تحفة الترك فيما يجب أن يعمل في الملك: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' الدين' به '‌الدين'
جز (جایگزینی متن - 'جنبه‏های' به 'جنبه‏‌های')
جز (جایگزینی متن - ' الدين' به '‌الدين')
خط ۴۷: خط ۴۷:


== معرفى اجمالى ==
== معرفى اجمالى ==
'''تحفة الترك فى ما يجب ان يعمل فى الملك'''، به زبان عربى، يك اثر سياسى از دوران مماليك، از [[طرسوسی، ابراهیم بن علی|نجم الدين طرسوسى]]، قاضى القضات حنفيان در دمشق(م 758 / 1357)، است.
'''تحفة الترك فى ما يجب ان يعمل فى الملك'''، به زبان عربى، يك اثر سياسى از دوران مماليك، از [[طرسوسی، ابراهیم بن علی|نجم‌الدين طرسوسى]]، قاضى القضات حنفيان در دمشق(م 758 / 1357)، است.


اين رساله، جز آنكه يك اثر سياسى محسوب مى‌شود، يكى از اسناد مهم نزاع‌هاى فكرى و سياسى دو مذهب مهم در دنياى اسلامى؛ يعنى مذهب شافعى و حنفى است. عنوان كتاب، خود گوياى اين نگرشِ مؤلف است كه مذهب حنفى براى تركانِ مملوك حاكم، كارسازتر از مذهب شافعى يا حنبلى و مالكى مى‌باشد. افزون بر اينها، به تناسب، آگاهى‌هاى جالبى هم از ساختار نظام سياسى و اجتماعى دوره مماليك به دست مى‌دهد.
اين رساله، جز آنكه يك اثر سياسى محسوب مى‌شود، يكى از اسناد مهم نزاع‌هاى فكرى و سياسى دو مذهب مهم در دنياى اسلامى؛ يعنى مذهب شافعى و حنفى است. عنوان كتاب، خود گوياى اين نگرشِ مؤلف است كه مذهب حنفى براى تركانِ مملوك حاكم، كارسازتر از مذهب شافعى يا حنبلى و مالكى مى‌باشد. افزون بر اينها، به تناسب، آگاهى‌هاى جالبى هم از ساختار نظام سياسى و اجتماعى دوره مماليك به دست مى‌دهد.
خط ۵۴: خط ۵۴:




[[طرسوسی، ابراهیم بن علی|نجم الدين طرسوسى]]، در اين كتاب، ضمن دوازده فصل به بيان مهم‌ترين مسائل سياسى و حكومتى پرداخته است.
[[طرسوسی، ابراهیم بن علی|نجم‌الدين طرسوسى]]، در اين كتاب، ضمن دوازده فصل به بيان مهم‌ترين مسائل سياسى و حكومتى پرداخته است.


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==
خط ۸۹: خط ۸۹:
درباره ترتيبات امر حج نيز، سلطان بايد امير الحاج را به مداراى با مردم توصيه كرده و در اماكنى كه به‌طور معمول مردم را نگاه مى‌دارند، آنها را نگاه دارد و...
درباره ترتيبات امر حج نيز، سلطان بايد امير الحاج را به مداراى با مردم توصيه كرده و در اماكنى كه به‌طور معمول مردم را نگاه مى‌دارند، آنها را نگاه دارد و...


فصل هشتم، درباره مصرف اموال بيت المال است. طرسوسى، در اين باره، به ارائه شعرى دوازده بيتى از جد مادرى خود با نام شمس الدين بن العز حنفى اكتفا كرده كه ضمن آن، انواع چهارگانه بيت المال و موارد مصرف آنها را برشمرده است. در اين دوازده بيت، وى، از بيت المال ويژه خمس و زكات و عشور، بيت المال ويژه خراج، بيت المال اموال ارث بدون وارث و بيت المال مخصوص اموال گم‌شده ياد كرده و از مصرف پول‌هاى هر يك از آنها به اجمال سخن گفته است.
فصل هشتم، درباره مصرف اموال بيت المال است. طرسوسى، در اين باره، به ارائه شعرى دوازده بيتى از جد مادرى خود با نام شمس‌الدين بن العز حنفى اكتفا كرده كه ضمن آن، انواع چهارگانه بيت المال و موارد مصرف آنها را برشمرده است. در اين دوازده بيت، وى، از بيت المال ويژه خمس و زكات و عشور، بيت المال ويژه خراج، بيت المال اموال ارث بدون وارث و بيت المال مخصوص اموال گم‌شده ياد كرده و از مصرف پول‌هاى هر يك از آنها به اجمال سخن گفته است.


فصل نهم، درباره اموال مصادره‌اى و احكام مربوطه است. اين فصل، در اين باره است كه چه نوع اموالى مى‌تواند مورد مصادره سلطان واقع شود. به نظر طرسوسى، اين اموال، آنهايى است كه اميران و واليان و ديگران، با سوء استفاده از سمت خود به دست آورده‌اند، به‌طورى كه اگر اين سمت را نداشتند، صاحب آن اموال نمى‌شدند؛ معمولا اين قبيل اموال، تحت عنوان هديه به اين‌گونه صاحب‌منصبان داده مى‌شود. در اين صورت، سلطان مى‌تواند اين اموال را مصادره كرده و در بيت المال بگذارد.
فصل نهم، درباره اموال مصادره‌اى و احكام مربوطه است. اين فصل، در اين باره است كه چه نوع اموالى مى‌تواند مورد مصادره سلطان واقع شود. به نظر طرسوسى، اين اموال، آنهايى است كه اميران و واليان و ديگران، با سوء استفاده از سمت خود به دست آورده‌اند، به‌طورى كه اگر اين سمت را نداشتند، صاحب آن اموال نمى‌شدند؛ معمولا اين قبيل اموال، تحت عنوان هديه به اين‌گونه صاحب‌منصبان داده مى‌شود. در اين صورت، سلطان مى‌تواند اين اموال را مصادره كرده و در بيت المال بگذارد.


فصل دهم، درباره هداياى اهل حرب، به سلطان و اميران و هداياى سلطان به اهل حرب است. بحث در اين است كه آيا اين هديه، ملك شخصى فرد خواهد شد يا تعلق به بيت المال دارد. طرسوسى، مى‌نويسد: سلاطين و اميران روزگار ما در اين باره، بر خلاف شرع رفتار مى‌كنند و حتى شمارى از قاضيان و فقيهان نيز در اشتباه هستند. پادشاه فرنگ، هديه‌اى براى نايب السلطنه مصر، ارغون دوادار فرستاد كه هديه نفيسى بود و او از قاضى بدرالدين، در اين باره سؤال كرد و وى پاسخ داد كه هديه، ملك شخصى شما است، پس از آن از شمارى از فقيهان حنفى پرسيد و آنان هم همين فتوا را دادند. طرسوسى مى‌افزايد: قاضى تقى الدين سبكى شافعى، اين مسئله را براى من نقل كرد و گفت: از من هم استفتا كردند، گفتم كه تعلق به بيت المال دارد؛ به هر روى، دو طرف دراين باره رساله نوشتند و البته نظر تقى الدين سبكى درست بود.
فصل دهم، درباره هداياى اهل حرب، به سلطان و اميران و هداياى سلطان به اهل حرب است. بحث در اين است كه آيا اين هديه، ملك شخصى فرد خواهد شد يا تعلق به بيت المال دارد. طرسوسى، مى‌نويسد: سلاطين و اميران روزگار ما در اين باره، بر خلاف شرع رفتار مى‌كنند و حتى شمارى از قاضيان و فقيهان نيز در اشتباه هستند. پادشاه فرنگ، هديه‌اى براى نايب السلطنه مصر، ارغون دوادار فرستاد كه هديه نفيسى بود و او از قاضى بدرالدين، در اين باره سؤال كرد و وى پاسخ داد كه هديه، ملك شخصى شما است، پس از آن از شمارى از فقيهان حنفى پرسيد و آنان هم همين فتوا را دادند. طرسوسى مى‌افزايد: قاضى تقى‌الدين سبكى شافعى، اين مسئله را براى من نقل كرد و گفت: از من هم استفتا كردند، گفتم كه تعلق به بيت المال دارد؛ به هر روى، دو طرف دراين باره رساله نوشتند و البته نظر تقى‌الدين سبكى درست بود.


مسئله ديگر آنكه در صورتى كه امير سپاه اسلام، هديه‌اى از اموال شخصى خود، براى امير سپاه كفر بفرستد و او نيز متقابلا هديه‌اى بفرستد، بايد دو هديه، قيمت‌گذارى شود و اگر هديه دشمن، قيمت بيشترى دارد، به همان مقدار، به بيت المال سپرده شود.
مسئله ديگر آنكه در صورتى كه امير سپاه اسلام، هديه‌اى از اموال شخصى خود، براى امير سپاه كفر بفرستد و او نيز متقابلا هديه‌اى بفرستد، بايد دو هديه، قيمت‌گذارى شود و اگر هديه دشمن، قيمت بيشترى دارد، به همان مقدار، به بيت المال سپرده شود.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش