پرش به محتوا

الأقسام في القرآن الكريم؛ دراسة مبسطة حول الأقسام الواردة في القرآن الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - '↵↵| ' به ' | '
جز (جایگزینی متن - 'کشف الظنون' به 'کشف الظنون ')
جز (جایگزینی متن - '↵↵| ' به ' | ')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR04340J1.jpg|بندانگشتی|الأقسام في القرآن الكريم؛ دراسة مبسطة حول الأقسام الواردة في القرآن الكريم]]
| تصویر =NUR04340J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =الأقسام في القرآن الكريم؛ دراسة مبسطة حول الأقسام الواردة في القرآن الكريم
|+ |
| عنوان‌های دیگر =دراسه مبسطه حول الاقسام الوارده في القرآن الکريم  
|-
| پدیدآوران =
! نام کتاب!! data-type='bookName'|الأقسام في القرآن الكريم؛ دراسة مبسطة حول الأقسام الواردة في القرآن الكريم
[[سبحانی تبریزی، جعفر]] (نویسنده)
|-
|نام های دیگر کتاب
|data-type='otherBookNames'|دراسه مبسطه حول الاقسام الوارده في القرآن الکريم  
|-
|پدیدآورندگان
|data-type='authors'|[[سبحانی تبریزی، جعفر]] (نويسنده)
   
   
|-
| زبان =عربی
|زبان  
| کد کنگره =BP‎‏ ‎‏87‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏2‎‏الف‎‏7‎‏  
|data-type='language'|عربی
| موضوع =
|-
سوگند در قرآن  
|کد کنگره  
| ناشر =
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|BP‎‏ ‎‏87‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏2‎‏الف‎‏7‎‏  
مؤسسة الإمام الصادق عليه‌السلام
|-
| مکان نشر = ایران - قم
|موضوع  
| سال نشر =مجلد1: 1378ش , 1420ق ,  
|data-type='subject'|سوگند در قرآن  
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE04340AUTOMATIONCODE
|-
| چاپ =1
|ناشر  
| شابک =964-6243-69-x
|data-type='publisher'|مؤسسة الإمام الصادق (عليه السلام)
| تعداد جلد =1
|-
| کتابخانۀ دیجیتال نور =04340
|مکان نشر  
| کتابخوان همراه نور =04340
|data-type='publishPlace'| ايران - قم
| کد پدیدآور =
|-
| پس از =
||سال نشر  
| پیش از =
|ata-type='publishYear'|مجلد1: 1378ش , 1420ق ,
}}
|-class='articleCode'
'''الأقسام في القرآن الكريم؛ دراسة مبسطة حول الأقسام الواردة في القرآن الكريم''' تألیف [[سبحانی تبریزی، جعفر|جعفر سبحانی]] از جمله آثار موضوعی قرآن کریم است. در این اثر موضوع «سوگند» و اقسام وارده در قرآن به‌تفصیل و با استفاده از منابع تفسیری مورد مطالعه قرار گرفته است.
 
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE04340AUTOMATIONCODE
|}
</div>
==معرفی اجمالی==
'''الأقسام في القرآن الكريم؛ دراسة مبسطة حول الأقسام الواردة في القرآن الكريم''' تألیف [[سبحانی تبریزی، جعفر|جعفر سبحانی]] از جمله آثار موضوعی قرآن کریم است. در این اثر موضوع «سوگند» و اقسام وارده در قرآن به‌تفصیل و با استفاده از منابع تفسیری مورد مطالعه قرار گرفته است.


==ساختار==
==ساختار==
خط ۴۳: خط ۳۰:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
کتاب با ذکر آیاتی از سوره واقعه آغاز شده است: فَلاَ أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ* وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ‌ ﴿الواقعة: 76-75﴾؛ نه [چنین است كه مى‏پندارید]، سوگند به جایگاه‏هاى [ویژه و فواصل معین] ستارگان. اگر بدانید، آن سوگندى سخت بزرگ است<ref>ر.ک: طلیعه کتاب، ص3</ref>. ذکر این آیات در ابتدای کتاب علاوه بر اشاره به موضوع، اهمیت آن را از دیدگاه قرآن گوشزد می‌کند و ناخودآگاه خواننده را تشویق به پیگیری مباحث کتاب می‌کند.
کتاب با ذکر آیاتی از سوره واقعه آغاز شده است: فَلاَ أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ* وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ ﴿الواقعة: 76-75﴾؛ نه [چنین است كه می‌‏پندارید]، سوگند به جایگاه‏‌هاى [ویژه و فواصل معین] ستارگان. اگر بدانید، آن سوگندى سخت بزرگ است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/3 ر.ک: طلیعه کتاب، ص3]</ref>. ذکر این آیات در ابتدای کتاب علاوه بر اشاره به موضوع، اهمیت آن را از دیدگاه قرآن گوشزد می‌کند و ناخودآگاه خواننده را تشویق به پیگیری مباحث کتاب می‌کند.


