پرش به محتوا

تاریخ مولد العلماء و وفیاتهم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - '....<ref>' به '.<ref>'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
جز (جایگزینی متن - '....<ref>' به '.<ref>')
خط ۴۸: خط ۴۸:
'''تاریخ مولد العلماء و وفیاتهم'''، اثر ابوسلیمان محمد بن عبدالله احمد بن زبر ربعی دمشقی، کتابی است پیرامون تاریخ ولادت و وفات مشاهیر و علما، از هجرت پیامبر(ص) تا سال 338ق، که به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است.
'''تاریخ مولد العلماء و وفیاتهم'''، اثر ابوسلیمان محمد بن عبدالله احمد بن زبر ربعی دمشقی، کتابی است پیرامون تاریخ ولادت و وفات مشاهیر و علما، از هجرت پیامبر(ص) تا سال 338ق، که به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است.


در بیان اهمیت اثر حاضر، باید به این نکته اشاره نمود که این کتاب، دومین اثری است که در موضوع وفیات، تدوین شده و مصدر اساسی و مهمی برای کتبی است که پس از خود، نوشته شده است. از جمله [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] در تاریخ خود، در بیش از شانزده موضع از اثر حاضر استفاده کرده است. همچنین حافظ [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساکر]] در «[[تاریخ مدینة دمشق|تاریخ دمشق]]»، 423 نص از آن نقل نموده است. ابن خلکان در «وفیات الأعیان»، ذهبی در «سیر أعلام النبلاء» و «تاریخ الإسلام» و... نیز از آن به عنوان منبعی معتبر، استفاده کرده‌اند....<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص40-42</ref>
در بیان اهمیت اثر حاضر، باید به این نکته اشاره نمود که این کتاب، دومین اثری است که در موضوع وفیات، تدوین شده و مصدر اساسی و مهمی برای کتبی است که پس از خود، نوشته شده است. از جمله [[خطیب بغدادی، احمد بن علی|خطیب بغدادی]] در تاریخ خود، در بیش از شانزده موضع از اثر حاضر استفاده کرده است. همچنین حافظ [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساکر]] در «[[تاریخ مدینة دمشق|تاریخ دمشق]]»، 423 نص از آن نقل نموده است. ابن خلکان در «وفیات الأعیان»، ذهبی در «سیر أعلام النبلاء» و «تاریخ الإسلام» و... نیز از آن به عنوان منبعی معتبر، استفاده کرده‌اند.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص40-42</ref>


== ساختار ==
== ساختار ==
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز شده و مطالب در دو جلد و بر اساس تاریخ وفات اشخاص، به صورت سال شمار، از سال اول هجری آغاز و تا سال 338ق عرضه شده است.
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز شده و مطالب در دو جلد و بر اساس تاریخ وفات اشخاص، به صورت سال شمار، از سال اول هجری آغاز و تا سال 338ق عرضه شده است.


