|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| <div class='wikiInfo'> | | <div class="wikiInfo"> |
| [[پرونده:NUR00176J1.jpg|بندانگشتی|رسائل المحقق الکرکي]] | | [[پرونده:NUR00176J1.jpg|بندانگشتی|رسائل المحقق الکرکي]] |
| {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" |
| |+ | | | |+ |
| |- | | |- |
| ! نام کتاب!! data-type='bookName'|رسائل المحقق الکرکي | | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |رسائل المحقق الکرکي |
| |- | | |- |
| |نام های دیگر کتاب | | |نام های دیگر کتاب |
| |data-type='otherBookNames'| | | | data-type="otherBookNames" | |
| |- | | |- |
| |پدیدآورندگان | | |پدیدآورندگان |
| |data-type='authors'|[[حسون، محمد]] (محقق) | | | data-type="authors" |[[حسون، محمد]] (محقق) |
|
| |
|
| [[مرعشی، محمود]] (اشراف) | | [[مرعشی، محمود]] (اشراف) |
| خط ۱۷: |
خط ۱۷: |
| |- | | |- |
| |زبان | | |زبان |
| |data-type='language'|عربی | | | data-type="language" |عربی |
| |- | | |- |
| |کد کنگره | | |کد کنگره |
| |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|BP 182/6 /م3ر5 | | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |BP 182/6 /م3ر5 |
| |- | | |- |
| |موضوع | | |موضوع |
| |data-type='subject'|فقه جعفری - قرن 10ق. | | | data-type="subject" |فقه جعفری - قرن 10ق. |
| |- | | |- |
| |ناشر | | |ناشر |
| |data-type='publisher'|کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) ج: 1, 2 | | | data-type="publisher" |کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) ج: 1, 2 |
|
| |
|
| [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی]] ج: 3 | | [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی]] ج: 3 |
| |- | | |- |
| |مکان نشر | | |مکان نشر |
| |data-type='publishPlace'|قم - ایران | | | data-type="publishPlace" |قم - ایران |
| |- | | |- |
| |سال نشر | | |سال نشر |
| |data-type='publishYear'| 1368 هـ.ش | | | data-type="publishYear" | 1368 هـ.ش |
| |-class='articleCode' | | |- class="articleCode" |
| |کد اتوماسیون | | |کد اتوماسیون |
| |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE176AUTOMATIONCODE | | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE176AUTOMATIONCODE |
| |} | | |} |
| </div> | | </div> |
| خط ۴۶: |
خط ۴۶: |
|
| |
|
|
| |
|
| در آثار و تأليفات به جاى مانده از بزرگانى همچون ابوالصلاح حلبى (م 447 ه ق) در الكافى فى الفقه، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق) در الاقتصاد، ابن حمزه حلبى (م 585 ه ق) در غنية النزوع و غير آن مباحث كلامى و فقه در يك كتاب جمع شده‌اند. يكى از اين كتابها، الرسالة النجمية مى‌باشد. | | در آثار و تأليفات به جاى مانده از بزرگانى همچون ابوالصلاح حلبى (م 447 ه ق) در الكافى فى الفقه، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق) در الاقتصاد، ابن حمزه حلبى (م 585 ه ق) در غنية النزوع و غير آن مباحث كلامى و فقه در يك كتاب جمع شده‌اند. |
|
| |
|
| اين كتاب دربردارنده مباحث كلامى اصول پنجگانه مذهب شيعه (توحيد، نبوت، امامت، عدل، معاد) و احكام فقهى نماز به صورت بسيار مختصر است.
| | این مجموعه از شش رساله تشکیل شده است: |
| | | # الرسالة النجمیة |
| اگرچه اين كتاب از نظر حجم كوچك و مختصر است و مباحث فقهى آن به سبك فقه رساله‌اى نوشته شده است امّا از نظر محتوا و مباحث مطرح شده در آن عميق و گسترده است.
| | # الرسالة الجعفریة |
| | | # رسالة في صلاة الجمعة |
| در قسمت فقه آن در ابتداى ورود به بحث نماز آمده است: يجب على كل مكلف ان يعرف ما كلّف به من العبادات و اعظمها الصلاة: بر هر مكلفى، شناختن آن عباداتى كه به آنها مكلّف شده است واجب است و بزرگترين اين عبادات نماز است. اين كتاب توسط شاگرد مؤلف شيخ حسين بن على أو الى هجرى (زنده در 950 ه ق) شرح زده شده و آن را الكواكب الدريّة فى شرح الرسالة النجميّة نام نهاده است. (ز228/11/، 291/13، 297/18، مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 175)
| | # رسالة صیغ العقود و الایقاعات |
| | | # رسالة الرضاعیة |
| ==تقسيم بندى مطالب==
| | # كتاب الرضاعية [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] |
| | | # رسالة قاطعة اللجاج في تحقیق حق الخراج |
| | |
| در ابتداى شروع مسائل نماز، هفت نماز واجب و سپس تعداد نمازهاى يوميّه و علل شكسته شدن نماز ذكر شده است.
| |
| | |
| پس از آن به مباحث مربوط به طهارت (وضوء، غسل، تيمم) و برطرف كردن نجاست به صورت مختصر پرداخته شده است. سپس پنج مقدمه ديگر نماز (پوشانيدن بدن، وقت نماز، مكان نمازگزار، آنچه سجده بر آن صحيح است، قبله) مطرح شده است و مستحباتى مثل اذان و اقامه ذكر نشده است.
| |
| | |
| پس از بحث مقدمات نماز، مسائل مربوط به كارها و واجبات نماز ذكر شده و در آخر نيز نماز جمعه، نماز آيات، نماز ميت، نماز نذر و شبيه آن مختصرا بيان شده است.
| |
| | |
| ==نسخه‌ها==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]72/24 به نسخه خطى موجود در آستان قدس رضوى مربوط به سال 955 ق اشاره نموده است در مقدمه‌اى مرجعه شيعه ص 175 نيز به 4 نسخه خطى كتابخانه‌هاى آیت‌الله گلپايگانى، آستان قدس رضوى، اصغر مهدوى، و لوس آنجلس اشاره نموده است. در چاپ كتاب موجود از نسخه خطى كتابخانه آستان قدس رضوى به شماره 888 استفاده شده است.
| |
| | |
| | |
| در اين كتاب احكام، مقدمات و شرايط نماز با به بهترين عبارتها و دقتى كم‌نظير بيان شده و به سبك فقه رساله‌اى نوشته شده است.
| |
| | |
| ==اعتبار كتاب==
| |
| | |
| | |
| اين كتاب از معتبرترين كتب فقهى و آثار بجاى مانده از [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] است كه از زمان تأليف مورد توجه فقهاى بزرگى واقع شده و شروح و حواشى متعددى همچون حاشيۀ خود مصنف، حاشيۀ فاضل جواد (م 1065 ق) به نام الفوائد العلّية في شرح الجعفريّة، شرح شيخ على بن عبدالصمد ميسى (م 938 ق) صاحب كتاب مشهور الرسالة الميسيّة و غير آن بر آن زده شده است.
| |
| | |
| علاوه بر شروح و حواشى آن، چندين بار ترجمه و به نظم و شعر درآمده است.
| |
| | |
| به دليل همين جايگاه ارزشمند در كتب فقهى بعد از آن مكررا به آن استناد شده و در كتابهاى:
| |
| | |
| - مجمع الفائدة و البرهان محقق اردبيلى (م 933 ق)
| |
| | |
| - [[الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة|حدائق الناظرة]] شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق)
| |
| | |
| - [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|سيد محمد جواد عاملى]] (م 1226 ق)
| |
| | |
| - [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] [[صاحب جواهر، محمدحسن|شيخ محمدحسن نجفى]] (م 1226 ق) و غير آن به بررسى مباحث آن پرداخته شده است.
| |
| | |
| ==مباحث==
| |
| | |
| | |
| مطالب كتاب شامل يك مقدمه و چهار باب و يك خاتمه است.
| |
| | |
| در مقدمه، تعريف حقيقت نماز آمده.
| |
| | |
| در ابواب چهارگانه، طهارة، مقدمات نماز، افعال و كارهاى نماز، و توابع نماز مطرح شده است.
| |
| | |
| در خاتمه نيز ساير نمازها ذكر شده‌اند.
| |
| | |
| ==كلام بزرگان==
| |
| | |
| | |
| صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] در ج 174/13 دربارۀ آن مى‌نويسد: من كتب الفقه المهمة الجيدة عنى بشرحه بعض تلاميذ مؤلّفه و معاصريه و المتأخرين عنه من الفقهاء و الأعلام و له شروح متعددة قيمة.
| |
| | |
| در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 145/1 آمده است: له الرسالة الجعفريّة لا تحصى شروحها اذعن له العلماء الإماميّة بالتحقيق و علوّ الشأن.
| |
| | |
| در جاى ديگر از [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] 210/8 آمده‌است: الرسالة الجعفريّة و هذه الرسالة لاقت حظا عظيما و شرحت عدّة شروح من أعظم العلماء.
| |
| | |
| ==تاريخ تأليف==
| |
| | |
| | |
| همچنان كه در پايان نسخۀ خطى به خط مؤلف كه در كتابخانۀ آستان قدس رضوى موجود است ذكر شده است تاريخ اتمام آن روز پنج‌شنبه دهم جمادى الاولى سال 917ق در مشهد مقدس بوده است. (ذ110/5/).
| |
| | |
| ==نسخه‌ها==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]110/5 به نسخه‌هاى خطى به خط مؤلف و به خط فرزندش شيخ عبدالعالى بن نورالدين على در سال 918 و نسخۀ مربوط به سال 954ق اشاره نموده است.
| |
| | |
| در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 171 به نسخه‌هاى خطى متعددى اشاره شده كه بعضى از مهمترين آنان عبارتند از:
| |
| | |
| - نسخۀ آستان قدس رضوى
| |
| | |
| - نسخۀ مجلس شوراى اسلامى
| |
| | |
| - نسخۀ دانشگاه تهران
| |
| | |
| - نسخۀ كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى
| |
| | |
| - نسخۀ مدرسۀ نوّاب
| |
| | |
| - نسخۀ دار الكتب.
