پرش به محتوا

مفاتيح الغيب (ملاصدرا): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' ،' به '،'
جز (جایگزینی متن - ' ؛' به '؛')
جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،')
خط ۵۸: خط ۵۸:




يكى از مباحث بسيار مهم كتاب، مسئله تأويل است. در هستى‌شناسى تأويلى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] ،  پنج عنصر اصلى را به وضوح مى‌توان از هم بازشناخت؛ اين عناصر، عبارتند از: فلسفه [[ارسطو]] و پيروانش؛ تعاليم نوافلاطونى به‌ويژه نظريات فلوطين در اثولوجيا؛ تعاليم [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] و [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]؛ نظريات عرفانى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و اصول وحيانى شامل آيات قرآن و نهج البلاغه و به‌خصوص آن دسته از تعاليم پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) كه بيشتر جنبه باطنى و عرفانى دارند.
يكى از مباحث بسيار مهم كتاب، مسئله تأويل است. در هستى‌شناسى تأويلى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]،  پنج عنصر اصلى را به وضوح مى‌توان از هم بازشناخت؛ اين عناصر، عبارتند از: فلسفه [[ارسطو]] و پيروانش؛ تعاليم نوافلاطونى به‌ويژه نظريات فلوطين در اثولوجيا؛ تعاليم [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] و [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]؛ نظريات عرفانى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و اصول وحيانى شامل آيات قرآن و نهج البلاغه و به‌خصوص آن دسته از تعاليم پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) كه بيشتر جنبه باطنى و عرفانى دارند.


تأمل در عناصر تشكيل دهنده نظام فلسفى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] و نحوه تركيب و تحليل آنها، مؤيد اين معناست كه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]حقيقت را مقصد واحدى مى‌داند كه از سه طريق وحى و تحليلات عقلى و تهذيب نفس مى‌توان دريافت. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] نه تنها براى آيات قرآنى، ظاهر و باطن و تفسير و تأويل قائل است، بلكه معتقد است احاديث و سخنان معصومين(ع) نيز از اين ويژگى مهم برخوردارند.
تأمل در عناصر تشكيل دهنده نظام فلسفى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] و نحوه تركيب و تحليل آنها، مؤيد اين معناست كه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]حقيقت را مقصد واحدى مى‌داند كه از سه طريق وحى و تحليلات عقلى و تهذيب نفس مى‌توان دريافت. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] نه تنها براى آيات قرآنى، ظاهر و باطن و تفسير و تأويل قائل است، بلكه معتقد است احاديث و سخنان معصومين(ع) نيز از اين ويژگى مهم برخوردارند.
خط ۶۴: خط ۶۴:
رابطه انديشه فلسفى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] با فهم او از متون دينى دو سويه است؛ بدين معنا كه تأملات او در آيات قرآن، منشأ طرح بسيارى از مبانى و مسائل فلسفى گرديده و متقابلاً فلسفه وجودى او نقش بسيار مهمى در فهم و تفسير و تأويل آيات و روايات داشته است. در اين‌جا به چند نمونه از آنها اشاره مى‌شود:
رابطه انديشه فلسفى [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] با فهم او از متون دينى دو سويه است؛ بدين معنا كه تأملات او در آيات قرآن، منشأ طرح بسيارى از مبانى و مسائل فلسفى گرديده و متقابلاً فلسفه وجودى او نقش بسيار مهمى در فهم و تفسير و تأويل آيات و روايات داشته است. در اين‌جا به چند نمونه از آنها اشاره مى‌شود:


نمونه اوّل، كتاب الهى است كه مى‌فرمايد: '''«و ان من شىء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم»'''(حجرات آيه 21). [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] ،  در تأويل اين آيه به مراتب و درجات وجود اشاره نموده و اظهار داشته كه اصل موجودات در نزد خداست و آنچه كه در نزد ماست در واقع نمونه‌اى از آن حقيقت اصيل است. وى، در واقع نظريه مُثل افلاطونى را پذيرفته و تصريح نموده است كه هر نوع طبيعى كه محسوس ماست، داراى صورتى مفارق و غير مادى است كه همان مثل عقليه است كه در نزد خداست.
نمونه اوّل، كتاب الهى است كه مى‌فرمايد: '''«و ان من شىء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم»'''(حجرات آيه 21). [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]،  در تأويل اين آيه به مراتب و درجات وجود اشاره نموده و اظهار داشته كه اصل موجودات در نزد خداست و آنچه كه در نزد ماست در واقع نمونه‌اى از آن حقيقت اصيل است. وى، در واقع نظريه مُثل افلاطونى را پذيرفته و تصريح نموده است كه هر نوع طبيعى كه محسوس ماست، داراى صورتى مفارق و غير مادى است كه همان مثل عقليه است كه در نزد خداست.


نمونه دوم، فرمايش رسول خدا(ص) است كه مى‌فرمايد: «القبر روض من رياض الجنة او حفر من حفرات النيران». [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] ،  بر اساس اصالتى كه براى باطن امور قائل است، تصريح مى‌كند كه قبر حقيقى انسان، در درون خود او وجود دارد؛ اگر باطن و دل انسان آراسته به عشق و محبت و صفا و ديگر فضايل و كمالات باشد، در اين صورت به سبب صفاى آن، هر روز هزاران فرشته و پيامبر و ولى در آن فرود مى‌آيند و اين‌گونه باطن، به مثابه باغى از باغ‌هاى بهشت است و اگر باطن و دل انسان مملو از بغض و حسد و كينه و شهوت و نظاير اينها باشد، هر روز هزاران وسوسه و دروغ و ناسزا در آن مى‌افتد و اين‌گونه باطن به مثابه مغاكى از مغاك‌هاى دوزخ است.
نمونه دوم، فرمايش رسول خدا(ص) است كه مى‌فرمايد: «القبر روض من رياض الجنة او حفر من حفرات النيران». [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]،  بر اساس اصالتى كه براى باطن امور قائل است، تصريح مى‌كند كه قبر حقيقى انسان، در درون خود او وجود دارد؛ اگر باطن و دل انسان آراسته به عشق و محبت و صفا و ديگر فضايل و كمالات باشد، در اين صورت به سبب صفاى آن، هر روز هزاران فرشته و پيامبر و ولى در آن فرود مى‌آيند و اين‌گونه باطن، به مثابه باغى از باغ‌هاى بهشت است و اگر باطن و دل انسان مملو از بغض و حسد و كينه و شهوت و نظاير اينها باشد، هر روز هزاران وسوسه و دروغ و ناسزا در آن مى‌افتد و اين‌گونه باطن به مثابه مغاكى از مغاك‌هاى دوزخ است.


وى، بر اين اعتقاد است كه هر كس چشم بصيرت داشته باشد و از ادراكات باطنى بهره‌مند باشد، مى‌تواند به باطن و درون خود و يا ديگران نگاه كند و قبل از مرگ، قبر واقعى خود و آنچه را در آن است، مشاهده نمايد، البته همه انسان‌ها بعد از مرگ به جهت انقطاع از علايق دنيوى، قبر واقعى خود و آنچه را در آن است، مشاهده خواهند نمود و عذاب و ثواب قبر نيز چيزى جز مشاهده باطن خود نيست. وى، بر همين اساس، بهشت و جهنم را نيز در باطن انسان جست‌وجو مى‌كند، هم‌چنان‌كه عالم آخرت را نيز در باطن دنيا موجود مى‌داند. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]] ،  در عين حال، به اين نكته توجه دارد كه ارجاع حقيقت امورى از قبيل بهشت و جهنم و عذاب قبر و نظاير اينها به درون انسان، ممكن است موجب اين تصور گردد كه اين امور، موهوم و غير واقعى‌اند؛ بنابراين، در پاسخ به اين شبهه تصريح مى‌كند كه با تقويت حس باطن، به سهولت مى‌توان دريافت كه امور مربوط به قيامت، نسبت به امور حسى به مراتب از شدت و قوّت وجودى بيشترى برخوردارند، زيرا امور دنيوى و حسى، مشمول حركت و موجود در هيولايند؛ در حالى كه امور اخروى، مجرد و يا قائم به نفسند كه خود از جواهر ملكوتى محسوب مى‌گردد.
وى، بر اين اعتقاد است كه هر كس چشم بصيرت داشته باشد و از ادراكات باطنى بهره‌مند باشد، مى‌تواند به باطن و درون خود و يا ديگران نگاه كند و قبل از مرگ، قبر واقعى خود و آنچه را در آن است، مشاهده نمايد، البته همه انسان‌ها بعد از مرگ به جهت انقطاع از علايق دنيوى، قبر واقعى خود و آنچه را در آن است، مشاهده خواهند نمود و عذاب و ثواب قبر نيز چيزى جز مشاهده باطن خود نيست. وى، بر همين اساس، بهشت و جهنم را نيز در باطن انسان جست‌وجو مى‌كند، هم‌چنان‌كه عالم آخرت را نيز در باطن دنيا موجود مى‌داند. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملا صدرا]]،  در عين حال، به اين نكته توجه دارد كه ارجاع حقيقت امورى از قبيل بهشت و جهنم و عذاب قبر و نظاير اينها به درون انسان، ممكن است موجب اين تصور گردد كه اين امور، موهوم و غير واقعى‌اند؛ بنابراين، در پاسخ به اين شبهه تصريح مى‌كند كه با تقويت حس باطن، به سهولت مى‌توان دريافت كه امور مربوط به قيامت، نسبت به امور حسى به مراتب از شدت و قوّت وجودى بيشترى برخوردارند، زيرا امور دنيوى و حسى، مشمول حركت و موجود در هيولايند؛ در حالى كه امور اخروى، مجرد و يا قائم به نفسند كه خود از جواهر ملكوتى محسوب مى‌گردد.


كتاب، مشتمل بر بيست مفتاح به شرح زير است:
كتاب، مشتمل بر بيست مفتاح به شرح زير است:
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش