اترکنامه، تاریخ جامع قوچان: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|اترکنامه، تاریخ جامع قوچان

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[شاکري، رمضانعلي ]] (نويسنده)

|data-type='language'| فارسي

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏DSR‎‏ ‎‏2113‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏5‎‏ش‎‏2‎‏  

|data-type='subject'|قوچان - آداب و رسوم  

|data-type='publisher'|امير کبير  

|data-type='publishPlace'| ايران - تهران

|ata-type='publishYear'|مجلد1: 1381ش ,   

|-class='articleCode'

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE10735AUTOMATIONCODE

'''اترکنامه، تاریخ جامع قوچان'''، تألیف نویسنده معاصر، رمضانعلی شاکری با موضوع جغرافیای شهرهاست. نویسنده، غرض از تألیف این کتاب را ارائه هویت مردمى میداند که سهم بزرگى در تاریخ خراسان دارند؛ تااینکه مردم قوچان بدانند که زنجیره بههمپیوسته از تبار قومى هستند که هزاران سال پیش همراه تاریخ ایران زیسته‏اند<ref>ر.ک: مقدمه چاپ اول، ص23</ref>.

اترکنامه، مجموعه‏اى از مآخذ تاریخ قوچان براى شناخت عمیق این منطقه مرزى و تحقیق گسترده‏اى درباره مردم آن است. در تدوین و تألیف این کتاب اگر به تاریخ باستانى و اسطوره‏ها و یا به شرح جنگها و نامداران سده‏هاى پیشین آن اشاره‏اى شده و اگر از امیرى سخن رفته و یا از حادثه‏اى یاد شده، این کار در نهایت بى‏طرفى و با کمال دقت و صحت انجام گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص22 و 23</ref>.

در مقدمه چاپ اول کتاب میخوانیم: «وقتى به دوران باستانى این قوم بنگریم، صلابت و درخشندگى آن، کهن‏نامه‏اى را براى ما بازگو مى‏کند که سرانجام آن ایجاد شهر قوچان کنونى با اسامى: «اساآک» یا «آرسکا» است که در واقع یادگار دوهزار ساله همان قوم بشمار مى‏آید»<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>.

نویسنده در مقدمه چاپ دوم کتاب چنین مینویسد: «در مدت چهارده سال از تاریخ انتشار اترکنامه، به مآخذ و منابع بیشترى دست یافتم که توانستم در چاپ دوم این کتاب بر فصول و مباحث آن بیفزایم؛ تحول و توسعه اخیر شهرستان قوچان را بر اساس آمار و ارقام انتشاریافته از سوى سازمان برنامه و بودجه خراسان و مرکز آمار ایران در سال 1375 بیاورم. معالوصف، حیات مردم این سرزمین با تغییرات و حوادث تاریخى کهنى که بر او گذشته است، پژوهش بیشترى را مى‏طلبد»<ref>ر.ک: مقدمه چاپ دوم، ص19</ref>.

نویسنده در تشریح چگونگی نگارش و دستهبندی مطالب کتاب چنین مینویسد: «متجاوز از سى سال است که نگارنده با شوقى سرشار و تلاشى بى‏وقفه در جستجوى آثارى از تاریخ قوچان بر سینه سنگها و لایه‏هاى رسوبى، نقش سفالها، دل تاریک تپه‏ها، اسناد و متون تاریخى، شجره‏نامه‏ها، طومارها و حتى اسطوره‏هاى مردمى و نقل سینه‏به‏سینه روایات که ما را به مقصود برساند، بوده‏ام و در این راه از هیچ سواد و بیاضى چشم نپوشیده‏ام؛ بدان امید که روزنه‏اى بر روشنایى بیابم.

مجموعه یادداشتهاى خود را در سال 1346ش، تحت عنوان جغرافیاى تاریخى قوچان در دو بخش «قوچان قدیم» (خبوشان) و «قوچان جدید» به چاپ رساندم. صاحب‏نظران و علاقه‏مندان آشنا و ناآشنا، تذکراتى دادند، عده‏اى تشویقم کردند و برخى به ستیزم گرفتند. همه اینها در مجموع برایم توشه‏اى شد تا در پیمودن دنباله راه استوارتر گام بردارم. در این راه نداشتن وسایل کافى و دشواریهاى سفر مانعم نبود. کورهراهها، دشتهاى پهن، کوههاى بلند، دامنه‏ها، صخره‏ها و ویرانه‏ها را پیمودم. براى دیدن سنگ قبرى، تکدرختى، لوحى، طومارى و دیدار مردمانى که خود در این سرزمین شاهد عینى حوادث بوده‏اند، ره سپردم؛ یا در شهر، پاى صحبت مردم کوچه و بازار (که مدیون و مرهون همه هستم) نشستم و همچنان به مطالعات و تحقیقاتم ادامه دادم. دریغم آمد که دستاوردهاى خود را بهعنوان برگى دیگر از تاریخ قوچان به چاپ نرسانم. در این چاپ جدید افزوده‏ها فراوان است و اصولا مباحث کتاب بدان پایه دگرگون شده که جا دارد کتاب نام جدیدى بگیرد؛ ولذا آن را اترکنامه، تاریخ جامع قوچان نامگذارى کردم»<ref>ر.ک: همان، ص21 و 22</ref>.

اولین سؤالی که برای خواننده کتاب در مواجهه با آن مطرح خواهد شد، نام کتاب است که نویسنده در توضیح آن چنین مینویسد: «اترک، کهنرودى است که پیوسته همراه و همراز مردم قوچان بوده است. هزاران سال است که آرام و گاه خروشان بر بستر تاریخى خود روان است. در حوضه آبریزش، رد پاى تاریخ، نقش بسته است. رود اترک، بزرگترین و طولانى‏ترین رود خراسان، پیوسته در کنار مردم قوچان، شاهد دلیریها، شکستها، رنجها، تلخکامیها و شادیهایشان بوده است؛ ولذا بهجرأت مى‏توان گفت که تاریخ اترک با تاریخ مردم این سرزمین پیوند خورده است»<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

شهر قوچان همان شهر قدیمى خبوشان است که بر اثر زلزله‏هاى متوالى، حدود یک قرن پیش، در ده کیلومترى جنوب خاورى شهر کهنه بنا شده، داراى پنج خیابان اصلى و بیش از یکصد خیابان فرعى متقاطع است که اغلب مشجر و با اسلوب شهرسازى ساخته شده است. این شهر داراى دو بخش مهم به نام فاروج و باجگیران است و از نظر اتصال به شاهراه شمال و کرانه دریاى مازندران و موقعیت مرزى با کشور جمهورى ترکمنستان و کشورهاى آسیاى میانه نیز اهمیتى خاص دارد<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>.

در فصل پنجم از این بخش، در ذکر اهمیت علمی قوچان میخوانیم: «خبوشان از سده‏هاى چهارم و پنجم اسلامى به بعد موقعیت و مکانت علمى داشته است. عالمان، محدثان، ریاضیدانان، متکلمان، مورخان و نام‏آورانى چون الحافظ استوایى، ابوالحسن على بن احمد نسوى، ابوالبرکات خبوشانى، مسعود سعد تفتازانى و یا عارفان صاحبدلى چون ابوالقاسم بن هوازن قشیرى که داراى حشمت ظاهر و باطن بوده‏اند و بسیارى دیگر از اکابر علماى ادب و صاحبان آثار که کثیرى از آنان در مراکز علمى مشهور آن روزگار، چون مرو، بخارا، نیشابور، مصر و هندوستان به تدریس و تألیف اشتغال داشته‏اند و همه نامشان در کتب و تذکره‏هاى معتبر ثبت و ضبط است، در این دیار مى‏زیسته‏اند»<ref>ر.ک: همان، ص331</ref>.

فهرست مطالب در آغاز کتاب و فهرست منابع، منابع خارجی، نمایه‌ها، نمایه کسان، نمایه اماکن و نمایه تیرهها و دودمان در پایان آن ذکر شده است.