| |
| | |
| در مقدمۀ كتاب موجود 10 نسخۀ خطى از كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى معرفى شده كه عبارتند از:
| |
| | |
| نسخۀ مربوط به سال 1063، نسخه مربوط به سال 1051، نسخۀ مربوط به سال 939، نسخۀ مربوط به سال 1051، نسخۀ مجهول التاريخ، نسخۀ سال 1106، نسخۀ سال 1058، نسخۀ سال 971، نسخۀ 1082، نسخۀ سال 1000.
| |
| | |
| ==تاريخ انتشار==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]111/5 به دو نسخۀ چاپى در ضمن تعليقۀ آخوند محمد كاظم خراسانى و حاشية المقاصد العلّية اشاره شده است.
| |
| | |
| در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 171 در نسخۀ چاپ تهران مربوط به سالهاى 1314 و 1317 ذكر شده است.
| |
| | |
| ==حواشى و شروح==
| |
| | |
| | |
| اين كتاب داراى حواشى و شروح متعددى است كه به بعضى از آنها در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]111/5، 175/13 اشاره شده كه عبارتند از:
| |
| | |
| #شرح مصنف (ذ111/5/، 175/13).
| |
| #الفوائد الغرويّة، از شاگردش سيد شرف‌الدين على حسينى استرآبادى (ذ352/16/، 175/13، 45/16، 111/5).
| |
| #المطالب المظفرية، از شاگردش امير محمد بن ابى طالب موسوى استرآبادى (ذ174/13/، 176، 140/21).
| |
| #التحفة الرضويّة، از شيخ شرف‌الدين يحيى بن حسين بحرانى (ذ436/3/، 176/13). | |
| #الفوائد العلّية، از فاضل جواد بن سعد الله بن جواد كاظمى (ذ350/16/).
| |
| #الحيدريّة، از شاه طاهر بن رضى‌الدين اسماعيل حسينى (ذ125/7/، 175/13).
| |
| #الأشعة البدريّة، از ملا محمداسماعيل بن محمد ابراهيم كزازى (ذ109/2/).
| |
| #شرح شيخ على بن عبدالصمد ميسى صاحب الرسالة الميسية (ذ111/5/، 175/13).
| |
| #شرح عيسى بن محمد جزائرى (م 106 ق) (ذ111/5/، 175/13).
| |
| #شرح نظام‌الدين عبدالحى بن عبدالوهاب حسينى (ميانۀ قرن دهم) (مقدمه‌اى بر فقه ص 174 ترجمۀ كتاب).
| |
| | |
| ==ترجمه==
| |
| | |
| | |
| اين كتاب مكررا به فارسى ترجمه شده است كه نام بعضى از مترجمين آن عبارتند از:
| |
| | |
| #حسن بن غياث‌الدين استرآبادى (بعض الأصحاب) (ذ94/4/، مقدمۀ رسائل المحقق الكركي). | |
| #سيد ابوالمعالى بن بدرالدين حسن حسينى استرآبادى (ذ104/4/، [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] 454/2).
| |
| #حسن بن عبدالغفار (نيمۀ اول قرن دهم) (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 172).
| |
| #على بن حسن زوارى (ميانۀ قرن دهم) (مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 172).
| |
| | |
| همچنين شيخ عبدالحسين بن عبدالرضا كاظمى آن را به نظم و شعر درآورده و به «العابديّة في نظم الجعفرية» نام نهاده است. (ذ204/15/).
| |
| | |
| در اين كتاب دلائل جواز و حرمت نماز جمعة در زمان غيبت امام معصوم(ع) مطرح شده و مؤلف پس از بررسى اين دلائل نظريه وجوب اقامه نماز جمعه با حضور فقيه جامع الشرائط انتخاب نموده است.
| |
| | |
| وى در مقدمه كتاب علت تأليف آن را اينگونه ذكر نموده است:
| |
| | |
| فقد طال تكرر سؤال المترددين الىّ عن حال شرعية صلاة الجمعة فى هذه الازمان الّتى منى اهلها بغيبة الامام عليه صلوات الله الحىّ القيوم و انّها على تقدير الشرعيّة ما الّذى يعتبر لصحّتها و إجزائها عن صلاة الظهر و اظهر و عندى فى مرات كثيرة ان الناس فى ذلك كالمتحيرين لا يدرون ما يصنعون و لا يعلمون اى طريق يسلكون
| |
| | |
| در اين زمانى كه مردم از نعمت حضور امام زمانشان كه زنده و پابرجاست، محروم هستند از اقامۀ نماز جماعت در غيبت آن امام(ع) مكررا از من سؤال مى‌كنند و بر فرض جواز اقامه نماز از شرايط معتبر در اقامه آن و كافى بودن آن به جاى نماز ظهر جمعه نيز سؤالاتى دارند و من بارها مردمى را ديده‌ام كه مثل افراد متحير نميدانند چه كنند و از چه راهى بروند.
| |
| | |
| اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده و علاوه بر بيان آيات، روايات، و اقوال فقهاء، مباحث اصولى نيز مستقلا در آن مطرح شده است. اين كتاب از مهمترين آثار به جاى مانده از وى در بيان دخالت و نظارت و حضور فقيه جامع الشرائط در ادارۀ حكومت و نظام اسلامى است.
| |
| | |
| ==تاريخ تأليف==
| |
| | |
| | |
| با توجه به عبارتى كه در پايان آن (ص 171) آمده است فرغ من تسويدها مؤلفها العبدالمعترف بذنوبه... سادس شهر محرم الحرام افتتاح سنة احد و عشرين و تسعمائة حامدا مصليا اين كتاب در سال 921 ق پايان يافته است.
| |
| | |
| ==تاريخ انتشار==
| |
| | |
| | |
| در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 176 به چاپ آن در 1395 ق در مجموعه آشنايى با چند نسخه خطى اشاره نموده است.
| |
| | |
| كتاب موجود در سال 1409 ق در كتابخانه آیت‌الله مرعشى چاپ شده است.
| |
| | |
| ==نسخه‌ها==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]76/15 به چهار نسخه خطى آستان قدس رضوى به خط مؤلف، كتابخانه سيد جعفر بن باقر بحر العلوم، كتابخانه شيخ شرف‌الدين پنجهزارى مازندرانى، شيخ هادى كاشف الغطاء اشاره نموده است در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 176 به نسخه‌هاى متعدد منتخبى از كتابخانه‌هاى آستان قدس رضوى، دانشگاه تهران، ملك اشاره نموده است. در چاپ كتاب موجود از سه نسخه خطى كتابخانه آیت‌الله مرعشى مربوط به سالهاى 924، 1128، 964 ق استفاده شده است.
| |
| | |
| ==ويژگيها==
| |
| | |
| | |
| از مهمترين ويژگيهاى كتاب استقراء تام كلمات فقهاء همراه با بررسى عالمانه و محققانه آنها و فقه الحديث روايات مى‌باشد. وى در اين كتاب مختصر بسيارى از اقوال فقها را بيان نموده كه پس از ذكر بعضى از عبارتهاى آن به اسامى بعضى از آنها اشاره مى‌شود.
| |
| | |
| در مقدمه سوّم از باب اوّل ص 143 آمده است: و ممن نقل الاجماع على ذلك من متأخرى اصحابنا، المحقق نجم‌الدين بن سعيد؟ ؟ ؟ المعتبر، و العلامة المتبحر جمال‌الدين ابن المطهر فى كتبه كالتذكرة و غيرها و شيخنا الشهيد فى [[ذكری الشيعة في أحكام الشريعة|الذكرى]].
| |
| | |
| در باب ثانى ص 145 آمده است: و هو (جواز) المشهور بين الاصحاب و به قال الشيخ رحمه الله فى النهاية و [[الخلاف]]، و ابوالصلاح، و المحقق فى المعتبر، و العلامة فى المختلف و غيره
| |
| | |
| #[[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] (م 436) در المسائل الميافارقيات | |
| #سلاّر (448 ه ق) در [[المراسم في الفقه الإمامي|المراسم]]
| |
| #[[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]] (م 481 ه ق)
| |
| #[[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق) در النهاية و [[الخلاف]]
| |
| #ابوالصلاح حلبى در الكافى (م 447 ه ق) | |
| #ابن ادريس (598 ه ق) در السرائر | |
| #محقق اول (م/م؟ ؟ 676) در المعتبر
| |
| #[[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) در التذكرة، المختلف، المنتهى
| |
| #[[شهيد اول]] (م 786 ه ق) در [[ذكری الشيعة في أحكام الشريعة|الذكرى]]
| |
| #[[فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله|فاضل مقداد]] (م 826 ه ق) در التنقيح الرائع
| |
| #[[ابن فهد حلی، احمد بن محمد|ابن فهد حلّى]] (م 841 ه ق) در المهذب البارع
| |
| | |
| ==تقسيم بندى مطالب==
| |
| | |
| | |
| كتاب از سه باب و يك خاتمه تشكيل شده است. باب اول نيز از سه مقدمه تشكيل شده است در مقدمه اول بحث اصولى در مورد اينكه آيا پس از برطرف شدن حكم وجوبى، انجام آن كار جايز است يا حكم ديگرى دارد مطرح شده است. در مقدمه دوم اتفاق اصحاب بر اينكه فقيه عادل جامع الشرائط در هر آنچه كه نيابت در آن مدخليت دارد از طرف ائمه ع نائب هستند، اثبات شده است در مقدمه سوّم به اثبات اينكه از شرائط نماز جمعه امامت امام معصوم ع يا فقيه جامع الشرائط است پرداخته شده است امّا در باب دوّم پس از طرح و بررسى اوله قائلين به جواز و منع نماز جمعة، مؤلف نظريه جواز نماز جمعه را پذيرفته است. در باب سوّم اجماع اماميّة بر اينكه نماز جمعة به جز با حضور فقيه جامع الشرائط واجب نيست طرح شده است.
| |
| | |
| در خاتمه نيز اوصاف فقيه نائب از امام زمان ع كه وى آن را در 13 وصف محضر دانسته است ذكر شده است.