قرآن کریم دارای ابعاد مختلفی است که در مقدمه کتاب به روایاتی از رسول اکرم(ص) و [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] در این رابطه اشاره شده است. ظاهر قرآن دلکش و شگرف و باطن آن عمیق است. از جمله این کرانه‌های دوردست و معانی بلند و متعالی سوگندهای قرآن است. قرآن کریم به امور مختلفی سوگند یاد کرده که چه‌بسا بالغ بر چهل سوگند یا بیشتر است. ویژگی و امتیاز سوگندهای قرآن نسبت به سوگندهای رایج در عصر جاهلی این است که قرآن به ذوات مقدسه و ظواهر هستی که اسرار عمیقی دارند سوگند یاد می‌کند. درحالی‌که در عصر جاهلی به مغانی (آوازها) و مُدام (خمر) و زیبایی زنان و امور مادی پست سوگند یاد می‌شد<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص7-6</ref>.
قرآن کریم دارای ابعاد مختلفی است که در مقدمه کتاب به روایاتی از رسول اکرم(ص) و [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] در این رابطه اشاره شده است. ظاهر قرآن دلکش و شگرف و باطن آن عمیق است. از جمله این کرانه‌های دوردست و معانی بلند و متعالی سوگندهای قرآن است. قرآن کریم به امور مختلفی سوگند یاد کرده که چه‌بسا بالغ بر چهل سوگند یا بیشتر است. ویژگی و امتیاز سوگندهای قرآن نسبت به سوگندهای رایج در عصر جاهلی این است که قرآن به ذوات مقدسه و ظواهر هستی که اسرار عمیقی دارند سوگند یاد می‌کند. درحالی‌که در عصر جاهلی به مغانی (آوازها) و مُدام (خمر) و زیبایی زنان و امور مادی پست سوگند یاد می‌شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/6 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص7-6]</ref>.


نویسنده در ادامه مباحث، پیشینه بحث و آثار پیشینیان در این زمینه را مطرح کرده و می‌نویسد: سیوطی نقل می‌کند که اولین کسی که تألیفی جداگانه در موضوع قسم‌های قرآن داشته [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزی]] (متوفی 751ق) بوده است. پس‌ازآن خود سیوطی قسم‌های قرآن را گردآوری نمود و آن را نوعی از انواع علوم قرآن قرار داد. او در این رابطه بحث مختصری را مطرح کرد که از پنج صفحه تجاوز نمی‌کند.
نویسنده در ادامه مباحث، پیشینه بحث و آثار پیشینیان در این زمینه را مطرح کرده و می‌نویسد: [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] نقل می‌کند که اولین کسی که تألیفی جداگانه در موضوع قسم‌های قرآن داشته [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزی]] (متوفی 751ق) بوده است. پس‌ازآن خود [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] قسم‌های قرآن را گردآوری نمود و آن را نوعی از انواع علوم قرآن قرار داد. او در این رابطه بحث مختصری را مطرح کرد که از پنج صفحه تجاوز نمی‌کند.


نویسنده، کاشف چلپی در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|کشف الظنون]] و نیز صاحب مفتاح الکرامة را از جمله کسانی می‌داند که بحث قسم‌ها را در فروع علم تفسیر مطرح کرده است. با وجود اهمیت این موضوع در میان شیعیان کسی کتاب جداگانه‌ای در این موضوع ننوشته است به‌جز کتابی که شیخ ابوالقاسم رزاقی تحت عنوان «سوگندهای قرآن» نوشته است.
نویسنده، کاشف چلپی در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|کشف الظنون]] و نیز [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|صاحب مفتاح الکرامة]] را از جمله کسانی می‌داند که بحث قسم‌ها را در فروع علم تفسیر مطرح کرده است. با وجود اهمیت این موضوع در میان شیعیان کسی کتاب جداگانه‌ای در این موضوع ننوشته است به‌جز کتابی که شیخ ابوالقاسم رزاقی تحت عنوان «سوگندهای قرآن» نوشته است.


او می‌گوید: [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزی]] اگرچه -بنا بر اطلاع ما- اولین کسی که در این رابطه کتابی نوشته شده است اما به لحاظ روشی ضعیف است چراکه در کتاب او قسم‌های قرآن بر مبنای حروف الفبا یا سوره‌های قرآن ذکر نشده است؛ بلکه قسم‌های هر سوره در فصل جداگانه‌ای ذکر شده است؛ اما آنچه رزاقی نوشته از این نقیصه خالی است چراکه او کتابش را به شیوه تفسیر موضوعی تألیف کرده است. او برای هر قسم فصل خاصی قرار داده و همه آیاتی که درباره آن قسم وارد شده را ذکر کرده است؛ مثلاً همه آیاتی که خداوند به خودش قسم خورده را در فصل خاصی ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص8-7</ref>.
او می‌گوید: [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزی]] اگرچه -بنا بر اطلاع ما- اولین کسی که در این رابطه کتابی نوشته شده است اما به لحاظ روشی ضعیف است چراکه در کتاب او قسم‌های قرآن بر مبنای حروف الفبا یا سوره‌های قرآن ذکر نشده است؛ بلکه قسم‌های هر سوره در فصل جداگانه‌ای ذکر شده است؛ اما آنچه رزاقی نوشته از این نقیصه خالی است چراکه او کتابش را به شیوه تفسیر موضوعی تألیف کرده است. او برای هر قسم فصل خاصی قرار داده و همه آیاتی که درباره آن قسم وارد شده را ذکر کرده است؛ مثلاً همه آیاتی که خداوند به خودش قسم خورده را در فصل خاصی ذکر کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/7 ر.ک: همان، ص8-7]</ref>.


تفسیر و ارکان قسم (سوگند) و جواز قسم خوردن به غیر خدا به‌عنوان مباحث مقدماتی کتاب مطرح شده‌اند. همچنین شیوه نویسنده در تفسیر قسم‌های قرآن نیز در این بخش مطرح شده است. نویسنده سه شیوه را در این رابطه مطرح کرده است: در روش اول قسم‌ها مانند کتاب لغت بر طبق حروف الفبا مطرح می‌شوند. بر طبق روش دوم قسم‌ها به‌حسب افضلیت مقسم‌به ذکر می‌شوند؛ یعنی به ترتیب قسم به خداوند یا رب بر قسم به عمر نبی(ص) و زندگی او و قسم به عمر نبی بر قسم به ملائکه مقدمه شده و ... در شیوه سوم قسم‌ها بر حسب نام سور مرتب شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص20-10</ref>.
تفسیر و ارکان قسم (سوگند) و جواز قسم خوردن به غیر خدا به‌عنوان مباحث مقدماتی کتاب مطرح شده‌اند. همچنین شیوه نویسنده در تفسیر قسم‌های قرآن نیز در این بخش مطرح شده است. نویسنده سه شیوه را در این رابطه مطرح کرده است: در روش اول قسم‌ها مانند کتاب لغت بر طبق حروف الفبا مطرح می‌شوند. بر طبق روش دوم قسم‌ها به‌حسب افضلیت مقسم‌به ذکر می‌شوند؛ یعنی به ترتیب قسم به خداوند یا رب بر قسم به عمر نبی(ص) و زندگی او و قسم به عمر نبی بر قسم به ملائکه مقدمه شده و... در شیوه سوم قسم‌ها بر حسب نام سور مرتب شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/10 ر.ک: متن کتاب، ص20-10]</ref>.


نویسنده قسم‌های قرآن را به دو بخش تقسیم کرده است: اول قسمی که بر آن «قسم مفرد» اطلاق می‌شود و مراد از آن مواردی است که خداوند به شیء مفردی قسم می‌خورد و قسم دیگری را به آن ضمیمه نمی‌کند. خواه در سوره دیگری تکرار شده باشد یا نشده باشد؛ مثلاً یک‌بار به عمر پیامبر(ص) و حیات او قسم می‌خورد و قسم دیگری را به همراه آن نمی‌آورد. برخلاف لفظ رب که اگرچه به‌صورت مفرد به آن قسم می‌خورد اما در برخی دیگر از سوره‌ها آن را تکرار می‌کند.
نویسنده قسم‌های قرآن را به دو بخش تقسیم کرده است: اول قسمی که بر آن «قسم مفرد» اطلاق می‌شود و مراد از آن مواردی است که خداوند به شیء مفردی قسم می‌خورد و قسم دیگری را به آن ضمیمه نمی‌کند. خواه در سوره دیگری تکرار شده باشد یا نشده باشد؛ مثلاً یک‌بار به عمر پیامبر(ص) و حیات او قسم می‌خورد و قسم دیگری را به همراه آن نمی‌آورد. برخلاف لفظ رب که اگرچه به‌صورت مفرد به آن قسم می‌خورد اما در برخی دیگر از سوره‌ها آن را تکرار می‌کند.


دوم قسمی که بر آن «قسم متعدد» اطلاق می‌شود و مراد از آن مواردی است که خداوند به امور مختلفی قسم می‌خورد که آن‌ها را در یک یا دو آیه جمع کرده و برای همه یک جواب قرار داده مانند قسم به خورشید و ماه تا آنجا که به نفس انسانی می‌رسد<ref>ر.ک: همان، ص25</ref>.
دوم قسمی که بر آن «قسم متعدد» اطلاق می‌شود و مراد از آن مواردی است که خداوند به امور مختلفی قسم می‌خورد که آن‌ها را در یک یا دو آیه جمع کرده و برای همه یک جواب قرار داده مانند قسم به خورشید و ماه تا آنجا که به نفس انسانی می‌رسد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/25 ر.ک: همان، ص25]</ref>.


اولین فصل کتاب با قسم به لفظ جلاله الله آغاز شده است. خداوند متعال دو بار به لفظ جلاله در ضمن دو آیه (56 و 63) از سوره نحل قسم یاد کرده است. این بزرگ‎‌ترین سوگندی است که در قرآن کریم ذکر شده است. نویسنده ابتدا نص دو آیه را ذکر کرده و سپس تفسیر آن دو را با استفاده از مجمع‌البیان مورد بررسی قرار داده است<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>.
اولین فصل کتاب با قسم به لفظ جلاله الله آغاز شده است. خداوند متعال دو بار به لفظ جلاله در ضمن دو آیه (56 و 63) از سوره نحل قسم یاد کرده است. این بزرگ‎‌ترین سوگندی است که در قرآن کریم ذکر شده است. نویسنده ابتدا نص دو آیه را ذکر کرده و سپس تفسیر آن دو را با استفاده از [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع‌البیان]] مورد بررسی قرار داده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/29 ر.ک: همان، ص29]</ref>.


قرآن کتابی آسمانی است که خداوند متعال آن را بر رسولش نازل کرده تا برای عالمیان نذیر باشد. قرآن به سبب این‌که هدایت برای مردم است به درجه‌ای از کرامت رسیده که خداوند به آن قسم یاد می‌کند؛ گاه با لفظ قرآن و گاه با لفظ کتاب. قسم به قرآن در سه آیه و قسم به کتاب در دو آیه ذکر شده است. همه این آیات با حروف مقطعه آغاز شده‌اند. نویسنده در چهارمین فصل با استفاده از منابع تفسیری شیعه و سنی به‌تفصیل به بحث حروف مقطعه پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص70-57</ref>.
قرآن کتابی آسمانی است که خداوند متعال آن را بر رسولش نازل کرده تا برای عالمیان نذیر باشد. قرآن به سبب این‌که هدایت برای مردم است به درجه‌ای از کرامت رسیده که خداوند به آن قسم یاد می‌کند؛ گاه با لفظ قرآن و گاه با لفظ کتاب. قسم به قرآن در سه آیه و قسم به کتاب در دو آیه ذکر شده است. همه این آیات با حروف مقطعه آغاز شده‌اند. نویسنده در چهارمین فصل با استفاده از منابع تفسیری شیعه و سنی به‌تفصیل به بحث حروف مقطعه پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/57 ر.ک: همان، ص70-57]</ref>.


بخش دوم کتاب یعنی قسم‌های متعدد، با اشاره به اسامی سوره‌های چهارگانه صافات، ذاریات، مرسلات و نازعات آغاز شده که در آن‌ها خداوند متعال به ملائکه قسم خورده است. مقسم‌به در این آیات لفظ ملک یا ملائکه نیست بلکه صفات بارز ملائکه و افعال آن‌هاست<ref>ر.ک: همان، ص86</ref>.
بخش دوم کتاب یعنی قسم‌های متعدد، با اشاره به اسامی سوره‌های چهارگانه صافات، ذاریات، مرسلات و نازعات آغاز شده که در آن‌ها خداوند متعال به ملائکه قسم خورده است. مقسم‌به در این آیات لفظ ملک یا ملائکه نیست بلکه صفات بارز ملائکه و افعال آن‌هاست.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31783/1/86 ر.ک: همان، ص86]</ref>.


نکته قابل‌توجه در این بخش این است که قسم‌های قرآنی با توجه به سوره تنظیم شده و به ترتیب قسم‌های ذکر شده در سوره‌های صافات، ذاریات، طور، قلم، حاقه، مدثر و چهارده سوره دیگر در فصول جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.
نکته قابل‌توجه در این بخش این است که قسم‌های قرآنی با توجه به سوره تنظیم شده و به ترتیب قسم‌های ذکر شده در سوره‌های صافات، ذاریات، طور، قلم، حاقه، مدثر و چهارده سوره دیگر در فصول جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.
خط ۷۹: خط ۶۶:




== وابسته‌ها ==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
==پیوندها==
 
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
   
   
خط ۹۰: خط ۷۶:
   
   
[[رده:علوم قرآنی]]
[[رده:علوم قرآنی]]
[[رده:جدید 25 تیرالی 24 مرداد]]