پرش به محتوا

تبصره و دو رساله دیگر در منطق: تفاوت میان نسخه‌ها

لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'قديمي' به 'قدیمی')
(لینک درون متنی)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
<div class="wikiInfo">
[[پرونده:NUR13543J1.jpg|بندانگشتی|تبصره و دو رساله دیگر در منطق]]
[[پرونده:NUR13543J1.jpg|بندانگشتی|تبصره و دو رساله دیگر در منطق]]
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
|+ |
|+  
|-
|-
! نام کتاب!! data-type='bookName'|تبصره و دو رساله دیگر در منطق
! نام کتاب!! data-type="bookName" |تبصره و دو رساله دیگر در منطق
|-
|-
|نام های دیگر کتاب  
|نام های دیگر کتاب  
|data-type='otherBookNames'|
| data-type="otherBookNames" |
|-
|-
|پدیدآورندگان  
|پدیدآورندگان  
|data-type='authors'|[[ابن سهلان ساوي، عمر بن سهلان]] (نويسنده)
| data-type="authors" |[[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان]](نويسنده)
   
   
[[دانش‌پژوه، محمدتقي]] (گردآورنده)
[[دانش‌پژوه، محمدتقی]](گردآورنده)


|-
|-
|زبان  
|زبان  
|data-type='language'| فارسي عربي
| data-type="language" | فارسي عربي
|-
|-
|کد کنگره  
|کد کنگره  
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BC‎‏ ‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏ ‎‏الف‎‏25  
| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏BC‎‏ ‎‏66‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏ ‎‏الف‎‏25  
|-
|-
|موضوع  
|موضوع  
|data-type='subject'|منطق - متون قدیمی تا قرن 14  
| data-type="subject" |منطق - متون قدیمی تا قرن 14  


|-
|-
|ناشر  
|ناشر  
|data-type='publisher'|دانشگاه تهران  
| data-type="publisher" |دانشگاه تهران  
|-
|-
|مکان نشر  
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'| ايران - تهران
| data-type="publishPlace" | ايران - تهران
|-
|-
||سال نشر  
||سال نشر  
|ata-type='publishYear'|مجلد1: 1337ش ,   
| ata-type="publishYear" |مجلد1: 1337ش ,   
|-class='articleCode'
|- class="articleCode"


|کد اتوماسیون  
|کد اتوماسیون  
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE13543AUTOMATIONCODE
| data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE13543AUTOMATIONCODE
|}
|}
</div>
</div>
'''تبصره و دو رساله دیگر در منطق'''، اثر عمر بن سهلان ساوی (متوفی 540ق)، مشتمل بر کتاب تبصره و دو رساله دیگر در موضوع منطق است. محمدتقی دانش‎پژوه (متوفی 1375ق)، تصحیح این اثر را به‎عهده داشته است.  
'''تبصره و دو رساله دیگر در منطق'''، اثر [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|عمر بن سهلان ساوی]] (متوفی 540ق)، مشتمل بر کتاب تبصره و دو رساله دیگر در موضوع منطق است. [[دانش‌پژوه، محمدتقی|محمدتقی دانش‎پژوه]] (متوفی 1375ق)، تصحیح این اثر را به‎عهده داشته است.  


==ساختار==
==ساختار==
خط ۴۵: خط ۴۵:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
در پیشگفتار ابتدا منطق چینی، هندی و یونانی معرفی شده و پس از آن دستگاه منطقی ارسطو، فارابی و ابن سینا مورد مطالعه قرار گفته است. مصحح، روش متأخران در منطق را با این عبارت ادامه می‎دهد: «ابن سینا در عروضیه که در بیست‎ویک سالگى نوشته است، از روش ارسطو پیروى کرد و با اختصار همه اجزای منطق را در آن آورد و در کتاب شفا به‎طور مبسوط از آن بحث نمود». سپس ابن سینا را بنیان‎گذار روش متأخران دانسته و دانشمندانى مانند غزالى و ساوى و دیگران را از پیروان او می‎داند<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص11</ref>.
در پیشگفتار ابتدا منطق چینی، هندی و یونانی معرفی شده و پس از آن دستگاه منطقی ارسطو، فارابی و ابن سینا مورد مطالعه قرار گفته است. مصحح، روش متأخران در منطق را با این عبارت ادامه می‎دهد: «ابن سینا در عروضیه که در بیست‎ویک سالگى نوشته است، از روش ارسطو پیروى کرد و با اختصار همه اجزای منطق را در آن آورد و در کتاب شفا به‎طور مبسوط از آن بحث نمود». سپس ابن سینا را بنیان‎گذار روش متأخران دانسته و دانشمندانى مانند [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] و ساوى و دیگران را از پیروان او می‎داند<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص11</ref>.
   
   
در ادامه مباحث پیشگفتار، تاریخ پاره‎ای از مسائل منطقی، سرگذشت ساوی و کتاب‎های او و نسخه‎های مورد استفاده مصحح در تصحیح این اثر ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص61-27</ref>.  
در ادامه مباحث پیشگفتار، تاریخ پاره‎ای از مسائل منطقی، سرگذشت ساوی و کتاب‎های او و نسخه‎های مورد استفاده مصحح در تصحیح این اثر ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص61-27</ref>.  


الف)- «كتاب التبصرة»: کتاب تبصره همواره مورد توجه بوده و از کتاب‎های درسی بشمار می‎رفته است<ref>ر.ک: موحد، صمد، 727</ref>. ابن سهلان این کتاب را از روی کتاب بصائر خود که در چهار جا از آن یاد می‎کند و کتاب‎های ابن سینا نگاشته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص46</ref>.  
الف)- «كتاب التبصرة»: کتاب تبصره همواره مورد توجه بوده و از کتاب‎های درسی بشمار می‎رفته است<ref>ر.ک: موحد، صمد، 727</ref>. [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] این کتاب را از روی کتاب بصائر خود که در چهار جا از آن یاد می‎کند و کتاب‎های ابن سینا نگاشته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص46</ref>.  
   
   
نویسنده در ابتدای کتاب غرض از منطق را این‎گونه تبیین می‎کند: «غرض از منطق، شناخت این دو راه است؛ یعنى «قول شارح» و «حجّت» و جدا کردن آنچه راست است از این هر دو، از آنچه ناراست است»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5</ref>. سپس پس از طرح مباحث مختلف منطق با طرح موضوع برهان و مغالطه و اقسام آنها کتاب را به پایان آورده است.
نویسنده در ابتدای کتاب غرض از منطق را این‎گونه تبیین می‎کند: «غرض از منطق، شناخت این دو راه است؛ یعنى «قول شارح» و «حجّت» و جدا کردن آنچه راست است از این هر دو، از آنچه ناراست است»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5</ref>. سپس پس از طرح مباحث مختلف منطق با طرح موضوع برهان و مغالطه و اقسام آنها کتاب را به پایان آورده است.
خط ۵۵: خط ۵۵:
ب)- «رساله در منطق»: این رساله گویا همان است که ساوى در دیباچه رساله سنجریه، نوشتن آن را به سنجر نوید داده است؛ بدین‏گونه: «و اگر سعادت بخت، مر این دعاگوى را یار بود و به موقع ارتضا و پسند اوفتد، توفیق و یارى خواهد از یارى‏دهنده به‎حق، تا عوایق و موانع را بازدارد و قوت و معونت دهد بر تصنیف کتابى که جمله انواع علوم حکمت را جامع بود؛ چنان‎که هیچ‎کس از پیشینگان بدان تحقیق و روشنى نکرده باشند و چنان سازد که با اقاویل شرع راست بود تا خدمتى کرده باشد که هیچ‎کس از اهل علم چنان خدمتى هیچ پادشاهى را [نکرده باشند] و چون اقبال و کمال دولت پادشاه عالم یار بود، این اندیشه و عزم دعاگوى سخت آسان شود؛ إن‎شاء‎اللّه‎ تعالى»<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص46</ref>.
ب)- «رساله در منطق»: این رساله گویا همان است که ساوى در دیباچه رساله سنجریه، نوشتن آن را به سنجر نوید داده است؛ بدین‏گونه: «و اگر سعادت بخت، مر این دعاگوى را یار بود و به موقع ارتضا و پسند اوفتد، توفیق و یارى خواهد از یارى‏دهنده به‎حق، تا عوایق و موانع را بازدارد و قوت و معونت دهد بر تصنیف کتابى که جمله انواع علوم حکمت را جامع بود؛ چنان‎که هیچ‎کس از پیشینگان بدان تحقیق و روشنى نکرده باشند و چنان سازد که با اقاویل شرع راست بود تا خدمتى کرده باشد که هیچ‎کس از اهل علم چنان خدمتى هیچ پادشاهى را [نکرده باشند] و چون اقبال و کمال دولت پادشاه عالم یار بود، این اندیشه و عزم دعاگوى سخت آسان شود؛ إن‎شاء‎اللّه‎ تعالى»<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص46</ref>.


ابن سهلان در دیباچه این رساله چنین آورده است: «این مختصری است در بیان علوم حقیقى، املا کرده آمد به لغت پارسى و آنچه مهم است از دانستن حقایق موجودات در وى ایراد کرده شد و مجموع آن به سه قسم نهاده آمد:
[[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] در دیباچه این رساله چنین آورده است: «این مختصری است در بیان علوم حقیقى، املا کرده آمد به لغت پارسى و آنچه مهم است از دانستن حقایق موجودات در وى ایراد کرده شد و مجموع آن به سه قسم نهاده آمد:
# در بیان قانونى که حافظ باشد طالب علوم را از خطا و آن را علم منطق گویند.
# در بیان قانونى که حافظ باشد طالب علوم را از خطا و آن را علم منطق گویند.
# در بیان اجسام و حرکات و سکنات ایشان و آنچه بدان تعلق دارد و آن را علم طبیعى گویند.
# در بیان اجسام و حرکات و سکنات ایشان و آنچه بدان تعلق دارد و آن را علم طبیعى گویند.
خط ۶۶: خط ۶۶:
و تصور و تصدیق به‎ دو قسم باشد: نظرى و غیر نظرى. غیر نظرى آن باشد که محتاج کسب نباشد، بلکه عقل آن را به‎خود دریابد؛ چنان‎که معنى هستى و یگانگى و چنان‎که حکم کنیم که: «یکى، نیمه دو است» و «دو، ضعف یکى» و «یک جسم، در یک حال، در دو مکان نباشد» و نظرى آن باشد که محتاج کسب باشد و عقل [نه‏] به‎خود آن را دریابد؛ چنان‎که: «معنى جن و ملک» و «حکم کردن که عالم را صانع باید» و «جان آدمى، باقى خواهد بود» و امثال آن<ref>ر.ک: همان</ref>.  
و تصور و تصدیق به‎ دو قسم باشد: نظرى و غیر نظرى. غیر نظرى آن باشد که محتاج کسب نباشد، بلکه عقل آن را به‎خود دریابد؛ چنان‎که معنى هستى و یگانگى و چنان‎که حکم کنیم که: «یکى، نیمه دو است» و «دو، ضعف یکى» و «یک جسم، در یک حال، در دو مکان نباشد» و نظرى آن باشد که محتاج کسب باشد و عقل [نه‏] به‎خود آن را دریابد؛ چنان‎که: «معنى جن و ملک» و «حکم کردن که عالم را صانع باید» و «جان آدمى، باقى خواهد بود» و امثال آن<ref>ر.ک: همان</ref>.  


ج)- «رسالة في تحقيق نقيض الوجود»: این رساله از مسائل غامض منطق است که قدما (ارسطو و فارابی و ابن زرعه) دیدگاه‎های متفاوتی در رابطه با آن مطرح کرده‎اند؛ به‎گونه‎ای که برخی نقیض وجود را از جنس خودش دانسته‎اند<ref>ر.ک: همان، ص159</ref>.
ج)- «رسالة في تحقيق نقيض الوجود»: این رساله از مسائل غامض منطق است که قدما ([[ارسطو]] و [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] و ابن زرعه) دیدگاه‎های متفاوتی در رابطه با آن مطرح کرده‎اند؛ به‎گونه‎ای که برخی نقیض وجود را از جنس خودش دانسته‎اند<ref>ر.ک: همان، ص159</ref>.


به گفته محقق اثر، نویسنده در این رساله سخن خویش را که در «البصائر النصيرية» آورده، توجیه می‎کند و از گفتار ابن سینا در اشارات خرده می‎گیرد<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص46</ref>.
به گفته محقق اثر، نویسنده در این رساله سخن خویش را که در «[[البصائر النصيرية في علم المنطق|البصائر النصيرية]]» آورده، توجیه می‎کند و از گفتار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] در اشارات خرده می‎گیرد<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص46</ref>.
   
   
نویسنده در ابتدای این رساله به طرح مسئله پرداخته و پس از تبیین دو مقدمه، به تحقیق و بررسی موضوع بحث، اقدام کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص164-159</ref>.  
نویسنده در ابتدای این رساله به طرح مسئله پرداخته و پس از تبیین دو مقدمه، به تحقیق و بررسی موضوع بحث، اقدام کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص164-159</ref>.  
خط ۸۰: خط ۸۰:


==پانویس ==
==پانویس ==
<references/>
<references />


==منابع مقاله==
==منابع مقاله==
خط ۸۸: خط ۸۸:


== وابسته‌ها ==
== وابسته‌ها ==
[[البصائر النصيرية في علم المنطق]]
 
==پیوندها==
==پیوندها==
   
   
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش