شرح المقاصد: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">

[[پرونده:NUR01245J1.jpg|بندانگشتی|شرح المقاصد]]

|+

! نام کتاب!! data-type="bookName" |شرح المقاصد

|-

|نام های دیگر کتاب

| data-type="otherBookNames" |مقاصد الطالبین فی اصول الدین. شرح

|-

| data-type="authors" |[[شرف، صالح موسی]] (مقدمه نويس)

|زبان  

| data-type="language" |عربی

|کد کنگره  

| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏BP‎‏ ‎‏205‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ت‎‏7‎‏ ‎‏م‎‏7022

|موضوع  

| data-type="subject" |تفتازانی، مسعود بن عمر، 722 - 792؟ق. مقاصد الطالبین فی اصول الدین - نقد و تفسیر

|ناشر  

| data-type="publisher" |الشريف الرضي

|مکان نشر  

| data-type="publishPlace" |قم - ایران

|سال نشر  

| data-type="publishYear" | 1412 هـ.ق  

 

'''شرح المقاصد''' شرحى است بر كتاب المقاصد كه توسط خود مؤلف [[تفتازانی، مسعود بن عمر|سعدالدين مسعود بن عمر بن عبدالله تفتازانى]] و به سبك المواقف قاضى عضدالدين ايجى تنظيم شده است.تألیف اين كتاب، در سال 784 ه‍.ق در شهر سمرقند به اتمام رسيده است.

==ساختار كتاب==

 

 

حال عقليات،يا مختص به ممكن جوهر است(مقصد چهارم) و يا مختص به ممكن عرض است(مقصد سوم) و يا از عقلياتى است كه به هيچ‌يك از مباحث سابق اختصاص ندارد(مقصد دوم) و يا هيچ يك از مقاصد كلامى نبوده بلكه از مبادى آن است(مقصد اول) اما تفصيل مقاصد:

فصل سوم:در اين فصل مؤلف از نظر بحث مى‌كند.نظر را تعريف و تقسيم كرده و نظر صحيح و فاسد را شرح مى‌دهد.همچنين شرائط نظر صحيح و كيفيت حصول معرفت الله از نظر را بيان مى‌كند.او نظر را به تصورى و تصديقى تقسيم كرده در مورد هركدام توضيح مى‌دهد.المقصد الثانى فى الامور العامه، اين مقصد از سه فصل تشكيل يافته است:

فصل اول:اين فصل به مباحث وجود و عدم اختصاص يافته است.مؤلف ابتدا اثبات مى‌كند كه تصور هم وجودى بديهى است و هم وجودى مشترك است بين همۀ موجودات و زائد است بر ذات.سپس او وجود را به عينى،ذهنى، لفظى و خطى تقسيم كرده و وجود ذهنى را اثبات مى‌كند.او قائل است كه وجود مرادف ثبوت است، معدوم ثبوت ندارد و هرگونه واسطه بين وجود و عدم را نفى مى‌كند.او ادلۀ قائلين به حال را بيان كرده و به تك‌تك آنها جواب مى‌دهد.او اثبات مى‌كند كه تمايز اعدام تنها در عقل است و هريك از وجود و عدم مى‌توانند محمول يا رابطه واقع شوند.

الفصل الخامس:مؤلف در اين فصل مابقى اعراض،يعنى اضافه، متى، وضع، ملك، أن يفعل و أن ينفعل را مورد بحث قرار داده است.

او در قسم اول وجود محدد را و كروى بودن آن را اثبات مى‌كند و از فلك ثوابت، اقطاب اربعه، علل خسوف و كسوف و سائر مباحثى كه به نحوى با افلاك مرتبط است سخن مى‌گويد.در قسم دوم از بسائط عنصرى كه عبارت هستند از آب، آتش، هوا و زمين، بحث مى‌كند.او آراء حكماء را در اين رابطه مورد مناقشه قرار داده و طى 3مبحث به احكام عناصر و كيفيت تأثير و تأثر آنها مى‌پردازد.همچنين در قسم سوم و چهارم از مركباتى كه مزاج ندارند و از مركباتى كه داراى مزاج هستند صحبت مى‌كند.