منابعی که نویسنده در تدوین کتاب خویش مورد استفاده قرار داده، عبارتند از: علی بن محمد مداینی (176 نص)؛ عمرو بن علی (160 نص)؛ هیثم بن عدی (140 نص)؛ ابوموسی محمد بن مثنی (117 نص)؛ [[واقدی، محمد بن عمر|واقدی]] (105 نص)؛ ابونعیم فضل بن دکین (82 نص)؛ ابوزرعه دمشقی (74 نص)؛ محمد بن عبدالله بن نمیر (60 نص)؛ یحیی بن معین (44 نص)؛ [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] (26 نص)؛ سعید بن اسد (16 نص) و لیث بن سعد (12 نص)....<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>
منابعی که نویسنده در تدوین کتاب خویش مورد استفاده قرار داده، عبارتند از: علی بن محمد مداینی (176 نص)؛ عمرو بن علی (160 نص)؛ هیثم بن عدی (140 نص)؛ ابوموسی محمد بن مثنی (117 نص)؛ [[واقدی، محمد بن عمر|واقدی]] (105 نص)؛ ابونعیم فضل بن دکین (82 نص)؛ ابوزرعه دمشقی (74 نص)؛ محمد بن عبدالله بن نمیر (60 نص)؛ یحیی بن معین (44 نص)؛ [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] (26 نص)؛ سعید بن اسد (16 نص) و لیث بن سعد (12 نص).<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==
مقدمه مفصل محقق، دارای دو فصل می‌باشد. فصل نخست، در هفت مبحث، به زندگی نامه نویسنده اختصاص یافته و اطلاعاتی پیرامون اسم، نسب و زمان ولادت، چگونگی رشد و پرورش، شیوخ، سفرهای علمی، نبوغ، توثیق و ستایش علما نسبت به او، شاگردان، تألیفات و تاریخ وفات وی، در آن ارائه گردیده است....<ref>ر.ک: همان، ص11-30</ref>
مقدمه مفصل محقق، دارای دو فصل می‌باشد. فصل نخست، در هفت مبحث، به زندگی نامه نویسنده اختصاص یافته و اطلاعاتی پیرامون اسم، نسب و زمان ولادت، چگونگی رشد و پرورش، شیوخ، سفرهای علمی، نبوغ، توثیق و ستایش علما نسبت به او، شاگردان، تألیفات و تاریخ وفات وی، در آن ارائه گردیده است.<ref>ر.ک: همان، ص11-30</ref>


فصل دوم، مشتمل بر مباحث مطالعاتی در مورد کتاب بوده و ضمن معرفی موضوع آن، به بیان جایگاه و اهمیت کتاب، روش نویسنده در نگارش تاریخ، مصادر و منابع مورد استفاده وی، توثیق نسبت کتاب به مؤلف، وصف نسخ خطی و اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن، پرداخته شده است....<ref>ر.ک: همان، ص33-55</ref>
فصل دوم، مشتمل بر مباحث مطالعاتی در مورد کتاب بوده و ضمن معرفی موضوع آن، به بیان جایگاه و اهمیت کتاب، روش نویسنده در نگارش تاریخ، مصادر و منابع مورد استفاده وی، توثیق نسبت کتاب به مؤلف، وصف نسخ خطی و اقدامات تحقیقی صورت گرفته در آن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص33-55</ref>


نویسنده در مقدمه کتاب، ضمن اشاره به موضوع آن، به ذکر مصادر کتاب و اسانید مربوط به آن، پرداخته است....<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، همان، ص57-62</ref>
نویسنده در مقدمه کتاب، ضمن اشاره به موضوع آن، به ذکر مصادر کتاب و اسانید مربوط به آن، پرداخته است.<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، همان، ص57-62</ref>


اولین تاریخ وفات ذکرشده، مربوط به ابوامامه اسعد بن زرارة بن عدس می‌باشد که در شوال سال اول هجری وفات یافت و در بقیع مدفون گردید....<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص63</ref>نعمان بن بشیر نیز اولین مولود مذکور در کتاب می‌باشد که در سال دوم هجری به دنیا آمده و اولین مولود از انصار در جمادی الاولی آن سال می‌باشد....<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>
اولین تاریخ وفات ذکرشده، مربوط به ابوامامه اسعد بن زرارة بن عدس می‌باشد که در شوال سال اول هجری وفات یافت و در بقیع مدفون گردید.<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص63</ref>نعمان بن بشیر نیز اولین مولود مذکور در کتاب می‌باشد که در سال دوم هجری به دنیا آمده و اولین مولود از انصار در جمادی الاولی آن سال می‌باشد.<ref>ر.ک: همان، ص64</ref>


