۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
المبسوط في فقه الإمامية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'المبسوط (ابهام زدایی)' به 'المبسوط (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'محمد باقر ' به 'محمدباقر') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'المبسوط (ابهام زدایی)' به 'المبسوط (ابهام‌زدایی)') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR03595J1.jpg | |||
| عنوان =المبسوط فی فقه الامامیه | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| پدیدآوران = | |||
[[طوسی، محمد بن حسن]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[کشفی، محمدتقی]] (حاشيه نويس) | [[کشفی، سید محمدتقی]] (حاشيه نويس) | ||
[[بهبودی، محمدباقر]] (محقق) | [[بهبودی، محمدباقر]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 181/6 /ط9م2 | ||
| موضوع = | |||
فقه جعفری - قرن 5ق. | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
مکتبة المرتضوية | |||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
|موضوع | | سال نشر = 1387 ق | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03595AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =3 | |||
| تعداد جلد =8 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03595 | |||
| کتابخوان همراه نور =03595 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|المبسوط (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''المبسوط في فقه الإمامية''' تألیف [[طوسی، محمد بن حسن|ابوجعفر محمد بن حسن بن على بن حسن طوسى]]، معروف به شيخ الطائفة، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ق). | |||
==رشد فقه== | ==رشد فقه== | ||
در ابتداى شكل‌گيرى فقه شيعه، كتب فقهى عبارت از يك سلسله روايات و احاديث اهل‌بيت عليهم‌السلام در مورد احكام حلال و حرام و معاملات و غير آن مثل اخلاق، معارف و عقايد بود كه طى سه قرن در كتاب‌هايى بنام اصل، جامع، نوادر، مسائل و امثال آن بطور منظم يا نامنظم، برخى مفصّل و برخى مختصر به همت محدثان و فقهاى مذهب كه عده‌اى از آنان ياران نزدیک ائمۀ معصومين عليهم‌السلام بودند فراهم شده بود. اين روايات كه با سلسله سند به ائمۀ اطهار عليهم‌السلام اسناد داده مى‌شدند در آن زمان فقه اماميّه را تشكيل مى‌دادند. | |||
در ابتداى شكل‌گيرى فقه شيعه، كتب فقهى عبارت از يك سلسله روايات و احاديث | |||
پس از سه قرن بتدريج شيوۀ جديدى آغاز گرديد كه در آن فقها، مباحث فقهى را از قالب روايات و احاديث همراه با ذكر سند خارج نموده و استنباط خود را از آن روايات در هر مسأله، بصورت فتوى به رشتۀ تحرير درآوردند. | پس از سه قرن بتدريج شيوۀ جديدى آغاز گرديد كه در آن فقها، مباحث فقهى را از قالب روايات و احاديث همراه با ذكر سند خارج نموده و استنباط خود را از آن روايات در هر مسأله، بصورت فتوى به رشتۀ تحرير درآوردند. | ||
اولین كسى كه اين روش را، كه فقه منصوص يا اصول متلقاة مى‌نامند، انتخاب كرد، على بن حسین بن بابويه «قده» (م 329 ق) پدر [[شيخ صدوق]] بود و پس از وى [[شيخ كلينى]]«قده» (م 328 ق) اين روش را ادامه داد. | |||
در كنار اين | در كنار اين سبک بتدريج سبک ديگرى در اوائل قرن چهارم با استفاده از عمومات، اطلاقات و نظائر آن به وسيلۀ سيد حسن بن على بن ابى عقيل، معاصر [[شيخ كلينى]](م 328 ق)، با تأليف كتاب «المستمسك بحبل آل الرسول» ابداع شد كه بعدها به وسيلۀ محمد بن احمد بن جنيد، ابوعلى كاتب اسكافى صاحب كتاب «تهذيب الشيعة لأحكام الشريعة» و سپس [[شيخ مفيد]]، محمد بن نعمان (م 413 ق) و [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، على بن حسین (م 436 ق) صاحب كتاب «الإنتصار، وسائل الناصريات» ادامه يافت، تا اين كه در اوائل قرن پنجم نوبت به شيخ الطائفة و يگانۀ دوران، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] «قده» رسيد. | ||
وى كه در | وى كه در سبک هاى مختلف فقهى مثل «فقه منصوص» كتاب النهاية، «فقه مقارنه‌اى» كتاب [[الخلاف]]، «فقه موجز و خلاصه» كتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]]، را تأليف نموده بود، در ادامۀ راه فقهاى بزرگ قبل از خود با تأليف كتاب بى‌نظير «المبسوط» فقه استدلالى را وارد مرحلۀ جديدى از رشد خود نمود. | ||
==فقه استدلالى== | ==فقه استدلالى== | ||
| خط ۶۳: | خط ۴۹: | ||
فقه مستنبط يا استدلالى، فقهى است كه بر اساس قواعد كلى و نصوص عام كتاب و سنت و ادلۀ عقليه در مورد فروع مستحدثه و مسائل روزمره كه در نصوص مطرح نشده و تا آن هنگام صورت وقوع بخود نگرفته اظهار نظر نموده و بدون استفاده از قياس كليۀ نيازمندى‌ها و مسائل را بر اساس قواعد مذكور و نصوص پاسخ مى‌دهد. | فقه مستنبط يا استدلالى، فقهى است كه بر اساس قواعد كلى و نصوص عام كتاب و سنت و ادلۀ عقليه در مورد فروع مستحدثه و مسائل روزمره كه در نصوص مطرح نشده و تا آن هنگام صورت وقوع بخود نگرفته اظهار نظر نموده و بدون استفاده از قياس كليۀ نيازمندى‌ها و مسائل را بر اساس قواعد مذكور و نصوص پاسخ مى‌دهد. | ||
شايد تعبير كامل‌تر از | شايد تعبير كامل‌تر از سبک فقهى كتاب المبسوط، فقه استدلالى مقارنه‌اى باشد زيرا مؤلف در سراسر كتاب به بررسى و طرح نظريات علماى عامه پرداخته و فقط سلسله سند آنان را ذكر نكرده است. | ||
وى در خطبۀ كتاب مى‌نويسد: و لا أذكر أسماء المخالفين في المسألة لئلا يطول به الكتاب و قد ذكرت ذلك في مسائل [[الخلاف]] مستوفا. | وى در خطبۀ كتاب مى‌نويسد: و لا أذكر أسماء المخالفين في المسألة لئلا يطول به الكتاب و قد ذكرت ذلك في مسائل [[الخلاف]] مستوفا. | ||
| خط ۹۲: | خط ۷۸: | ||
در كتاب «الاقتصاد و الهادي إلى طريق الرشاد» پس از | در كتاب «الاقتصاد و الهادي إلى طريق الرشاد» پس از پایان كتاب جهاد مى‌نويسد: و تفصيل ذلك بيناه في النهاية و المبسوط، بنابراین كتاب الاقتصاد پس از كتاب المبسوط تأليف شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/2 269). | ||
اين كتاب براى | اين كتاب براى اولین بار در سال 1270ق به خط محمد على خوانسارى چاپ شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/19 54 و مقدمه‌اى بر فقه شيعه، ص79). | ||
چاپ اول كتاب موجود نيز در مقدمۀ ناشر، سال 1270 اعلام شده است كه اين چاپ، سنگى بوده است. | چاپ اول كتاب موجود نيز در مقدمۀ ناشر، سال 1270 اعلام شده است كه اين چاپ، سنگى بوده است. | ||
چاپ دوم آن در سال‌هاى 1387 و 1388ق و توسط چاپخانۀ حيدريّه در تهران بوده است (آخر ج 3، | چاپ دوم آن در سال‌هاى 1387 و 1388ق و توسط چاپخانۀ حيدريّه در تهران بوده است (آخر ج 3، ص357، و اول ج 4). | ||
ناشر اين كتاب المكتبة المرتضوية لإحياء آثار الجعفريّة بوده است. مصحح كتاب موجود، [[بهبودی، محمدباقر|محمدباقربهبودى]] در آخرين كلماتى كه از وى در آخر جلد هشتم آمده است تاريخ ربيع الأول سال 1393 را ذكر نموده است. (جلد /8 312). | ناشر اين كتاب المكتبة المرتضوية لإحياء آثار الجعفريّة بوده است. مصحح كتاب موجود، [[بهبودی، محمدباقر|محمدباقربهبودى]] در آخرين كلماتى كه از وى در آخر جلد هشتم آمده است تاريخ ربيع الأول سال 1393 را ذكر نموده است. (جلد /8 312). | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۹۱: | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به نسخه‌هاى بسيار قديمى اشاره نموده است كه يكى از آنان مربوط به سال 613ق بوده و ديگرى نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى كه به خط شيخ | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به نسخه‌هاى بسيار قديمى اشاره نموده است كه يكى از آنان مربوط به سال 613ق بوده و ديگرى نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى كه به خط شيخ رشد‌الدين ابوالحسن على بن حسین در سال 586ق نوشته شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/19 54 و 55). | ||
در كتاب «مقدمه‌اى بر فقه شيعه» نيز به 11 نسخه اشاره نموده است كه دو نسخۀ قديمى آن عبارتند از: | در كتاب «مقدمه‌اى بر فقه شيعه» نيز به 11 نسخه اشاره نموده است كه دو نسخۀ قديمى آن عبارتند از: | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۰۷: | ||
#نسخۀ با ارزش كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى كه از ابتداى كتاب طهارت تا آخر كتاب بيع است. | #نسخۀ با ارزش كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى كه از ابتداى كتاب طهارت تا آخر كتاب بيع است. | ||
#دو نسخه از اول كتاب طهارت تا آخر كتاب جهاد، در كتابخانۀ | #دو نسخه از اول كتاب طهارت تا آخر كتاب جهاد، در كتابخانۀ سيد مهدى حسینى لاجوردى. | ||
#نسخۀ نفيس و كامل كتابخانۀ شيخ محمد قوانينى بروجردى كه به خط | #نسخۀ نفيس و كامل كتابخانۀ شيخ محمد قوانينى بروجردى كه به خط حسین بن محمد جعفر خوانسارى در سال 1230 نوشته شده است. | ||
پس از | پس از پایان جلد اول ناشرين كتاب نسخۀ با ارزشى را به خط محمدحسن بن عبدالله كه در سال 1267ق تأليف شده است در كتابخانۀ استاد [[قاضی طباطبایی، محمدعلی|سيد محمد على قاضى طباطبايى]] تبريزى يافته‌اند و ميرزا احمد منزوى فرزند شيخ [[آقا بزرگ تهرانى]] «قده» آنها را به نسخه‌اى در كتابخانۀ آستان قدس رضوى راهنمايى كرده كه در سال 659ق نوشته شده است. | ||
و امّا در آخر جلد هشتم در مورد نسخه‌هاى مورد استفاده، چهار نسخه معرفى شده كه عبارتند از: | و امّا در آخر جلد هشتم در مورد نسخه‌هاى مورد استفاده، چهار نسخه معرفى شده كه عبارتند از: | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۲۶: | ||
در ابتداى جلد اوّل قسمت اول را از كتاب طهارت تا آخر كتاب ضحايا و عقيقه معين كرده است. | در ابتداى جلد اوّل قسمت اول را از كتاب طهارت تا آخر كتاب ضحايا و عقيقه معين كرده است. | ||
در | در پایان كتاب وديعه، آخر قسمت سوّم مشخص شده است. (ج /4 151). | ||
و اما مباحث كتاب موجود در 8 مجلد تقسيم شده است. | و اما مباحث كتاب موجود در 8 مجلد تقسيم شده است. | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۴۲: | ||
جلد ششم: كتاب‌هاى نفقات، عتق، مكاتب، تدبير، امهات اولاد، نذور، صيد و ذبائح، اطعمه، سبق و رمايه. | جلد ششم: كتاب‌هاى نفقات، عتق، مكاتب، تدبير، امهات اولاد، نذور، صيد و ذبائح، اطعمه، سبق و رمايه. | ||
جلد هفتم: كتاب‌هاى جراح (قصاص)، ديات، قسامه، كفارۀ قتل، قتال | جلد هفتم: كتاب‌هاى جراح (قصاص)، ديات، قسامه، كفارۀ قتل، قتال اهل؟؟؟، مرتد. | ||
جلد هشتم: كتاب‌هاى حدود، قطاع الطريق، اشربه، اهل ردة، دفع عن النفس، وصول البهمة و الفحل، آداب قضاء، شهادات، دعاوى و بينات. | جلد هشتم: كتاب‌هاى حدود، قطاع الطريق، اشربه، اهل ردة، دفع عن النفس، وصول البهمة و الفحل، آداب قضاء، شهادات، دعاوى و بينات. | ||
| خط ۱۸۵: | خط ۱۷۱: | ||
در طرح فروعات فقهى مؤلف به ذكر فروعات و در كنار آن اقوال و نظريات فقها با عبارت أصحابنا، أكثر أصحابنا، أكثر أصحابنا المحصلين، پرداخته است (ج /3 107، 113)، اما از ذكر روايات و مباحث استدلالى و نظائر آن كمتر مطلبى ديده مى‌شود. | در طرح فروعات فقهى مؤلف به ذكر فروعات و در كنار آن اقوال و نظريات فقها با عبارت أصحابنا، أكثر أصحابنا، أكثر أصحابنا المحصلين، پرداخته است (ج /3 107، 113)، اما از ذكر روايات و مباحث استدلالى و نظائر آن كمتر مطلبى ديده مى‌شود. | ||
