۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR10257J1.jpg|بندانگشتی|عقل و عشق یا مناظرات خمس]] | [[پرونده:NUR10257J1.jpg|بندانگشتی|عقل و عشق یا مناظرات خمس]] | ||
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! نام کتاب!! data-type= | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |عقل و عشق یا مناظرات خمس | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر کتاب | |نام های دیگر کتاب | ||
|data-type= | | data-type="otherBookNames" |مناظرات خمس | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type= | | data-type="authors" |[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد]] (نويسنده) | ||
[[جودی نعمتی، اکرم]] (محقق) | [[جودی نعمتی، اکرم]] (محقق) | ||
|- | |- | ||
|زبان | |زبان | ||
|data-type= | | data-type="language" |فارسی | ||
|- | |- | ||
|کد کنگره | |کد کنگره | ||
|data-type= | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |BP 286/9 /ت4ع7 | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type= | | data-type="subject" |داستانهای عرفانی - قرن 9ق. | ||
عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 | عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type= | | data-type="publisher" |مرکز پژوهشی ميراث مکتوب | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishPlace" |تهران - ایران | ||
|- | |- | ||
|سال نشر | |سال نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishYear" | 1375 هـ.ش | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد اتوماسیون | |کد اتوماسیون | ||
|data-type= | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE10257AUTOMATIONCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
== معرفى اجمالى == | == معرفى اجمالى == | ||
'''عقل و عشق يا مناظرات خمس'''، از آثار حكيم و عارف و فقيه و شاعر و اديب مشهور، صائنالدين على بن محمد تركه اصفهانى (770 - 835ق)، به زبان فارسى است و در ميان رسايل متعدد عقل و عشق كه در حوزه عرفان و ادب فارسى نگاشته شده، جايگاه ويژهاى دارد. | '''عقل و عشق يا مناظرات خمس'''، از آثار حكيم و عارف و فقيه و شاعر و اديب مشهور، [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين على بن محمد تركه اصفهانى]] (770 - 835ق)، به زبان فارسى است و در ميان رسايل متعدد عقل و عشق كه در حوزه عرفان و ادب فارسى نگاشته شده، جايگاه ويژهاى دارد. | ||
اين كتاب، در سال 808ق، بهاتمام رسيده است و در باره نام آن بايد گفت كه در فهرستهاى نسخ خطى معمولا به نام «عقل و عشق يا مناظرات خمس» مضبوط است و خود صائنالدين، بهعنوان «كتاب مناظرات»، از آن ياد مىكند. به نظر مىرسد عنوان «عقل و عشق»، به سبب موضوع رساله و عناوين فصلها، مشهورتر باشد. اين نام و نيز عنوان «گلشن»، در پايان برخى نسخهها آمده است. (عقل و عشق يا مناظرات خمس، مقدمه مصحح، ص 18 - 22). | اين كتاب، در سال 808ق، بهاتمام رسيده است و در باره نام آن بايد گفت كه در فهرستهاى نسخ خطى معمولا به نام «عقل و عشق يا مناظرات خمس» مضبوط است و خود صائنالدين، بهعنوان «كتاب مناظرات»، از آن ياد مىكند. به نظر مىرسد عنوان «عقل و عشق»، به سبب موضوع رساله و عناوين فصلها، مشهورتر باشد. اين نام و نيز عنوان «گلشن»، در پايان برخى نسخهها آمده است. (عقل و عشق يا مناظرات خمس، مقدمه مصحح، ص 18 - 22). | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
4. تعليقات و توضيحات. | 4. تعليقات و توضيحات. | ||