از دیگر مطالب مذکور در کتاب، می‌توان از قتل خلاد بن سوید، وفات سعد بن معاذ و قتل خبیب بن عدی در سال پنجم هجری....<ref>ر.ک: همان، ص77</ref>، قتل محرز بن نضله اسدی و هشام بن صبابه در سال ششم....<ref>ر.ک: همان، ص79</ref>، وفات زینب دختر پیامبر(ص) و شهادت جعفر بن ابیطالب در سال هشتم....<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>، قتل عروة بن مسعود ثقفی....<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>و وفات ام کلثوم دختر پیامبر(ص) و مرگ عبدالله ذوالبجادین در سال نهم هجری و... نام برد.
از دیگر مطالب مذکور در کتاب، می‌توان از قتل خلاد بن سوید، وفات سعد بن معاذ و قتل خبیب بن عدی در سال پنجم هجری.<ref>ر.ک: همان، ص77</ref>، قتل محرز بن نضله اسدی و هشام بن صبابه در سال ششم.<ref>ر.ک: همان، ص79</ref>، وفات زینب دختر پیامبر(ص) و شهادت جعفر بن ابیطالب در سال هشتم.<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>، قتل عروة بن مسعود ثقفی.<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>و وفات ام کلثوم دختر پیامبر(ص) و مرگ عبدالله ذوالبجادین در سال نهم هجری و... نام برد.


== وضعیت کتاب ==
== وضعیت کتاب ==
خط ۷۳: خط ۷۳:
در ادامه این کتاب، تعدادی ذیل به طور متوالی نوشته شده است که این امر، نشانگر اهمیت و ارزش کتاب می‌باشد. حافظ ابوعبدالعزیز بن احمد کتانی دمشقی (متوفی 466ق) ذیلی بر آن نوشته و تا نزدیک وفاتش ادامه داده است. سپس ابومحمد هبةالله بن احمد بن الاکفانی (متوفی 524ق) ذیل کوچکی برای کتاب کتانی نوشت که شامل بیست سال؛ یعنی تا سال 485ق می‌شد و نامش را «جامع الوفیات» گذاشت.
در ادامه این کتاب، تعدادی ذیل به طور متوالی نوشته شده است که این امر، نشانگر اهمیت و ارزش کتاب می‌باشد. حافظ ابوعبدالعزیز بن احمد کتانی دمشقی (متوفی 466ق) ذیلی بر آن نوشته و تا نزدیک وفاتش ادامه داده است. سپس ابومحمد هبةالله بن احمد بن الاکفانی (متوفی 524ق) ذیل کوچکی برای کتاب کتانی نوشت که شامل بیست سال؛ یعنی تا سال 485ق می‌شد و نامش را «جامع الوفیات» گذاشت.


شرف الدین ابوالحسن علی بن مفضل مقدسی اسکندرانی مالکی (متوفی 611ق) ذیلی بر ابن الاکفانی نوشت و آن را تا سال 581ق ادامه داد. امام زکی الدین ابومحمد عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری (م 656) ذیلی بر ابن مفضل نگاشت و تا سال 642ق ادامه داده و اسمش را «التکملة لوفیات النقلة» گذاشت. شاگرد ابومحمد منذری با نام عزالدین احمد بن محمد حسینی (متوفی 695ق) ذیلی بر کتاب او نوشت و نامش را «صلة التکملة لوفیات النقلة» گذاشت که وفیات میان سال‌های 641ق تا 675ق را شامل می‌شد....<ref>ر.ک: عواد معروف، بشار</ref>
شرف الدین ابوالحسن علی بن مفضل مقدسی اسکندرانی مالکی (متوفی 611ق) ذیلی بر ابن الاکفانی نوشت و آن را تا سال 581ق ادامه داد. امام زکی الدین ابومحمد عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری (م 656) ذیلی بر ابن مفضل نگاشت و تا سال 642ق ادامه داده و اسمش را «التکملة لوفیات النقلة» گذاشت. شاگرد ابومحمد منذری با نام عزالدین احمد بن محمد حسینی (متوفی 695ق) ذیلی بر کتاب او نوشت و نامش را «صلة التکملة لوفیات النقلة» گذاشت که وفیات میان سال‌های 641ق تا 675ق را شامل می‌شد.<ref>ر.ک: عواد معروف، بشار</ref>


==پانویس ==
==پانویس ==
۶۱٬۱۸۹

ویرایش