| |
| | |
| رد و تأييد كتاب صلاة الجمعة [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]
| |
| | |
| پس از تأليف اين كتاب، در تأييد و رد آن كتابهاى زيادى نوشته شده كه بعضى از آنان از خاندان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] هستند كه به آنها اشاره مى‌شود:
| |
| | |
| همچون رساله جعفرية و قاطعة اللجاج و ساير آثار [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]، توسط [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] در رد اين كتاب نيز صلاة الجمعة قطيفى نوشته شد كه در آن وجوب نماز جمعه با وجود فقيه جامع الشرائط رد شده است (ذ62/15/)
| |
| | |
| از بين خاندان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] نوۀ دخترى وى، سيد حسين بن ضياءالدين موسوى معروف به مجتهد كتاب اللمعة فى عدم عينية صلاة الجمعة را تأليف نموده در آن با بدترين عبارتها نظريات [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] را رد كرده است ذ146/3/، 353/18، اعيان الشيعه 186/5
| |
| | |
| از بين فرزندان وى شيخ حسن بن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] كتابى بنام صلاة الجمعة تأليف نموده و در آن وجوب عينى نماز جمعة را مشروط به اذن امام معصوم ع دانسته است ذ69/15/، 73، ذ146/3/ يكى ديگر از فرزندان وى بنام شيخ عبدالعالى بن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] كتابى بنام اللمعة در عدم وجوب عينى در زمان غيبت امام ع نوشته است ذ352/18/
| |
| | |
| ----------------------------------
| |
| | |
| | |
| | |
| كتاب كوچكى است كه الفاظى را كه در عقود و ايقاعات واجب است تلفظ شود، بيان نموده است. اين كتاب به سبك فقه رساله‌اى و بسيار مختصر نوشته شده است و مؤلف در پايان آن در مورد تفصيل مطالب آن مى‌نويسد: و احكام جميع ذلك مذكورة فى معادنه من كتب الاصحاب رحمهم الله فليطلب هناك.
| |
| | |
| كتاب از دو قسمت عقود و ايقاعات تشكيل شده است و مؤلف پس از بيان اقسام هر كدام از آن دو به بيان الفاظى كه براى هر كدام از اين اقسام نياز است پرداخته است.
| |
| | |
| اين كتاب توسط شيخ على بن عبدالعالى ميسى، معاصر [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] و پس از كسب اجازه از مؤلف شرح زده شده است و به نام الرسالة الميسيّة مشهور شده است. و بعدها فقهاى بزرگ مكررا به اين شرح استناد نموده‌اند. (ذ363/13/، اعيان262/8/)
| |
| | |
| در اعيان الشيعه ج 263/8 به متن اجازه و احترام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] به وى اشاره شده است. در قسمتى از آن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] دربارۀ وى مى‌نويسد: سيدنا الشيخ الاجل العالم الفاضل الكامل علامة العلماء و مرجع الفضلاء.
| |
| | |
| ==نسخه‌ها==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] در 3 جا به نسخه‌هاى خطى آن اشاره شده است. يكبار در 110/15 به نسخه خط مؤلف در كتابخانه آستان قدس رضوى و بار ديگر در ذ126/16/ نسخه مربوط به سال 937 كه همراه الفخريه [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] به خط مولى محمود ميبدى نوشته شده است و بار ديگر در ذ6/20/ به نسخه مربوط به سال 1058 به خط سيد محمد يوسف اشاره نموده است.
| |
| | |
| در مقدمه‌اى بر فقه شيعه صفحات 177، 178 به چند نسخه منتخب خطى كتابخانه‌هاى آستان قدس رضوى، آیت‌الله مرعشى، مجلس شوراى اسلامى و دانشگاه تهران اشاره شده است.
| |
| | |
| در چاپ كتاب موجود از 9 نسخه خطى كتابخانه آیت‌الله مرعشى مربوط به قرن دهم، 962، 939، 1120، قرن يازدهم، 1060، 1008 استفاده شده كه قديمترين آن مربوط به سال 939 ق است. در ابتدا 9 نسخه ذكر شده ولى در توضيح فقط به 7 نسخه اشاره شده است.
| |
| | |
| ==تاريخ انتشار==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]110/15 به دو چاپ كتاب در ضمن مجموعه كلمات المحققين در سال 1315 ق و در حاشيه تعليقه [[آخوند خراسانى]] ذكر شده و در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 177 نيز به چاپ آن در سالهاى 1315 و 1318 اشاره شده است. كتاب موجود نيز در سال 1409 ق به وسيله كتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى چاپ شده است.
| |
| | |
| ==تقسيم‌بندى مطالب==
| |
| | |
| | |
| مطالب كتاب به دو بخش عقود و ايقاعات تقسيم شده است.
| |
| | |
| بخش عقود شامل بيع، قرض، رهن، صلح، ضمان، حوالة، كفالة، وديعة، عارية، وكالت، سبق و رمى، جعالة، شركت، مضاربة، اجارة، مزارعة، مساقات، هبة، صدقة، عمرى، تحبيس، وقف، وصيت، نكاح، كتابة
| |
| | |
| و ايقاعات شامل طلاق، رجعة، ظهار، ايلاء، لعان، عتق، تدبير، ايمان، نذور، عهود، حجر، شفعة، حكم
| |
| | |
| مؤلف اقرار را از ايقاعات ندانسته است بلكه آن را إخبار دانسته است و ايقاعات را از نوع انشاء دانسته است.
