كتاب الواحد و الوحدة: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|كتاب الواحد و الوحدة

|data-type='otherBookNames'|کتاب الواحد و الوحده

|data-type='authors'|[[فارابي، محمد بن محمد]] (نويسنده)

|data-type='language'| عربي

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|

|data-type='subject'|فلسفه  

|data-type='publisher'|دار توبقال  

|data-type='publishPlace'|مغرب - دار البيضاء

|ata-type='publishYear'|مجلد1: 1990م ,  

|-class='articleCode'

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE01758AUTOMATIONCODE

'''كتاب الواحد و الوحدة'''، اثر فارابی، رساله‎ای است پیرامون واحد و کثیر که به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است.

محقق در مقدمه، به این نکته اشاره نموده است که فارابی، کتاب دیگری به نام «الحروف» داشته که وی، به تحقیق آن پرداخته و در مقدمه آن، متذکر گردیده که بحث واحد و وحدت در این کتاب، ناقص بوده و فارابی آن را در جای دیگری مطرح نموده است. وی معتقد است که شاید اثر حاضر، در واقع جزئی از اجزای کتاب «الحروف» باشد؛ زیرا اسلوب و روش کار مؤلف در هر دو اثر، تقریبا یکسان و مشابه می‎باشد<ref>ر.ک: مقدمه، ص23-‎25</ref>.

فارابی در باب اول، در فصل اول تا چهارم، معانی مختلف «واحد» را برشمرده‎ و سپس برای روشن‎تر شدن‎ هریک‎ از این معانی، مفهوم مقابل‎ آنها‎ را نیز توضیح داده است. این معانی به ترتیب عبارتند از: واحد در جنس، نوع یا عرض؛ واحد بالعدد؛ چیزی که شأنیت انقسام را داراست و چیزی که با ماهیت خویش منحاز و مستقل است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص36-‎51</ref>.

فارابی در توضیح مفهوم‎ مقابل‎ «واحد‎» به معنی «منحاز بماهيته» می‎گوید:‎ این معنای از واحد‎ در‎ مقابل کثیر نیست؛ یعنی نفی آن (غير منحاز بماهيته)، مستلزم کثرت نیست، بلکه موجب‎ «انحیاز‎» به ماهیت دیگری اعم از ماهیت‎ اول‎ است؛ بنابراین انحیاز یا تمایز‎ مورد نظر فارابی، نافی امکان اطلاق بر امور کثیر و مستلزم جزئیت نیست و موجود بودن یا‎ به‎ تعبیر دیگر «وجود داشتن» به این معنا، هرچند متمایز بودن شیء را در خود دارد، ولی به معنای نفی‎ اشتراک‎ با‎ غیر نیست. به عقیده فارابی، موجود در این معنا، خود‎ عبارت‎ است‎ از‎ آنچه‎ ماهیتش آن را خارج از نفس متمایز از غیر می‎کند؛ صرف ‎نظر از اینکه ما در نفسمان تصوری از آن شیء داشته باشیم یا نه. ظاهراً فارابی این معنا را به مجموعه معانی «موجود» که ارسطو آنها را ذکر کرده بود، افزوده است. فارابی متذکر می‎شود که این معنا اخص از «منحاز بماهية ما علی الإطلاق» است‎؛ چرا‎که نمی‎تواند شامل صورت‎های ذهنی‎ای شود که هیچ ما به‎ازایی در خارج ندارند و یا با ما به‎ازایشان مطابقت ندارند و در نتیجه کاذب هستند. به همین جهت‎ است‎ که او مفهوم «شیء» را اعم از مفهوم موجود می‎داند. فارابی در این رساله، چهارمین معنای «واحد» را «منحاز بماهيته» و مساوق «موجود» دانسته است، اعم از اینکه این ماهیت منقسم باشد یا غیر منقسم‎ و همین‎طور اعم از اینکه خارج از نفس باشد یا متصور در نفس. توجه به این نکته ضروری است که این معنای از «موجود» به دلیل رهایی از قید «في الخارج» که‎ در‎ کتاب «الحروف» فارابی آمده، مساوق «شیء» هم می‎شود. هرچند اضافه شدن قید «في الخارج» به این معنا در کتاب «الحروف» ناشی از نقطه نظر خاصی است، ولی فارابی در‎ برخی‎ دیگر از آثارش مثلاً «آراء أهل المدينة الفاضلة» و «السياسة المدنية» معنای مورد نظر در «الواحد و الوحدة» را اخذ و استفاده کرده است<ref>ر.ک: شهیدی، فاطمه، ص60-‎61</ref>.