جايز بودن اعادۀ معدوم، منشأ اختلاف در معاد، مخلوق بودن بهشت و جهنم در حال حاضر، احوال قبر،ثواب و عقاب آخرت، كيفيت خلود در آنجا، شفاعت، توبه، امر به معروف و نهى از منكر.

فصل چهارم:مؤلف در اين فصل طى 6 مبحث از امامت، كيفيت نصب آن، شروطى كه در امام لازم است، آنچه امامت به وسيلۀ آن ثابت مى‌شود،ضرورت نص، تشخيص امام بعد از پيامبر و افضل خلفاء بحث مى‌كند.

==ويژگيها و معايب كتاب==

#تعصبات بى‌جا:مؤلف در بخشهايى از كتاب كه مربوط به مباحث امامت است، بيشتر از آنكه كلماتش را براساس ادله بيان كند براساس تعصبات بيان نموده است.او در تفضيل خلفاء نسبت به هم فضائلى از ابوبكر و عمر بيان مى‌كند و بخشى از فضائل امير المومنين(ع) را كه شايد چندين برابر فضائل آن دو است بيان كرده در مقام نتيجه‌گيرى كه هرعاقلى از اين فضيلت‌ها افضليت آن حضرت را بر خلفاى قبلى مى‌فهمد مى‌گويد:كلامى نيست كه فضائل و مناقب ايشان بيش از حد است و كلامى نيست كه ايشان متصف به كمالات و مختص به كراماتى بود الا اينكه اينها دليل بر افضليت او بمعنى زيادت ثواب و كرامت در نزد خدا نيست چرا كه اتفاق شبيه اجماع قائم شده است كه ابوبكر افضل است!<ref>(ج /5ص 298)</ref>

#:[[تفتازانی، مسعود بن عمر|تفتازانى]] در بحث صحابه براى اينكه دامن صحابۀ غاصب بر [[امام على(ع)|حضرت امير المومنين(ع)]] را پاك كند مى‌گويد«قد استقرت آراء المحققين من علماءالدين على ان البحث عن احوال الصحابة و ما جرى بينهم من الموافقة و المخالفة ليس من العقائدالدينية و القواعد الكلامية و ليس له نفع فى‌الدين بل ربما يضر باليقين».<ref>(ج /5ص 304)</ref>

#افضليت حضرت زهرا(س):مؤلف گرچه در جاى جاى كتاب با فضائل و كرامات اهل بيت(ع) با تعصب برخورد نموده است ولى با اينكه اكثر اهل تسنن در بين بانوان عايشه را تفضيل مى‌دهند، بعد از خلفاء قائل است كه حضرت زهرا(س) و فرزندان ايشان افضل هستند.او مى‌گويد«و اما بعدهم فقد ثبت ان فاطمة الزهراء سيدة نساء العالمين و ان الحسن و الحسين سيدا شباب اهل الجنة و...»<ref>ج5 ص 300</ref>

#شبهۀ جذر اصم: گرچه مؤلف از سوى علماء به عنوان شارح و مدرس افكار علماء سابق شناخته شده است و او را صاحب فكر جديدى نمى‌دانند اما با اين حال در لابه‌لاى كلمات او به مباحثى ابداعى همچون شبهۀ جذر اصم برمى‌خوريم.شبهۀ جذر اصم را مؤلف براى نفى حسن و قبح ذاتى بيان نموده است.او قائل است حسن و قبح ذاتى افعال، مستلزم اجتماع حسن و قبح در يك فعل است، مثلا وقتى مى‌گويم «من ديروز دروغ گفتم.» اگر اين خبر صادق باشد، حسن است با اينكه دروغ گفتن قبيح است.

#بلكه در مواردى صدق و كذب جمع مى‌شوند، مثلا مى‌گويم «من هرآنچه مى‌گويم دروغ است.» اگر اين خبر صادق باشد خودش را تكذيب مى‌كند.مؤلف قائل است كسى نتوانسته اين شبهه را حل كند.<ref>ج 4 ص 287</ref>

==پانویس ==

<references />