۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بحوث في الفقه الزراعي: تفاوت میان نسخه‌ها
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'اهل بيت(عليهم‌السلام)' به 'اهل بيت عليهم‌السلام') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR00666J1.jpg|بندانگشتی|بحوث في الفقه الزراعي]] | [[پرونده:NUR00666J1.jpg|بندانگشتی|بحوث في الفقه الزراعي]] | ||
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! نام کتاب!! data-type= | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |بحوث في الفقه الزراعي | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر کتاب | |نام های دیگر کتاب | ||
|data-type= | | data-type="otherBookNames" |الـعروه الوثقی. برگزیده. کتاب المزارعه. شرح | ||
تقریرا لابحاث آیه الله السید محمود الهاشمی الشاهرودی | تقریرا لابحاث آیه الله السید محمود الهاشمی الشاهرودی | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type= | | data-type="authors" |[[حب‌الله، حیدر]] (مقرر) | ||
[[هاشمی شاهرودی، محمود]] (نويسنده) | [[هاشمی شاهرودی، محمود]] (نويسنده) | ||
|- | |- | ||
|زبان | |زبان | ||
|data-type= | | data-type="language" |عربی | ||
|- | |- | ||
|کد کنگره | |کد کنگره | ||
|data-type= | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |BP 183/5 /ی4 ع40239 | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type= | | data-type="subject" |فقه جعفری - قرن 14 | ||
مزارعه | مزارعه | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type= | | data-type="publisher" |موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بيت (عليهم‌السلام) | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishPlace" |قم - ایران | ||
|- | |- | ||
|سال نشر | |سال نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishYear" | 1426 هـ.ق | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد اتوماسیون | |کد اتوماسیون | ||
|data-type= | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE666AUTOMATIONCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''بحوث في الفقه الزراعى'''، تقريرات درس‌هاى عالى فقه [[هاشمی شاهرودی، محمود|آيت‌الله سيد محمود هاشمى شاهرودى]] است كه با موضوع فقه و كشاورزى و با محوريت دو عنوان فقهى مزارعه و مساقات ايراد گرديده است. نويسنده اين تقريرات، [[حب‌الله، حیدر|شيخ حيدر حب‌الله]] مى‌باشد. | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۵: | ||
مزارعه به اين معنا است كه مالك زمينى، آن را در ازاى دريافت بخشى از محصول، به ديگرى براى كشاورزى واگذار كند. نويسنده «ال[[العروة الوثقی]]» معتقد است كه مى‌توان اين عمل را مستحب دانست و رواياتى كه استحباب زراعت را ثابت مى‌كند، مى‌تواند دليل بر استحباب مزارعه نيز باشد. آيت‌الله شاهرودى معتقد است كه ظاهر روايات دال بر استحباب زراعت، آن را به‌عنوان يك عمل خارجى، مستحب دانسته است و نه عمل انشايى و بنابراين، نمى‌تواند استحباب مزارعه را ثابت كند. برخى از فقها به اين دليل كه عقد مزارعه، مقدمه زراعت مستحب است و مقدمه امر مستحب، خود مستحب مى‌باشد، به استحباب زراعت فتوا داده‌اند. اشكال اين دليل آن است كه عقد مزارعه، مقدمه امر خارجى زراعت نيست. | مزارعه به اين معنا است كه مالك زمينى، آن را در ازاى دريافت بخشى از محصول، به ديگرى براى كشاورزى واگذار كند. نويسنده «ال[[العروة الوثقی]]» معتقد است كه مى‌توان اين عمل را مستحب دانست و رواياتى كه استحباب زراعت را ثابت مى‌كند، مى‌تواند دليل بر استحباب مزارعه نيز باشد. [[هاشمی شاهرودی، محمود|آيت‌الله شاهرودى]] معتقد است كه ظاهر روايات دال بر استحباب زراعت، آن را به‌عنوان يك عمل خارجى، مستحب دانسته است و نه عمل انشايى و بنابراين، نمى‌تواند استحباب مزارعه را ثابت كند. برخى از فقها به اين دليل كه عقد مزارعه، مقدمه زراعت مستحب است و مقدمه امر مستحب، خود مستحب مى‌باشد، به استحباب زراعت فتوا داده‌اند. اشكال اين دليل آن است كه عقد مزارعه، مقدمه امر خارجى زراعت نيست. | ||
بحث بعدى كتاب، پيرامون تحقيق در ماهيت مزارعه است. | بحث بعدى كتاب، پيرامون تحقيق در ماهيت مزارعه است. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۲: | ||
الف) مزارعه، عقد تمليكى عهدى است و به اين برمى‌گردد كه عامل، عمل خود را در مقابل تمليك بخشى از محصول مالك زمين، به او مى‌دهد و همين معنى، مورد تأييد ارتكاز عرفى نيز هست، مانند اجاره، اما فرق بين اجاره و مزارعه اين است كه وجه اجاره مقطوع و مشخص است، ولى در مزارعه منوط به مقدار محصول زمين است؛ بر اين اساس، مزارعه سه جنبه دارد: | الف) مزارعه، عقد تمليكى عهدى است و به اين برمى‌گردد كه عامل، عمل خود را در مقابل تمليك بخشى از محصول مالك زمين، به او مى‌دهد و همين معنى، مورد تأييد ارتكاز عرفى نيز هست، مانند اجاره، اما فرق بين اجاره و مزارعه اين است كه وجه اجاره مقطوع و مشخص است، ولى در مزارعه منوط به مقدار محصول زمين است؛ بر اين اساس، مزارعه سه جنبه دارد: | ||
# مزارعه از عقود مبادلات است؛ | |||
# اصل در اين عقد لزوم است، چون عقد تمليكى عهدى است و اصل در اين گونه عقود، لازم بودن است؛ | |||
# اصل در اين عقد، بطلان است، مگر آنكه دليلى بر خلاف آن داشته باشيم. | |||
ب) مزارعه مانند جعاله، عقد اذنى است و يا نظير مضاربه، به اذنى بازمى‌گردد كه مالك به عامل در زمين مى‌دهد تا به‌واسطه زراعت در آن تصرف نمايد كه در مقابل نيز، عامل اذن مى‌دهد تا مالك زمين از عمل او استفاده كند، البته در اينجا مالك دانه‌هاى محصول، ملتزم مى‌شود كه بخشى از سود آن را به ديگرى بدهد، پس عقد مزارعه مانند مضاربه است، اما سود بردن در مضاربه، تجارى و در مزارعه، زراعى است. اين تصوير از مزارعه نتايجى دارد: | ب) مزارعه مانند جعاله، عقد اذنى است و يا نظير مضاربه، به اذنى بازمى‌گردد كه مالك به عامل در زمين مى‌دهد تا به‌واسطه زراعت در آن تصرف نمايد كه در مقابل نيز، عامل اذن مى‌دهد تا مالك زمين از عمل او استفاده كند، البته در اينجا مالك دانه‌هاى محصول، ملتزم مى‌شود كه بخشى از سود آن را به ديگرى بدهد، پس عقد مزارعه مانند مضاربه است، اما سود بردن در مضاربه، تجارى و در مزارعه، زراعى است. اين تصوير از مزارعه نتايجى دارد: | ||
# عقد مزارعه از عقود اذنى است و تصحيح آن نيازمند پذيرش شمول ادله عام صحت، نسبت به اين گونه عقود مى‌باشد؛ | |||
# اصل در اين عقد بعد از فرض شمول ادله عمومى نسبت به آن، صحت است؛ | |||
# اين عقد به خاطر اذنى بودن آن، جايز است. | |||
ج) تصور سوم از فقه عامه استفاده مى‌شود كه عقد مزارعه را به شركت بازمى‌گرداند. مزارعه دراين صورت، نوعى شراكت بين مالك زمين و عامل است و هر دو، مملوك خود را (منفعت زمين و منفعت خود عامل) براى شراكت، در بين مى‌گذارند كه شركت در منافع است. نتايج اين تصوير به اين قرار است: | ج) تصور سوم از فقه عامه استفاده مى‌شود كه عقد مزارعه را به شركت بازمى‌گرداند. مزارعه دراين صورت، نوعى شراكت بين مالك زمين و عامل است و هر دو، مملوك خود را (منفعت زمين و منفعت خود عامل) براى شراكت، در بين مى‌گذارند كه شركت در منافع است. نتايج اين تصوير به اين قرار است: | ||
# عقد مزارعه عقد اذنى است، چون شراكت، عقد اذنى است؛ | |||
# عقد مزارعه، جايز است، چون عقود اذنى اين گونه‌اند؛ | |||
# اصل در اين عقد، صحت است. | |||
به عقيده [[هاشمی شاهرودی، محمود|آيت‌الله شاهرودى]]، ظاهر كلمات مشهور فقيهان و نيز ارتكاز عرفى، تصور اول را تأييد مى‌كند. | |||
به عقيده آيت‌الله | |||
اين عقد، داراى شرايطى است: | اين عقد، داراى شرايطى است: | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۹۷: | ||
ى) تعيين اينكه تهيه بذر به عهده كيست. | ى) تعيين اينكه تهيه بذر به عهده كيست. | ||
آيت‌الله | [[هاشمی شاهرودی، محمود|آيت‌الله شاهرودى]]، دلايل اين شروط را به تفصيل بررسى كرده است. | ||
قسمت بعدى كتاب به مسائل مربوط به مزارعه اذنى نظر دارد. مزارعه، بر دو قسم است: | قسمت بعدى كتاب به مسائل مربوط به مزارعه اذنى نظر دارد. مزارعه، بر دو قسم است: | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۰۳: | ||
الف) مزارعه عقدى عهدى كه بر اساس اين است كه هريك از طرفين، سهمى از مملوك خود را در طى يك عقد خاص براى زراعت در قبال بخشى از محصول زراعى مى‌گذارد؛ | الف) مزارعه عقدى عهدى كه بر اساس اين است كه هريك از طرفين، سهمى از مملوك خود را در طى يك عقد خاص براى زراعت در قبال بخشى از محصول زراعى مى‌گذارد؛ | ||
ب) مزارعه اذنى كه اين مزارعه با اجازه صاحب زمين نسبت به تصرف از جانب عامل در زمين در مقابل بخشى از محصول محقق مى‌شود و در آن از عقد، خبرى نيست. مرحوم [[آيت‌الله خويى]]، در صحت اين نوع مزارعه، اشكال دارند؛ به اين دليل كه مبتنى بر تمليك معدوم است. آيت‌الله شاهرودى در پاسخ آورده است: «نظريه بطلان تمليك معدوم مبنى بر ارتكاز عقلايى است و اين ارتكاز در مورد عقودى مثل مضاربه و مزارعه و مساقات، وجود ندارد و به علاوه روايات وارد در باب مزارعه مطلق بوده و مزارعه اذنى را در بر مى‌گيرد». | ب) مزارعه اذنى كه اين مزارعه با اجازه صاحب زمين نسبت به تصرف از جانب عامل در زمين در مقابل بخشى از محصول محقق مى‌شود و در آن از عقد، خبرى نيست. مرحوم [[آيت‌الله خويى]]، در صحت اين نوع مزارعه، اشكال دارند؛ به اين دليل كه مبتنى بر تمليك معدوم است. [[هاشمی شاهرودی، محمود|آيت‌الله شاهرودى]] در پاسخ آورده است: «نظريه بطلان تمليك معدوم مبنى بر ارتكاز عقلايى است و اين ارتكاز در مورد عقودى مثل مضاربه و مزارعه و مساقات، وجود ندارد و به علاوه روايات وارد در باب مزارعه مطلق بوده و مزارعه اذنى را در بر مى‌گيرد». | ||
در ادامه، مباحث مرتبط با مزارعه، احكام ترك عمل از جانب زارع و صور مختلف آن، بطلان عقد و آثار وضعى و تكليفى آن و... بررسى و با استناد به دلايل شرعى، ارزيابى مى‌گردد. | در ادامه، مباحث مرتبط با مزارعه، احكام ترك عمل از جانب زارع و صور مختلف آن، بطلان عقد و آثار وضعى و تكليفى آن و... بررسى و با استناد به دلايل شرعى، ارزيابى مى‌گردد. | ||
| خط ۱۳۵: | خط ۱۱۹: | ||
آخرين عنوان كتاب، عقد مغارسه است كه در آن زمينى در اختيار ديگرى قرار مى‌گيرد تا درخت در آن بكارد و درخت‌ها بين صاحب زمين و او تقسيم شود. | آخرين عنوان كتاب، عقد مغارسه است كه در آن زمينى در اختيار ديگرى قرار مى‌گيرد تا درخت در آن بكارد و درخت‌ها بين صاحب زمين و او تقسيم شود. | ||
آيت‌الله شاهرودى ضمن رد اشكالات فقهايى كه اين عقد را صحيح نمى‌دانند، قائل به صحت آن شده است. | [[هاشمی شاهرودی، محمود|آيت‌الله شاهرودى]] ضمن رد اشكالات فقهايى كه اين عقد را صحيح نمى‌دانند، قائل به صحت آن شده است. | ||