۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری علیه‌السلام (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، ساعت ۱۶:۵۴
، ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷جایگزینی متن - 'عليهم السلام' به 'عليهم‌السلام'
جز (جایگزینی متن - 'علیه السلام' به 'علیه‌السلام') |
جز (جایگزینی متن - 'عليهم السلام' به 'عليهم‌السلام') |
||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
'''بررسى صحت و اعتبار روايات تفسير منسوب به امام عسکرى(ع)''' توسط دكتر سيده فاطمه هاشمى در سال 1381ش به زبان فارسى تأليف شده است. | '''بررسى صحت و اعتبار روايات تفسير منسوب به امام عسکرى(ع)''' توسط دكتر سيده فاطمه هاشمى در سال 1381ش به زبان فارسى تأليف شده است. | ||
در انگيزه تألیف و به عنوان مقدمه مى‌آيد: شيعه معتقد است كه فهم كلام وحى و و قوف بر دقائق آيات قرآن كريم جز با تمسّك به حاملان و ورثه‌ى حقيقى قرآن يعنى اهل بيت پيامبر(ع) و سنّت آنان كه مكمّل سنت نبوى است ميسّر نمى‌گردد، تفسير منسوب به امام عسگرى(ع) يكى از تفاسير مأثور برجاى مانده از قرن سوم هجرى است كه شامل تفسير سوره حمد و سوره بقره تا آيه 282 مى‌باشد. مأثور از پيامبر(ع) و اهل بيت | در انگيزه تألیف و به عنوان مقدمه مى‌آيد: شيعه معتقد است كه فهم كلام وحى و و قوف بر دقائق آيات قرآن كريم جز با تمسّك به حاملان و ورثه‌ى حقيقى قرآن يعنى اهل بيت پيامبر(ع) و سنّت آنان كه مكمّل سنت نبوى است ميسّر نمى‌گردد، تفسير منسوب به امام عسگرى(ع) يكى از تفاسير مأثور برجاى مانده از قرن سوم هجرى است كه شامل تفسير سوره حمد و سوره بقره تا آيه 282 مى‌باشد. مأثور از پيامبر(ع) و اهل بيت عليهم‌السلام است و يكى از منابع مهم شيعه محسوب مى‌شود. | ||
عمده‌ترين منابعى كه به نقد و بررسى سندى يا محتوايى اين تفسير پرداخته‌اند سيزده مورد مى‌باشد كه از جمله آنها، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نورى]] در خاتمه‌ى [[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]، ابوالحسن اشعرى در حاشيه تفسير مجمع البيان، [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خويى]] در معجم رجال الحديث و.... | عمده‌ترين منابعى كه به نقد و بررسى سندى يا محتوايى اين تفسير پرداخته‌اند سيزده مورد مى‌باشد كه از جمله آنها، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نورى]] در خاتمه‌ى [[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]، ابوالحسن اشعرى در حاشيه تفسير مجمع البيان، [[خویی، ابوالقاسم|آیت‌الله خويى]] در معجم رجال الحديث و.... | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
كتاب شامل مقدمه، شش فصل، نتيجه گيرى نهايى و فهارس مختلف مى‌باشد. بعد از بررسى در زمينه حجيت و اعتبار تفاسير مأثور و ميزان ارزش آنها، بررسى مفهوم، ملاكهاى صحت و اعتبار روايات از ديدگاه اماميّه و ضرورت تنقيح و تحقيق در روايات تفسيرى - به عنوان پيش درآمد بر مبحث اصلى - به بحث پيرامون ضرورت تنقيح و تهذيب روايات تفسيرى اهل بيت | كتاب شامل مقدمه، شش فصل، نتيجه گيرى نهايى و فهارس مختلف مى‌باشد. بعد از بررسى در زمينه حجيت و اعتبار تفاسير مأثور و ميزان ارزش آنها، بررسى مفهوم، ملاكهاى صحت و اعتبار روايات از ديدگاه اماميّه و ضرورت تنقيح و تحقيق در روايات تفسيرى - به عنوان پيش درآمد بر مبحث اصلى - به بحث پيرامون ضرورت تنقيح و تهذيب روايات تفسيرى اهل بيت عليهم‌السلام، جايگاه تفسير منسوب به امام عسگرى(ع)، بررسى شرايط سياسى و اجتماعى و فرهنگى حاكم و راهكار حضرت در آن شرايط سياسى، اجتماعى و فرهنگى، ارزيابى تفسير موجود از جهت سند (راويان و طريق آن) و از جهت محتوا (ارزيابى متنى مواردى روايات موجود در تفسير با استفاده از ملاكهاى معتبر در تشخيص احاديث) پرداخته شده است. در تهيه و نگارش مطالب، از منابع معتبرى نظير: مهم ترين تفاسير مأثور شيعه و اهل سنت، اهمّ كتب تراجم و رجال، اهمّ كتب علم الحديث و درايه الحديث، اهمّ كتب تاريخ و سيره (خصوصاً تاريخ صدر اسلام)، كتب حديثى و مقايسه و استفاده از منابعى كه پيرامون اعتبار يا عدم اعتبار اين تفسير بحث كرده‌اند، استفاده شده است و سعى بر آن شده كه در پايان هر بخش، نتيجه گيرى مشخصى ارائه گردد. شيوايى و رسائى عبارات با رعايت اختصار و سادگى در انتقال مطالب، نحو چينش، بررسى ابعاد و زواياى گوناگون مباحث، سير منظم منطقى و استدلالى به همراه تقسيمها و تحليلهاى محققانه، بررسى معانى لغوى و اصطلاحى برخى كلمات و معرفى برخى اعلام و اشخاص، از نقاط قابل تحسين و توجّه در تدوين اين اثر مى‌باشد. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
آنچه مسلم است اينكه شيخ صدوق در كتب مختلف خود اين تفسير را به نقل از استرآبادى روايت كرده است، امّا صرف نقل شيخ صدوق از شخص دلالت بر توثيق وى ندارد. وانگهى در طريق اين تفسير، اضطراب و ضعف ديده مى‌شود. حتى طريق شيخ صدوق به اين تفسير در كتبش با آنچه صراحتاً در ابتداى تفسير آمده است منافات دارد، البته عده‌اى از علماء در صدد توجيه برآمده‌اند، بادر نظر گرفتن تمامى اين توجيهات، باز هم اين ضعف و اضطراب در روايت ديده مى‌شود. | آنچه مسلم است اينكه شيخ صدوق در كتب مختلف خود اين تفسير را به نقل از استرآبادى روايت كرده است، امّا صرف نقل شيخ صدوق از شخص دلالت بر توثيق وى ندارد. وانگهى در طريق اين تفسير، اضطراب و ضعف ديده مى‌شود. حتى طريق شيخ صدوق به اين تفسير در كتبش با آنچه صراحتاً در ابتداى تفسير آمده است منافات دارد، البته عده‌اى از علماء در صدد توجيه برآمده‌اند، بادر نظر گرفتن تمامى اين توجيهات، باز هم اين ضعف و اضطراب در روايت ديده مى‌شود. | ||
امّا در بررسى محتواى اين تفسير معلوم مى‌شود كه سبك نگارش تفسير چنان است كه در تفسير آيات بيشتر به مصاديق و تأويل آنها كه اغلب در زمينه معجزات و فضايل پيامبر(ص) است با تكيه بر روايات توجه شده است. مضمون نگارش مطالب و روايات به گونه‌اى است كه گويا هدف از آن تربيت و آشنايى روايان تفسير با معارف قرآنى و جايگاه اهل بيت | امّا در بررسى محتواى اين تفسير معلوم مى‌شود كه سبك نگارش تفسير چنان است كه در تفسير آيات بيشتر به مصاديق و تأويل آنها كه اغلب در زمينه معجزات و فضايل پيامبر(ص) است با تكيه بر روايات توجه شده است. مضمون نگارش مطالب و روايات به گونه‌اى است كه گويا هدف از آن تربيت و آشنايى روايان تفسير با معارف قرآنى و جايگاه اهل بيت عليهم‌السلام در قرآن بوده است، اضطراب در متن نشانگر نقل به معنا يا خطا و سهو روايان است و گاهى معلول خطاى نسّاخ مى‌باشد. | ||
روايات اين تفسير به طور كلى به دو قسم تقسيم شده است: | روايات اين تفسير به طور كلى به دو قسم تقسيم شده است: | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
الف) بسيارى از آنها اسلوب روايى خود را حفظ نكرده و مورد خدشه قرار مى‌گيرند. مواردى از قبيل ضعف و اضطراب در سند و متن، تعارض با كتاب خدا و احاديث قطعى و عقل و مسلمات تاريخى و... ديده مى‌شود. | الف) بسيارى از آنها اسلوب روايى خود را حفظ نكرده و مورد خدشه قرار مى‌گيرند. مواردى از قبيل ضعف و اضطراب در سند و متن، تعارض با كتاب خدا و احاديث قطعى و عقل و مسلمات تاريخى و... ديده مى‌شود. | ||
ب) دست ديگر كه تعدادشان كمتر از دسته اول است، اسلوب روايى را حفظ كرده و با ملاكهاى ارزيابى و اعتبار احاديث مطابقت داردند. چنان كه رواياتى مطابق با كتاب خدا و سنت قطعى و مسلمات تاريخى و برخوردار از استحكام در متن در آن ديده مى‌شود، به علاوه آنكه احاديثى در باب فضايل و معجزات معصومين | ب) دست ديگر كه تعدادشان كمتر از دسته اول است، اسلوب روايى را حفظ كرده و با ملاكهاى ارزيابى و اعتبار احاديث مطابقت داردند. چنان كه رواياتى مطابق با كتاب خدا و سنت قطعى و مسلمات تاريخى و برخوردار از استحكام در متن در آن ديده مى‌شود، به علاوه آنكه احاديثى در باب فضايل و معجزات معصومين عليهم‌السلام نقل شده كه از باب تأويل است و با شأن اهلبيت(ع) سازگارى دارد و با روايات قطعى صادره از معصومين در كتب روايى معتبر در اين مورد تأييد مى‌گردد. بديهى است اين دسته روايات صرف نظر از ضعف و ترديد در سند، از نظر محتوا قابل عمل مى‌باشند. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||