقوذ، پوشاك، حقوق و نيز روايات و فولكلور و اساطير رايج محلى را كه غالباً جنبه غرابت آنها بيشتر است، به تفصيل شرح مى‌دهد و نقشه‌هاي ساده شهرهاي جده، زبيد و عدن و همچنين شكل بقعه‌ها را ترسيم مى‌كند. ابن مجاور در گردآوري اين اطلاعات از نوشته‌هاي نويسندگان قبل از خود؛ مانند فاكهى مؤلف تاريخ مكه و عُماره نويسنده تاريخ زبيد و [[ابن حوقل، محمد بن حوقل|ابن حوقل]] و نيز از آگاهى‌هاي اشخاص بصير اهل محل و صحرانشينان، گاه بدون ذكر مأخذ و گاه با ذكر نام و منابع مربوط استفاده كرده است. وي شناخت دقيقى از راه‌هاي دريايى و مسائل مربوط به آن داشته و در اين باره مدارك قابل توجهى از خود باقى گذاشته است، به طوري كه فران درباره نيروي پرقدرت ناوگان ماداگاسكار در سدة7ق به اين مدارك استناد مى‌كند. اثر ابن مجاور يكى از مآخذ مهم درباره شهرهاي مذكور در اوايل سده 7ق13/م به شمار مى‌رود كه در آن زمينه، قسمتى از تاريخ اواخر دوران تسلط ايوبيان در عربستان و اولين شاهان رسوليان در يمن و اشراف بنى قتاده در مكه اطلاعات فراوانى آمده است. مطالب اين كتاب را بعدها سيّاحان تأييد كرده‌اند. او در يمن تاريخ سلسله‌هاى حكومت‌گر زياديان، نجاحيان، صُلَيحيان، مهدويان يمن وايوبيان را آورده است. در حجاز نيز از خاندان‌هاى موسوى، بنوهاشم و بنو قتاده اطلاعات مفيد تاريخى نقل كرده است.