| |
| | |
| وى در عقود لازم، لفظ عربى شرعى را شرط دانسته مى‌نويسد: و اعلم انه لا بد فى كل عقد لازم و لو من احد الطرفين من وقوعه باللفظ الصحيح الشرعى العربى (ص 177)
| |
| | |
| وى در مورد اصل اوّلى در عقود مى‌نويسد، لان الاصل فى العقود اللزوم الاّ ما اخرجه دليل، و ذلك قضيه كلام الاصحاب
| |
| | |
| ----------------------------------
| |
| | |
| | |
| | |
| در اين كتاب احكام مربوط به محارم فرزندان رضاعى بررسى شده و پس از بيان 13 صورت آن كه بين فقهاء اتفاق نظر وجود دارد، در سه مورد اختلافى آن مباحثى مطرح شده است.
| |
| | |
| سبك تأليف كتاب فقه استدلالى است و آيات و روايات و اقوال فقهاء به سبكى عالمانه و با متنى روان مورد بررسى و استناد واقع شده است.
| |
| | |
| مؤلف در صفحه 218 و 219 كتاب پس از رد نسبتهاى ناآگاهانه بعضى نظريات و فتواها به [[شهيد اول]] مى‌نويسد:
| |
| | |
| قد رأيت فى عصرى كثيرا من الحواشى و القيود منسوبة اليه (الشهيد الأوّل) رحمه الله و انا اجزم بفساد تلك النسبة و السر فى ذلك تصرف الطلبة الذى تعز سلامته من الزيادة و النقصان و الخطأ و ما هذا شأنه، كيف يجوز ان يجعل قولا لأحد من المعتبرين، او يحترأ (يجترأ) به على مخالفة الاجماع.
| |
| | |
| و در مقدمه كتاب نيز آمده است از آنجايى كه بعضى از اهل علم فتواى به حرام شدن زن شيرده بر شوهرش به سبب شير دادن بعضى از بچه‌ها داده‌اند در حاليكه اين فتوا مبناى علمى از قرآن، سنت، اجماع با اقوال فقهاء معتبر نداشته است و از طرفى اين فتوا را به [[شهيد اول]] نسبت داده‌اند و من اطمينان به فساد اين نسبت دارم و در مقام جوابگوئى برآمده‌ام و با بيان آيات و روايات و كلام فقها، نادرست بودن اين نظريه را اثبات مى‌نمايم.
| |
| | |
| پس از تأليف اين كتاب، [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] (زنده در 945) در نقد و رد كلام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]]، كتاب مستقلى را تأليف نموده است كه در آن مراعات احترام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]] را ننموده است. [[امین، محسن|صاحب اعيان الشيعه]] [[امین، محسن|سيد محسن امين]] در مورد كتاب شيخ ابراهيم مى‌نويسد: قد اساء فيها الأدب و تكلم بما لا يليق بالعلماء. (اعيان الشيعه 211/8)
| |
| | |
| ==تاريخ تأليف==
| |
| | |
| | |
| اين كتاب در روز 11 ماه ربيع الثانى سال 916 ق پايان يافته است. (ذ192/11/)
| |
| | |
| ==نسخه‌ها==
| |
| | |
| | |
| در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به دو نسخه خطى مربوط به سال 963 ق به خط شاه ملا حافظ قارى در كتابخانه شوشتريها و نسخه مربوط به سال 1055 به خط شيخ شرف‌الدين على بن جمال‌الدين مازندرانى در كتابخانه شيخ هادى كاشف الغطاء اشاره شده است. (ذ192/11/)
| |
| | |
| در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه نيز به چندين نسخه منتخب از كتابخانه‌هاى مجلس شوراى اسلامى، آیت‌الله مرعشى، حسينيه شوشتريها، ملك در تهران اشاره نموده است.
| |
| | |
| در چاپ كتاب موجود از 8 نسخه خطى استفاده شده كه مربوط به سالهاى 939، 1128، 1246، 940، 1055، 1075، 1116 است و يكى از آنها نيز مجهول التاريخ است.
| |
| | |
| ==تاريخ انتشار==
| |
| | |
| | |
| اين كتاب در سال 1315 ق با بعضى از كتابهاى ديگر [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] در ضمن كتاب كلمات المحققين چاپ شده است.
