إتحاف المطالع بوفیات أعلام القرن الثالث عشر و الرابع: تفاوت میان نسخه‌ها

'''إتحاف المطالع بوفیات أعلام القرن الثالث عشر و الرابع'''، تألیف عبدالسلام بن عبدالقادر معروف به ابن سوده، با تحقیق محمد حجی، تلخیصی از کتاب دیگر مؤلف با نام «زبدة الأثر مما مضی من العبر فی القرن الثالث و الرابع عشر» است....<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>در این اثر شرح حال متوفیات و برخی حوادث مهم مغرب از سال 1171ق تا 1400ق گزارش شده است.

نویسنده در مقدمه اش، علم تاریخ امم و مردم یک زمان را از مفیدترین و والاترین علوم دانسته است که به وسیله آن تاریخ بلاد و عظمت و فرهنگ و آبادانی آنها شناخته می‌شود. سرزمین‌هایی که تاریخ و شرح حال علما و بزرگان آنها شناخته نشود، بین دیگر امم مجهول خواهد ماند. علما علم تاریخ را به اقسام متعدد و انواع مختلفی تقسیم کرده‌اند. از جمله این اقسام، علم به وفیات افرادی است که به علم، شجاعت، مسئولیت‌های مهم و... در تاریخ بلاد مشهور بوده‌اند. اولین کسی که به گردآوری این وفیات در دولت اسلامی اقدام نمود فقیه مورخ احمد بن حسن قسمطینی معروف به ابن قنفذ (متوفی 810ق) است. وی در کتابش «شرف الطالب فی أسنی المطالب» مشهور به «وفیات ابن قنفذ» مجموعه خوبی از وفیات مشاهیر رجال امت اسلامی از همه جای عالم از قرن اول هجری تا نزدیکی وفات خودش را گردآوری نموده است....<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص8-7</ref>

پس از او احمد بن محمد بن قاضی (متوفی 1025ق) ذیلی بر تاریخ ابن قنفذ به نام «لقط الفرائد من لفاظة حقق الفوائد» و در ذیل آن «شرف الطالب» را در شرح حال بزرگان تا آخر قرن دهم نوشت. محمد بن طیب قادری حسنی (متوفی 1187ق) بر دو کتاب پیشین کتاب ذیل مفصلی با نام «نشر المثانی لأهل القرن الحادی عشر و الثانی» و کتاب مختصری با نام «التقاط الدرر و مستفاد المواعظ و العبر» نوشت. سپس عبدالسلام بر دو کتاب قادری دو ذیل «زبدة الأثر» و «إتحاف المطالع» را به رشته تحریر درآورد....<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>

نویسنده سپس بر این نکته تأکید می‌کند که از سال 1170ق، تاکنون کسی بر کتب قادری ذیلی ننوشته است. بنابراین وی وفیات مشهورین را در کتابیبا نام «زبدة الأثر» جمع کرده که به لحاظ حجم زیاد، استفاده از آن مشکل بوده است. سپس تصمیم گرفته که آن را خلاصه کرده و ذیلی بر کتاب «التقاط الدرر» قادری بر همان شیوه و اسلوب قرار دهد، ولذا همانند اصلش وفیات را بر مبنای سال نگاری از ابتدای سال 1171ق تا سال 1370ق جمع کرده است....<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص9</ref>

ابن سوده در بخش پایانی مقدمه چنین می‌نویسد که حق موضوع را برحسب وفیاتی که به دست آورده ام به جا آورده ام؛ اما اگر اسم عالم یا فرد مشهوری را در میان وفیات نیابیو از خود بپرسی که کجاست؟ گمان مبر که عمداً آن را ذکر نکرده ام بلکه وفیات ذکرشده در کتاب، آن چیزی است که علم و اطلاع و تحقیق من به آن رسیده است....<ref>ر.ک: همان</ref>

از جمله ویژگی‌های کتاب، اطلاعات تاریخی و اتفاقاتی است که نویسنده تحت عنوان حوادث ذکر کرده است. از جمله این اطلاعات خبر از تأسیس شهر صویره مغرب (مراکش) به دستور سلطان محمد بن عبدالله در سال 1178ق است. وی چنین گزارش می‌دهد که این شهر که برای محافظت از آن نواحی از حقه‌های دشمن بنا شده بود در زمان حیاتش به همان شکل باقی بوده است....<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص20</ref>