ايضاح المقاصد من حكمة عين القواعد: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|ايضاح المقاصد من حكمة عين القواعد

|data-type='otherBookNames'|شرح حکمة العين

|data-type='authors'|[[علامه حلي، حسن بن يوسف ]] (نويسنده)

[[منزوي، علي نقي]] (مصحح)

[[کاتبي قزويني، علي بن عمر]] (نويسنده)

[[مشکوه، محمد]] (به کوشش)

|data-type='language'|عربي

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BBR‎‏ ‎‏832‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏9036‎‏  

|data-type='subject'|فلسفه اسلامي - متون قديمي تا قرن 14  

|data-type='publisher'|دانشگاه تهران  

|data-type='publishPlace'| ايران - تهران

|ata-type='publishYear'|مجلد1: 1337ش , 1959م , 1378ق ,   

|-class='articleCode'

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE13544AUTOMATIONCODE

'''ايضاح المقاصد من حكمة عين القواعد'''، شرح عربی جمال‎الدين حسن‎ بن‎ يوسـف بـن عـلى بن مطهر، مشهور به‎ علامه‎ حلّى‎(متوفی 726ق) بر «حكمة العين» نجم‎الدين على كاتبى قزوينى(600-675ق)، معروف به «كاتبى» و «دبيران»، از حكيمان و عالمان بزرگ قرن هفتم هجرى است. کتاب به کوشش سید محمد مشکوة (متوفی 1400ق) و با مقدمه فارسی، پاورقی و تصحیح علی‎نقی منزوی (متوفی 1431ق) منتشر شده است.

بر کتاب حكمة العين شروح مختلفی نوشته شده و کاتبی قزوینی اولین کسى‎ که‎ بر کتاب حكمة العين شـرح نـوشته است. وى‎ شرح‎ خود‎ را «بحر الفوائد في شرح عين القواعد» نام نـهاده اسـت. ناگفته نماند که حكمة العين -شامل طبیعیات و الهیات- یکى از دو بخش کتاب عین القواعد است. بـخش دیگـر‎ آن در‎ زمینه منطق موسوم به منطق العین مى‎باشد. البته بعدها به‎اشتباه بحر الفوائد را تـنها‎ شـرحى‎ بـر قسمت منطق معرفى کرده‎اند.

علامه، حكمة العين را به همان سیاق و روش کشف المراد که‎ در‎ شرح تجريد الإعتقاد خواجه طـوسى‎ نـوشته‎، شـرح کرده‎ است‎<ref>ر.ک: حیدری یساولی، علی، ص50-49</ref>. شیوه‎ عـلامه در شـرح تجرید بدین‎صورت است که سخن خواجه را با کلمه‎ «قال:...» ذکر کرده و سپس بـا آوردن کـلمه «أقول:...» شرح خود‎ را‎ بر آن‎ سـخن نـگاشته است و در هر جا کـه لازم بـوده، به تاریخچه موضوع موردبحث نیز اشاره کرده است‎. همین کار باعث شده که کشف المراد علاوه بر بیان مـقصود تـجرید‎، کلیات‎ مباحث‎ علم کلام را نیز دربـرداشته بـاشد<ref>ر.ک: خالقیان، فضل‎الله، ص27</ref>. ‎

# اندکى در شناسایی نگارنده متن کتاب؛ دبیران کاتبى قزوینى و آثار وی.

# شناسایی شارح؛ علامه حلى و کتب فلسفى وى.

#کارهایی که درباره کتاب «حکمة العین» کاتبى انجام شده است.

شارح در مقدمه کتاب، اثرش را چنین معرفی می‎کند: «این کتاب ایضاح المقاصد فی شرح حکمة عین القواعد است که در آن مباحثی که شیخ معظم نجم‎الدین علی بن عمر کاتبی قزوینی به‎طور خلاصه گردآورده را شرح کرده‎ام». وی تبیین مسائل، توضیح وجوه دلایل، اشاره کوتاه به ایرادات و اشکالات وارد بر آن را فعالیت خود در این شرح دانسته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص2</ref>. ‎

علامه در کتاب حاضر به وسعت اطلاع خویش در فلسفه می‎بالد، چنانکه در صفحه 275 گوید: «و هكذا يجب أن يحقق» و به کتب عقلى خود (در ص 133) و به کتب کلامى خود (در ص 22) حوالت می‎دهد؛ و مکرر به استاد خویش؛ کاتبى مؤلف اصل حمله کرده است، چنانکه (در ص 50) او را از اتباع فخر رازى که «لا یحققون شيئا» شمرده است. همچنین (در ص 165) به تناقض‎گویی کاتبى اشارت کرده؛ که در ص 55 وحدت را امرى وجودى شمرده و در ص 165 به آن اعتراض کرده است<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص15</ref>. ‎

منزوی در بخش دیگری از پیشگفتار کتاب به برخی دیدگاه‎های شارح اشاره کرده است:

# هنگامی‎که میان خواجه طوسى و ابن‎سینا درباره تعریف «ملک» اختلاف است، علامه طرف استاد خویش، خواجه را گرفته، ابن‎سینا را رد می‎کند.

# کاتبى متکلمان را در قول بجزء لا یتجزى رد کرده و علامه، کاتبى و ابن‎سینا را به طرفدارى از متکلمان رد می‎کند.

# کاتبى ابن‎سینا را در قول به سکون در میان دو حرکت (رفتن به بالا و بازگشت به پائین) رد می‎کند و علامه ابن‎سینا را تأیید کرده است<ref>ر.ک: همان، ص17-16</ref>. ‎

<references/>