از طرف ديگر مؤلف بيشتر به روايات پيامبر اكرم | از طرف ديگر مؤلف بيشتر به روايات پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله استدلال نموده و كمتر به روايات ائمۀ معصومين عليهم‌السلام استناد نموده است. | ||
تعابير اجماع در المبسوط نظير [[الانتصار]] [[علم‌الهدی، علی بن حسین| | تعابير اجماع در المبسوط نظير [[الانتصار]] [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] «قده» (م 436 ق) متفاوت بوده و به صور مختلف مثل «إجماع الأمّة»، «إجماع الفرقة بل إجماع المسلمين»، «إجماع الفرقة المحقّة» بيان شده است. | ||
در بيان مطالب كتاب، وى ابتدا فهرست مطالب را ذكر نموده و سپس به تفصيل آن مى‌پردازد. | در بيان مطالب كتاب، وى ابتدا فهرست مطالب را ذكر نموده و سپس به تفصيل آن مى‌پردازد. | ||
| خط ۲۰۹: | خط ۱۹۵: | ||
از نقاط ضعف كتاب اين كه گاهى بعضى مطالب را بسيار مختصر بيان نموده | از نقاط ضعف كتاب اين كه گاهى بعضى مطالب را بسيار مختصر بيان نموده مثلاًدر كتاب الإجارات: و يدل عليه القرآن و السنّة، قد ذكرناه في [[الخلاف]]. (ج /3 221، 318، 106). | ||
==گفتار بزرگان== | ==گفتار بزرگان== | ||
| خط ۲۱۸: | خط ۲۰۴: | ||
[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]: أمّا الفقه فهو خريت هذه الصناعة و الملقى إليه زمام الانقياد و الطاعة و كل من تأخّر عنه من الفقهاء الأعيان فقد تفقه على كتبه و استفاد منها نهاية أربه و منتهى طلبه و له في هذا العلم كتاب «المبسوط» الذي وسع فيه التفاريع و أورع فيه دقائق الأنظار. ([[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] /6 221). | [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]: أمّا الفقه فهو خريت هذه الصناعة و الملقى إليه زمام الانقياد و الطاعة و كل من تأخّر عنه من الفقهاء الأعيان فقد تفقه على كتبه و استفاد منها نهاية أربه و منتهى طلبه و له في هذا العلم كتاب «المبسوط» الذي وسع فيه التفاريع و أورع فيه دقائق الأنظار. ([[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] /6 221). | ||
و در جاى ديگر: ففي المبسوط و [[الخلاف]] مجتهد صرف و | و در جاى ديگر: ففي المبسوط و [[الخلاف]] مجتهد صرف و أصولی بحث، بل ربما سلك مسلك العمل بالقياس و الاستحسان في كثير من مسائلها. ([[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] /6 217، الكنى و الألقاب /2 395، فوائد رضويه 470). | ||
و در جاى ديگر: و أول مصنفات الشيخ في الفقه كتاب «النهاية» و آخرها «المبسوط» كما يظهر من كلامه في خطبة هذا الكتاب... و كتاب «المبسوط» كتاب جليل عظيم الفقع و هو كما قال مصنّفه فيه و في «الفهرست» إنّه كتاب لم يصنف مثله و لا نظير له في كتب الأصحاب و لا في كتاب المخالفين. ([[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] ج /6 222، 223). | و در جاى ديگر: و أول مصنفات الشيخ في الفقه كتاب «النهاية» و آخرها «المبسوط» كما يظهر من كلامه في خطبة هذا الكتاب... و كتاب «المبسوط» كتاب جليل عظيم الفقع و هو كما قال مصنّفه فيه و في «الفهرست» إنّه كتاب لم يصنف مثله و لا نظير له في كتب الأصحاب و لا في كتاب المخالفين. ([[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] ج /6 222، 223). | ||
| خط ۲۲۸: | خط ۲۱۴: | ||
[[بحار الأنوار]]: المبسوط، قد أكثر فيه الفروع الفقهية و فيه من دقائق الأفكار ما لم يحوه غيره. ([[بحار الأنوار]] /1 61). | [[بحار الأنوار]]: المبسوط، قد أكثر فيه الفروع الفقهية و فيه من دقائق الأفكار ما لم يحوه غيره. ([[بحار الأنوار]] /1 61). | ||
==منابع== | ==منابع مقاله== | ||
- [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/19 54 و 55 | - [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/19 54 و 55 | ||
| خط ۲۵۶: | خط ۲۴۰: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||