رساله عقل و عشق همچون ديگر آثار صائنالدين، به سبكى منشيانه همراه با انواع صور خيال از تشبيه، استعاره، كنايه و مجاز و صنايع مختلف ادبى مانند جناس، تناسب، تضاد، تلميح، ترصيع، سجع و موازنه نگارش يافته است. آوردن آيات، احاديث، اشعار و امثال بهگونهاى كه مكمل سخن باشند - نه فقط شاهد مثال - از ديگر خصوصيات سبكى صائنالدين است. ويژگى اخير، موجب نوعى اطناب در سخن مىشود كه در همه آثار صائنالدين وجود دارد و متأثر از سنت ادبى رايج در نثر قرن هشتم و نهم هجرى است. | رساله عقل و عشق همچون ديگر آثار صائنالدين، به سبكى منشيانه همراه با انواع صور خيال از تشبيه، استعاره، كنايه و مجاز و صنايع مختلف ادبى مانند جناس، تناسب، تضاد، تلميح، ترصيع، سجع و موازنه نگارش يافته است. آوردن آيات، احاديث، اشعار و امثال بهگونهاى كه مكمل سخن باشند - نه فقط شاهد مثال - از ديگر خصوصيات سبكى [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين]] است. ويژگى اخير، موجب نوعى اطناب در سخن مىشود كه در همه آثار صائنالدين وجود دارد و متأثر از سنت ادبى رايج در نثر قرن هشتم و نهم هجرى است. | ||
صائنالدين داراى نثرى آهنگين و موزون است. از آنجا كه در نثر - برخلاف نظم - قالبهاى معين و بحور قانونمند براى رعايت وزن وجود ندارد، نثر موزون ارزش ادبى والايى پيدا مىكند و لذا آثار صائنالدين از اين ديدگاه نيز شايان توجه و بررسى است. | صائنالدين داراى نثرى آهنگين و موزون است. از آنجا كه در نثر - برخلاف نظم - قالبهاى معين و بحور قانونمند براى رعايت وزن وجود ندارد، نثر موزون ارزش ادبى والايى پيدا مىكند و لذا آثار [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين]] از اين ديدگاه نيز شايان توجه و بررسى است. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
قبل از هر چيز بايد گفت: سبك رمزى - تمثيلى رساله و شخصيت انسانى بخشيدن به قواى بشرى و انتخاب قالب روايى در بيان مطالب، امتياز خاصى به اين اثر مىبخشد و آن را در زمره آثار شايان توجه ادب فارسى قرار مىدهد. | قبل از هر چيز بايد گفت: سبك رمزى - تمثيلى رساله و شخصيت انسانى بخشيدن به قواى بشرى و انتخاب قالب روايى در بيان مطالب، امتياز خاصى به اين اثر مىبخشد و آن را در زمره آثار شايان توجه ادب فارسى قرار مىدهد. | ||
[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين]]، رساله عقل و عشق را در قالب داستانى دلنشين و متأثر از داستانهاى رمزى [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] (حى بن يقظان، رساله الطير و سلامان و أبسال) و بهخصوص آثار سهروردى (همچون مونس العشاق، آواز پر جبرئيل، عقل سرخ و قصه الغربة الغربية)، نگاشته است. | |||
در اينگونه داستانهاى حكمى و عرفانى، صور خيال و آرايههاى ادبى، نقش ويژهاى در انتقال مفاهيم فلسفى و عرفانى بر عهده مىگيرند و از حد زينت و زيبايى كلام فراتر رفته، جزء ذاتى بيان در اثر ادبى مىشوند؛ چنانكه بدون آنها مقصود نويسنده مكتوم مىماند و حق مطلب گزارده نمىآيد (همان، مقدمه مصحح، ص 18). | در اينگونه داستانهاى حكمى و عرفانى، صور خيال و آرايههاى ادبى، نقش ويژهاى در انتقال مفاهيم فلسفى و عرفانى بر عهده مىگيرند و از حد زينت و زيبايى كلام فراتر رفته، جزء ذاتى بيان در اثر ادبى مىشوند؛ چنانكه بدون آنها مقصود نويسنده مكتوم مىماند و حق مطلب گزارده نمىآيد (همان، مقدمه مصحح، ص 18). | ||
| خط ۱۳۶: | خط ۱۳۶: | ||
والى كرم، به تحقيق و تفتيش در باره مفسدان مملكت مىپردازد و علت فساد را در حسد مفسدان بر مقتولان جفاى معشوق مىيابد. با التفات كرم، همه قواى مخالف متحد و مؤتلف مىشوند و فضاى باصفا حاصل مىگردد؛ در نتيجه، رايات فتح معشوق متوجه مملكت وجود عاشق مىشود و از تعينات تفرقه احوال، نه عين مىماند و نه اثر. آفتاب حقيقت، طالع مىشود، احكام عاشقى و معشوقى از ميان مىرود و سلطان عشق مطلق به ظهور مىرسد. | والى كرم، به تحقيق و تفتيش در باره مفسدان مملكت مىپردازد و علت فساد را در حسد مفسدان بر مقتولان جفاى معشوق مىيابد. با التفات كرم، همه قواى مخالف متحد و مؤتلف مىشوند و فضاى باصفا حاصل مىگردد؛ در نتيجه، رايات فتح معشوق متوجه مملكت وجود عاشق مىشود و از تعينات تفرقه احوال، نه عين مىماند و نه اثر. آفتاب حقيقت، طالع مىشود، احكام عاشقى و معشوقى از ميان مىرود و سلطان عشق مطلق به ظهور مىرسد. | ||
صائنالدين در چند جاى داستان عقل و عشق، فرصت مناسبترى مىيابد تا قلم تواناى خويش را در عرصه رمز و سمبل جولان دهد؛ از آن جمله است زمانى كه نغمه در مجلس عقل، به معرفى نژاد خود، صوت مىپردازد و با بيانى كاملا رمزى، از كيفيات مسموع، اعراض نهگانه و مقولات عشر كه از موضوعات فلسفه و منطق است سخن مىگويد. ديگر، هنگامى كه كلام قوم خود را به عقل و اصحابش معرفى مىكند، در واقع عقايد حروفى و احصايى صائنالدين را باز مىنمايد. همچنين پس از بازگشت از ديار عقل، در مجلس عشق به توصيف ساختمان و دستگاه چشم مىپردازد. قوه نظرى هم در مجلس عشق، ساختمان بدن انسان، حواس ظاهرى و باطنى و جايگاه هر يك را بهطور رمزى و مفصل وصف مىكند. | [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين]] در چند جاى داستان عقل و عشق، فرصت مناسبترى مىيابد تا قلم تواناى خويش را در عرصه رمز و سمبل جولان دهد؛ از آن جمله است زمانى كه نغمه در مجلس عقل، به معرفى نژاد خود، صوت مىپردازد و با بيانى كاملا رمزى، از كيفيات مسموع، اعراض نهگانه و مقولات عشر كه از موضوعات فلسفه و منطق است سخن مىگويد. ديگر، هنگامى كه كلام قوم خود را به عقل و اصحابش معرفى مىكند، در واقع عقايد حروفى و احصايى صائنالدين را باز مىنمايد. همچنين پس از بازگشت از ديار عقل، در مجلس عشق به توصيف ساختمان و دستگاه چشم مىپردازد. قوه نظرى هم در مجلس عشق، ساختمان بدن انسان، حواس ظاهرى و باطنى و جايگاه هر يك را بهطور رمزى و مفصل وصف مىكند. | ||
== چند نكته مهم == | == چند نكته مهم == | ||
| خط ۱۶۲: | خط ۱۶۲: | ||
سركار خانم، دكتر اكرم جودى نعمتى، كتاب «عقل و عشق يا مناظرات خمس» را بر اساس ده نسخه خطى مربوط به سدههاى مختلف، تصحيح و همراه با مقدمهاى سودمند و افزودن واژهنامه و فهارس فنى منتشر كرده است. | سركار خانم، دكتر اكرم جودى نعمتى، كتاب «عقل و عشق يا مناظرات خمس» را بر اساس ده نسخه خطى مربوط به سدههاى مختلف، تصحيح و همراه با مقدمهاى سودمند و افزودن واژهنامه و فهارس فنى منتشر كرده است. | ||
وى در مقدمه، توضيحات سودمندى را در باره شرح حال و منزلت علمى [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين، على | وى در مقدمه، توضيحات سودمندى را در باره شرح حال و منزلت علمى [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائنالدين، على بن محمد تركه اصفهانى]] و چگونگى تصحيح كتاب «عقل و عشق يا مناظرات خمس» و نسخههاى مورد استفاده و همچنين گزارش جامع و گويايى از مباحث مطرح در كتاب ذكر كرده است. | ||
ايشان، بخش «تعليقات و توضيحات» را به آخر كتاب افزوده است كه شامل مواردى مانند ترجمه آيات و روايات و عبارات عربى و توضيح معانى لغات و شرح حوادث تاريخى و تعيين نام شاعران ابيات مورد استفاده مؤلف است. موارد انتقادى در اين تعليقات و توضيحات نادر است، مانند انتقاد مصحح بر نظر مؤلف در باره تأثير ظهور اسلام در افزايش تعداد حروف الفباى عربى (همان، ص 117) | ايشان، بخش «تعليقات و توضيحات» را به آخر كتاب افزوده است كه شامل مواردى مانند ترجمه آيات و روايات و عبارات عربى و توضيح معانى لغات و شرح حوادث تاريخى و تعيين نام شاعران ابيات مورد استفاده مؤلف است. موارد انتقادى در اين تعليقات و توضيحات نادر است، مانند انتقاد مصحح بر نظر مؤلف در باره تأثير ظهور اسلام در افزايش تعداد حروف الفباى عربى (همان، ص 117) | ||