۶۱٬۱۸۹
ویرایش
الفتوح: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - '{{وابسته‌ها}}' به '{{وابسته‌ها}} ') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
«الفتوح» برای تاریخ قدیم عرب و اسلام از زمان رحلت حضرت رسول تا زمان خلافت هارون الرشید (م 193ق)، به‌خصوص در مورد آنچه مربوط است به عراق و فتح خراسان و ارمنستان و آذربایجان و جنگ‌های اعراب با خزرها و نفوذ و گسترش اسلام در ایران و روم شرقی، منبع مهم و قابل اعتمادی است.<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص84-83</ref> | «الفتوح» برای تاریخ قدیم عرب و اسلام از زمان رحلت حضرت رسول تا زمان خلافت هارون الرشید (م 193ق)، به‌خصوص در مورد آنچه مربوط است به عراق و فتح خراسان و ارمنستان و آذربایجان و جنگ‌های اعراب با خزرها و نفوذ و گسترش اسلام در ایران و روم شرقی، منبع مهم و قابل اعتمادی است.<ref>ر.ک: رحمان‌ستایش، محمدکاظم، ص84-83</ref> | ||
گرچه «فتوح البلدان» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]، جامع‌ترین شرح پیشرفت سپاهیان عرب در قلمرو ساسانیان است، ابن اعثم در کتاب «الفتوح»، تفصیل بیشتری در خصوص وضع اعراب در بلاد مفتوحه، به‌خصوص در ارمنستان و خراسان در اختیار خواننده قرار می‌دهد. علاوه بر این، [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]] | گرچه «فتوح البلدان» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]]، جامع‌ترین شرح پیشرفت سپاهیان عرب در قلمرو ساسانیان است، ابن اعثم در کتاب «الفتوح»، تفصیل بیشتری در خصوص وضع اعراب در بلاد مفتوحه، به‌خصوص در ارمنستان و خراسان در اختیار خواننده قرار می‌دهد. علاوه بر این، [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]] بیشتر به شرح فتوحات می‌پردازد، درحالی‌که ابن اعثم گامی فراتر می‌گذارد و به حوادث داخلی عراق توجه بیشتری می‌کند. این امر، دید تاریخی وی را فراتر از [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]] و دیگر مورخان هم‌عصر و حتی متقدم او می‌برد؛ به‌طوری‌که در دانشنامه اسلام و ایران آمده: «مقایسه روایت ابن اعثم با روایت‌های مدائنی چنان‌که طبری نقل کرده است، نشان می‌دهد که ابن اعثم نه‌تنها وسیله‌ای مفید برای تعیین صحت روایاتی است که در طبری آمده، بلکه خود نیز بعضی تفاصیل مهم، بر آنها می‌افزاید که فقط در کتاب «الفتوح» می‌توان به آنها دست یافت.<ref>همان، ص84</ref> | ||
گرچه کتاب «الفتوح» ابن اعثم نام فتوحات دارد و در وهله نخست، چنین می‌نماید که مانند دیگر آثار مذکور فتوح، موضوع آن، فتح سرزمین‌ها باشد، اما با دقت و مطالعه معلوم می‌شود که این کتاب علاوه بر آنکه شامل فتح سرزمین‌ها در عصر خلفای اولیه و اندکی پس از آن می‌شود، همچون کتاب‌هایی چون [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]]، [[الأخبار الطوال|أخبار الطوال]]، کامل ابن اثیر و غیر اینها، نوعی تاریخ عمومی اسلامی نیز هست که در نقل جزئیات، اهتمام دارد.<ref>همان، ص85</ref> | گرچه کتاب «الفتوح» ابن اعثم نام فتوحات دارد و در وهله نخست، چنین می‌نماید که مانند دیگر آثار مذکور فتوح، موضوع آن، فتح سرزمین‌ها باشد، اما با دقت و مطالعه معلوم می‌شود که این کتاب علاوه بر آنکه شامل فتح سرزمین‌ها در عصر خلفای اولیه و اندکی پس از آن می‌شود، همچون کتاب‌هایی چون [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]]، [[الأخبار الطوال|أخبار الطوال]]، کامل ابن اثیر و غیر اینها، نوعی تاریخ عمومی اسلامی نیز هست که در نقل جزئیات، اهتمام دارد.<ref>همان، ص85</ref> | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
البته در گزارش ابن اعثم مطالبی قابل نقد دیده می‌شود که تنها دو مورد بررسی می‌شود: | البته در گزارش ابن اعثم مطالبی قابل نقد دیده می‌شود که تنها دو مورد بررسی می‌شود: | ||
# حرکت امام در منابعی دیگر، همچون «[[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]] | # حرکت امام در منابعی دیگر، همچون «[[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف]]» [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذری]] و یا [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]] از قول ابومخنف و همچنین «[[البداية و النهاية (دارالفکر)|البداية و النهاية]]» [[ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] در 28 رجب و ورودش به مکه در سوم شعبان ذکر شده است، اما در «الفتوح» این خروج، سوم شعبان دانسته شده، که احتمالاً ابن اعثم، این مطلب را با زمان ورود امام به مکه که در سوم شعبان بوده، خلط کرده و یا اینکه این سهو از جانب نسخه‌نویسان «الفتوح» صورت گرفته است. ضمناً خوارزمی، این مطلب را، به نقل از ابن اعثم، در مقتل خود آورده است.<ref>ر.ک: همان، ص96</ref> | ||
# امام، خبر شهادت مسلم را در مکه و پیش از حرکت به‌سوی عراق از کسی که از کوفه خبر می‌آورد، شنید و پس از آن حرکت خود را آغاز کرده است، اما طبق منابع دیگر، مسلم در همان روز حرکت امام از مکه به سمت عراق، در کوفه علیه عبیدالله قیام کرد و فردای آن روز نیز به شهادت رسید. گرچه ممکن است مورخان و ابن اعثم نیز در بیان اسامی روزها و سال‌ها دچار اشتباه و خلط شده باشند.<ref>ر.ک: همان، ص97</ref> | # امام، خبر شهادت مسلم را در مکه و پیش از حرکت به‌سوی عراق از کسی که از کوفه خبر می‌آورد، شنید و پس از آن حرکت خود را آغاز کرده است، اما طبق منابع دیگر، مسلم در همان روز حرکت امام از مکه به سمت عراق، در کوفه علیه عبیدالله قیام کرد و فردای آن روز نیز به شهادت رسید. گرچه ممکن است مورخان و ابن اعثم نیز در بیان اسامی روزها و سال‌ها دچار اشتباه و خلط شده باشند.<ref>ر.ک: همان، ص97</ref> | ||