| |
| | |
| (ذ164/12/، 118/18)
| |
|
| |
|
| ==كتاب الرضاعية [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] == | | ==كتاب الرضاعية [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] == |
| خط ۳۳۷: |
خط ۸۰: |
|
| |
|
|
| |
|
| | رسالة الکبائر |
|
| |
|
| نام كامل كتاب: رسالة فى العدالة، رسالة العدالة و الكبائر، رسالة الكبائر | | نام كامل كتاب: رسالة فى العدالة، رسالة العدالة و الكبائر، رسالة الكبائر |
| خط ۳۵۴: |
خط ۹۸: |
| ---------------------------------- | | ---------------------------------- |
|
| |
|
| | | رسالة في التقية |
|
| |
|
| در اين كتاب بسيار مختصر كه گاهى از آن تعبير به مقاله شده است، پس از تعريف تقيه، تقيه در عبادات و معاملات بيان شده و دلايل صحت آن ذكر شده است. | | در اين كتاب بسيار مختصر كه گاهى از آن تعبير به مقاله شده است، پس از تعريف تقيه، تقيه در عبادات و معاملات بيان شده و دلايل صحت آن ذكر شده است. |
| خط ۳۷۲: |
خط ۱۱۶: |
| ---------------------------------- | | ---------------------------------- |
|
| |
|
| | | رسالة فى ملاقى الشبهة المحصورة |
|
| |
|
| نام كتاب: رسالة فى ملاقى الشبهة المحصورة، رسالة فى ما تنجس بعضه و اشتبه موضع النجاسة | | نام كتاب: رسالة فى ملاقى الشبهة المحصورة، رسالة فى ما تنجس بعضه و اشتبه موضع النجاسة |
| خط ۳۸۸: |
خط ۱۳۲: |
| ---------------------------------- | | ---------------------------------- |
|
| |
|
| | | رسالة في العصير العنبى |
|
| |
|
| در اين كتاب بسيار مختصر كه شبيه مقاله است مسأله عصير عنبى وقتى به سبب آتش يا خورشيد غليان يافته و نجس مى‌شود و با ذهاب دو سوّم آن يا تبديل شدن به سركه پاك مى‌شود، بررسى شده است و مؤلف همين نظر را با ذكر اجماع و نظير آن پذيرفته است. اين كتاب اگرچه به سبك فقه استدلالى نوشته شده امّا مصنف از ذكر آيات و روايات خوددارى نموده است. وى در [[جامع المقاصد في شرح القواعد|جامع المقاصد]] به طور مفصل به اين مسئله تعرض نموده و آيات و روايات را بررسى نموده است. | | در اين كتاب بسيار مختصر كه شبيه مقاله است مسأله عصير عنبى وقتى به سبب آتش يا خورشيد غليان يافته و نجس مى‌شود و با ذهاب دو سوّم آن يا تبديل شدن به سركه پاك مى‌شود، بررسى شده است و مؤلف همين نظر را با ذكر اجماع و نظير آن پذيرفته است. اين كتاب اگرچه به سبك فقه استدلالى نوشته شده امّا مصنف از ذكر آيات و روايات خوددارى نموده است. وى در [[جامع المقاصد في شرح القواعد|جامع المقاصد]] به طور مفصل به اين مسئله تعرض نموده و آيات و روايات را بررسى نموده است. |
| خط ۳۹۹: |
خط ۱۴۳: |
|
| |
|
|
| |
|
| | رسالة في الحيض |
|
| |
|
| نوشته مختصرى به صورت مقاله است كه مؤلف پس از تعريف حيض و بيان صفاتى كه باعث تميز حيض از استحاضه است، به اقسام حائض و صفات هر كدام از آنان پرداخته است اين كتاب به سبك فقه نيمه استدلالى نوشته شده است و مؤلف در آن به نظريات [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ه ق) در كتابهاى [[ذكری الشيعة في أحكام الشريعة|الذكرى]] و الدروس و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) در كتابهاى المختلف و المنتهى اشاره و آنان را بررسى نموده است. | | نوشته مختصرى به صورت مقاله است كه مؤلف پس از تعريف حيض و بيان صفاتى كه باعث تميز حيض از استحاضه است، به اقسام حائض و صفات هر كدام از آنان پرداخته است اين كتاب به سبك فقه نيمه استدلالى نوشته شده است و مؤلف در آن به نظريات [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ه ق) در كتابهاى [[ذكری الشيعة في أحكام الشريعة|الذكرى]] و الدروس و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) در كتابهاى المختلف و المنتهى اشاره و آنان را بررسى نموده است. |
| خط ۴۱۱: |
خط ۱۵۶: |
|
| |
|
|
| |
|
| | رسالة في حکم الحائض و النفساء |
|
| |
|
| مؤلف در اين نوشته بسيار مختصر به بررسى يك مسئله فقهى در مورد حائض و نفساء پرداخته است در اين مسئله وى روزه حائض و نفساء را كه قبل از فجر پاك شده‌اند در صورتی که غسل نكرده باشند صحيح نمی‌داند. | | مؤلف در اين نوشته بسيار مختصر به بررسى يك مسئله فقهى در مورد حائض و نفساء پرداخته است در اين مسئله وى روزه حائض و نفساء را كه قبل از فجر پاك شده‌اند در صورتی که غسل نكرده باشند صحيح نمی‌داند. |
| خط ۴۲۳: |
خط ۱۶۹: |
|
| |
|
|
| |
|
| | qرسالة في صلاة و صوم المسافرq |
|
| |
|
| اين نوشته مختصر در رد بر نظريه افرادى است كه مسافرت مكلفى را كه تمام احكام نماز مسافر را نمی‌داند، جايز ندانسته‌اند و او در سفر بايد نمازش را تمام بخواند و روزه هم بگيرد. [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] مسافرت آنها را جايز دانسته و بنا به اطلاقات روايات او را مسافر دانسته است وى از اين افراد تعبير به بعض الطلبة نموده است و شايد منظور وى [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] باشد. از آنجائى كه روايت يا آيۀ خاصى در مورد اين مسئله خاص وجود نداشته است وى صرفا به اطلاقات روايات سفر استناد نموده است. | | اين نوشته مختصر در رد بر نظريه افرادى است كه مسافرت مكلفى را كه تمام احكام نماز مسافر را نمی‌داند، جايز ندانسته‌اند و او در سفر بايد نمازش را تمام بخواند و روزه هم بگيرد. [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] مسافرت آنها را جايز دانسته و بنا به اطلاقات روايات او را مسافر دانسته است وى از اين افراد تعبير به بعض الطلبة نموده است و شايد منظور وى [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] باشد. از آنجائى كه روايت يا آيۀ خاصى در مورد اين مسئله خاص وجود نداشته است وى صرفا به اطلاقات روايات سفر استناد نموده است. |
| خط ۴۳۱: |
خط ۱۷۸: |
|
| |
|
|
| |
|
| | qرسالة في السجود على التربة المشويّة |
|
| |
|
| در اين نوشته جواز سجده بر تربت امام حسين(ع) پس از پخته شدن آن بررسى شده است و مؤلف پس از رد نظريات [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] در حرمت سجده بر آن، نظر مشهور علماء بر جواز سجده را پذيرفته است. | | در اين نوشته جواز سجده بر تربت امام حسين(ع) پس از پخته شدن آن بررسى شده است و مؤلف پس از رد نظريات [[قطیفی بحرانی، ابراهیم بن سلیمان|شيخ ابراهيم قطيفى]] در حرمت سجده بر آن، نظر مشهور علماء بر جواز سجده را پذيرفته است. |
| خط ۴۶۲: |
خط ۲۱۰: |
| ---------------------------------- | | ---------------------------------- |
|
| |
|
| | | qرسالة في خروج المقيم عن حدود البلدq{J |
|
| |
|
| در اين مقاله مسئله مسافرى كه قصد اقامت كرده و از آن شهر خارج شده و در فاصله بين حد ترخص و مسافت واقع مى‌شود و قصد برگشتن دارد ولى قصد نيت 10 روز ديگرى را ندارد، بررسى شده است. در اين مسئله دو قول وجود دارد يكى نظر [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق)، [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]] (م 481 ه ق) و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) اين است كه وظيفۀ وى نماز شكسته است و نظريه [[شهيد اول]] (م 726 ه ق) و گروهى از فقهاء نماز تمام است و مؤلف نيز نظر [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] را كه نماز تمام است انتخاب مى‌كند. اين نوشته به سبك فقه استدلالى است امّا آيات و روايات مطرح نشده و بيشتر نظريات فقها مطرح گرديده است. | | در اين مقاله مسئله مسافرى كه قصد اقامت كرده و از آن شهر خارج شده و در فاصله بين حد ترخص و مسافت واقع مى‌شود و قصد برگشتن دارد ولى قصد نيت 10 روز ديگرى را ندارد، بررسى شده است. در اين مسئله دو قول وجود دارد يكى نظر [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق)، [[ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر|ابن براج]] (م 481 ه ق) و [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) اين است كه وظيفۀ وى نماز شكسته است و نظريه [[شهيد اول]] (م 726 ه ق) و گروهى از فقهاء نماز تمام است و مؤلف نيز نظر [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] را كه نماز تمام است انتخاب مى‌كند. اين نوشته به سبك فقه استدلالى است امّا آيات و روايات مطرح نشده و بيشتر نظريات فقها مطرح گرديده است. |
| خط ۴۷۲: |
خط ۲۲۰: |
| ---------------------------------- | | ---------------------------------- |
|
| |
|
| | | qرسالة في ترتيب قضاء الصلاة الفائتة |
|
| |
|
| اين نوشته بسيار مختصر به بررسى مسئله فراموش شدن ترتيب نمازهاى قضاء پرداخته است. | | اين نوشته بسيار مختصر به بررسى مسئله فراموش شدن ترتيب نمازهاى قضاء پرداخته است. |
| خط ۴۹۷: |
خط ۲۴۵: |
| ---------------------------------- | | ---------------------------------- |
|
| |
|
| | | qرسالة في السهو و الشک في الصلاة q{J |
|
| |
|
| در اين كتاب احكام سهو و نسيان در اركان و واجبات نماز بيان شده است. | | در اين كتاب احكام سهو و نسيان در اركان و واجبات نماز بيان شده است. |
| خط ۵۲۳: |
خط ۲۷۱: |
|
| |
|
|
| |
|
| | qرسالة في الحج |
|
| |
|
| در اين كتاب واجبات و مستحبات مناسك حج و احكام آنان بيان شده است و از يك مقدمه و دو فصل تشكيل شده است. | | در اين كتاب واجبات و مستحبات مناسك حج و احكام آنان بيان شده است و از يك مقدمه و دو فصل تشكيل شده است. |
