۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'واژه نامهها' به 'واژهنامهها') |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR00775J1.jpg|بندانگشتی|تهذیب اللغة]] | [[پرونده:NUR00775J1.jpg|بندانگشتی|تهذیب اللغة]] | ||
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! نام کتاب!! data-type= | ! نام کتاب!! data-type="bookName" |تهذیب اللغة | ||
|- | |- | ||
|نام های دیگر کتاب | |نام های دیگر کتاب | ||
|data-type= | | data-type="otherBookNames" | | ||
|- | |- | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
|data-type= | | data-type="authors" |[[حامد، عبدالکریم]] (حاشيه نويس) | ||
[[ازهری، محمد بن احمد]] (نويسنده) | [[ازهری، محمد بن احمد]] (نويسنده) | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
|- | |- | ||
|زبان | |زبان | ||
|data-type= | | data-type="language" |عربی | ||
|- | |- | ||
|کد کنگره | |کد کنگره | ||
|data-type= | | data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |PJ 6620 /الف4ت9 | ||
|- | |- | ||
|موضوع | |موضوع | ||
|data-type= | | data-type="subject" |زبان عربی - واژهنامهها | ||
|- | |- | ||
|ناشر | |ناشر | ||
|data-type= | | data-type="publisher" |دار إحياء التراث العربي | ||
|- | |- | ||
|مکان نشر | |مکان نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishPlace" |بیروت - لبنان | ||
|- | |- | ||
|سال نشر | |سال نشر | ||
|data-type= | | data-type="publishYear" | 1421 هـ.ق یا 2001 م | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد اتوماسیون | |کد اتوماسیون | ||
|data-type= | | data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE775AUTOMATIONCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
'''تهذيب اللغة''' اثر [[ازهری، محمد بن احمد|ابومنصور محمد بن احمد ازهرى]] از علماى ادب عرب و زبانشناس قرن چهارم هجرى است كه در موضوع لغت به زبان عربى در 15 جلد منتشر شده است. | |||
گردآورى لغاتى كه مؤلف خود مستقيماً از عرب باديهنشين شنيده و نيز تصحيح و تهذيب كلماتى كه در ثبت و ضبط قرائت و كتابتشان خطا و تصحيف رخ داده انگيزه مؤلف از نگارش كتاب بوده است. بر همين اساس كتابش را به تهذيب اللغه نامگذارى كرده است. | گردآورى لغاتى كه مؤلف خود مستقيماً از عرب باديهنشين شنيده و نيز تصحيح و تهذيب كلماتى كه در ثبت و ضبط قرائت و كتابتشان خطا و تصحيف رخ داده انگيزه مؤلف از نگارش كتاب بوده است. بر همين اساس كتابش را به تهذيب اللغه نامگذارى كرده است. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
مؤلف در اين كتاب از شيوه اشتقاقى خليل بهره برده و آن را از نظر نوع چينش و نظام كلمات مانند | [[ازهری، محمد بن احمد|مؤلف]] در اين كتاب از شيوه اشتقاقى خليل بهره برده و آن را از نظر نوع چينش و نظام كلمات مانند «[[العين]]» [[خلیل بن احمد|خليل]] مرتب نموده است؛ يعنى بر حسب ترتيب ابجد و الفبايى نيست؛ بلكه تحت تاثير آواشناسى زبان سنسكريت، با توجه به حروف اصلى كلمه و بر طبق مخارج حروف و با محوريت حروف حلقى مرتب كرده است، و به بيرونىترين آنها يعنى واژههاى لبى ختم مىگردد. او گونههاى مختلف يك ماده را استخراج و الفاظ مستعمل و مهمل آن را جدا و معانى هر يك از مستعملات آن را بيان كرده است. | ||
مثلاً وقتى به ماده «عقش» مىرسد همچون خليل در | مثلاً وقتى به ماده «عقش» مىرسد همچون [[خلیل بن احمد|خليل]] در «[[العين]]» مىگويد: «عقش، عشق، قشع، قعش، شقع» و سپس به بررسى اين مطلب مىپردازد كه از ميان اين كلمات كدام يك از كلام عرب داراى معنا مىباشند و كدام يك جايگاهى در كلام عرب ندارند و مهمل مىباشند. | ||
شباهت ديگرى كه بين «تهذيب اللغة» و | شباهت ديگرى كه بين «تهذيب اللغة» و «[[العين]]» ديده مىشود، تقسيمبندى ويژهاى است كه براى دسترسى به لغات در قالب بابهاى ششگانه انجام شده است يعنى كلمات بر اساس تعداد حروفشان در اين شش باب جاى گرفتهاند؛ ثنايى مضاعف، ثلاثى معتلّ، لفيف، رباعى، خماسى و ثلاثى صحيح. | ||
تهذيب اللغة كه در اواخر عمر ازهرى تألیف شده، با آنكه از لحاظ ساختار و شيوهى تدوين، همانند العين است، اما از لحاظ كثرت مواد و تعدد روايات و شواهد لغوى و شعرى و نيز استشهاد به آيات قرآن و احاديث نبوى بر آن برترى دارد. افزون بر اين، توجه خاصى به شهرها و نامهاى جغرافيايى در آن ديده مىشود كه زمان خود تازگى داشته است. از اين رو تهذيب را در واقع روايت گستردهتر و مفصلترى از العين شمردهاند. علاوه بر آن ذكر و معرفى كلمات غيرعربى در اين معجم بسيار ديده مىشود؛ مثلاً درباره كلمه (كوخ) مىگويد: «الكوخ و الكاخ دخيلان فى العربية». | تهذيب اللغة كه در اواخر عمر [[ازهری، محمد بن احمد|ازهرى]] تألیف شده، با آنكه از لحاظ ساختار و شيوهى تدوين، همانند [[العين]] است، اما از لحاظ كثرت مواد و تعدد روايات و شواهد لغوى و شعرى و نيز استشهاد به آيات قرآن و احاديث نبوى بر آن برترى دارد. افزون بر اين، توجه خاصى به شهرها و نامهاى جغرافيايى در آن ديده مىشود كه زمان خود تازگى داشته است. از اين رو تهذيب را در واقع روايت گستردهتر و مفصلترى از العين شمردهاند. علاوه بر آن ذكر و معرفى كلمات غيرعربى در اين معجم بسيار ديده مىشود؛ مثلاً درباره كلمه (كوخ) مىگويد: «الكوخ و الكاخ دخيلان فى العربية». | ||
با توجه به اهميت اين كتاب، بعضى از محققان، نوع چينش كلمات را تغيير داده و آن را بر اساس حروف الفباء و با توجه به حروف اصلى كلمه مرتب كردهاند. | با توجه به اهميت اين كتاب، بعضى از محققان، نوع چينش كلمات را تغيير داده و آن را بر اساس حروف الفباء و با توجه به حروف اصلى كلمه مرتب كردهاند. | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
كتاب با مقدمهى نسبتاً مفصلى آغاز شده كه حاوى چگونگى تشكيل و تدوين لغتنامهها، منابعى كه لغتنامهنويسان از آنها استفاده مىكنند، همچنين اقسام لغتنامههاى عربى قديم و جديد است. در ادامه مقدمهاى در مورد لغتنامه «تهذيب اللغه» و در پايان مقدمهاى به قلم استاد عبدالسلام هارون كه در آن زندگينامه مؤلف و علمائى كه در اين كتاب از آنها نام برده شده آمده است. در آخر نيز نسخ خطى كتاب و رموز تصحيح ذكر شده است. | كتاب با مقدمهى نسبتاً مفصلى آغاز شده كه حاوى چگونگى تشكيل و تدوين لغتنامهها، منابعى كه لغتنامهنويسان از آنها استفاده مىكنند، همچنين اقسام لغتنامههاى عربى قديم و جديد است. در ادامه مقدمهاى در مورد لغتنامه «تهذيب اللغه» و در پايان مقدمهاى به قلم استاد عبدالسلام هارون كه در آن زندگينامه مؤلف و علمائى كه در اين كتاب از آنها نام برده شده آمده است. در آخر نيز نسخ خطى كتاب و رموز تصحيح ذكر شده است. | ||
در ابتداى جزء اول مقدمهاى از مؤلف آمده است كه مانند ديگر قاموسنويسان بزرگ، حاوى بحثى تاريخى دربارهى زبان عرب و تكوين علم لغت و منابع مهم لغوى است. اين مباحث هم براى شناخت منابع و شيوهى نقد و بررسى ازهرى و هم براى آشنايى با آراء لغوى و زبانشناختى او، ضرورى است. او پس از بيان اهميت علم لغت در شناخت قرآن و سنت نبوى و اشاره به احساس نياز عربها به شناخت زبان و لغت خويش پس از رحلت پيامبر(ص) از وسعت اين زبان و كثرت واژههاى آن سخن مىگويد و پس از آن به گرفتارى خويش به دست قرمطيان سخن گفته و در ادامه فهرستى كه شامل چند طبقه از مؤلف انى كه به زعم او درخور اعتمادند به دست مىدهد. سپس نوبت به مؤلف انى مىرسد كه كتابهاى خود را از مطالب درست و نادرست انباشتند و در خور اعتماد نيستند نام مىبرد و با ذكر نام برخى از آنان به سختى بر ايشان و آثارشان مىتازد. در ميان اين مؤلف ان، ليث بن مظفر، [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] و ابن دريد از همه مشهورترند. بخش آخر مقدمه ازهرى به شرح ساختار كتاب و شيوهى تنظيم كلمات در آن اختصاص يافته است. | در ابتداى جزء اول مقدمهاى از مؤلف آمده است كه مانند ديگر قاموسنويسان بزرگ، حاوى بحثى تاريخى دربارهى زبان عرب و تكوين علم لغت و منابع مهم لغوى است. اين مباحث هم براى شناخت منابع و شيوهى نقد و بررسى [[ازهری، محمد بن احمد|ازهرى]] و هم براى آشنايى با آراء لغوى و زبانشناختى او، ضرورى است. او پس از بيان اهميت علم لغت در شناخت قرآن و سنت نبوى و اشاره به احساس نياز عربها به شناخت زبان و لغت خويش پس از رحلت پيامبر(ص) از وسعت اين زبان و كثرت واژههاى آن سخن مىگويد و پس از آن به گرفتارى خويش به دست قرمطيان سخن گفته و در ادامه فهرستى كه شامل چند طبقه از مؤلف انى كه به زعم او درخور اعتمادند به دست مىدهد. سپس نوبت به مؤلف انى مىرسد كه كتابهاى خود را از مطالب درست و نادرست انباشتند و در خور اعتماد نيستند نام مىبرد و با ذكر نام برخى از آنان به سختى بر ايشان و آثارشان مىتازد. در ميان اين مؤلف ان، ليث بن مظفر، [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] و ابن دريد از همه مشهورترند. بخش آخر مقدمه [[ازهری، محمد بن احمد|ازهرى]] به شرح ساختار كتاب و شيوهى تنظيم كلمات در آن اختصاص يافته است. | ||
دو باب القاب الحروف و مدارجها، و باب أحياز الحروف اولين ابواب كتاب است. در اين دو باب به جايگاه اداء حروف و نامگذارى بر اساس اداء حروف بوسيله زبان و يا بوسيله لب و حلق اشاره شده است. بعض از حروف مثل همزه و ياء و واو كه جايگاهى ندارند و در هوا تلفظ مىشوند را جوف مىگويد. سپس اقسام كلمات از حيث ثلاثى، رباعى و خماسى، معتل و اقسام آن مورد بررسى قرار گرفته است. | دو باب القاب الحروف و مدارجها، و باب أحياز الحروف اولين ابواب كتاب است. در اين دو باب به جايگاه اداء حروف و نامگذارى بر اساس اداء حروف بوسيله زبان و يا بوسيله لب و حلق اشاره شده است. بعض از حروف مثل همزه و ياء و واو كه جايگاهى ندارند و در هوا تلفظ مىشوند را جوف مىگويد. سپس اقسام كلمات از حيث ثلاثى، رباعى و خماسى، معتل و اقسام آن مورد بررسى قرار گرفته است. | ||