۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' الدين' به 'الدين'
جز (جایگزینی متن - ' (قدس سره)' به '(قدس سره)') |
جز (جایگزینی متن - ' الدين' به 'الدين') |
||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
'''تمهيد القواعد'''، نوشته [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد | | '''تمهيد القواعد'''، نوشته [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد |صائن‌الدين بن تركه اصفهانى]] است و شرح «قواعد التوحيد» تأليف افضل‌الدين محمد تركه مى‌باشد. | ||
در مقدمه كتاب، در مورد عنوان و نام آن چنين آمده است: «و قد سمى بعد فراغه بكتاب التمهيد في شرح رسالة قواعد التوحيد».<ref>ص 11</ref>بنابراين، عنوان اصلى كتاب، «التمهيد في شرح رسالة قواعد التوحيد» است كه بعدها به «تمهيد القواعد» شهرت يافت. | در مقدمه كتاب، در مورد عنوان و نام آن چنين آمده است: «و قد سمى بعد فراغه بكتاب التمهيد في شرح رسالة قواعد التوحيد».<ref>ص 11</ref>بنابراين، عنوان اصلى كتاب، «التمهيد في شرح رسالة قواعد التوحيد» است كه بعدها به «تمهيد القواعد» شهرت يافت. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
با اين توضيح، موضوع كتاب «تمهيد القواعد» نيز كه شرح و بسط رساله «قواعد التوحيد» است، روشن گرديد و معلوم شد كه اين كتاب به‌عنوان يكى از منابع مهم در عرفان نظرى به شرح و توضيح توحيد وجود و اثبات آن و بيان مبانى عقلى و عرفانى در اين مسئله و دفع شبهات و ايرادات از آن پرداخته است. | با اين توضيح، موضوع كتاب «تمهيد القواعد» نيز كه شرح و بسط رساله «قواعد التوحيد» است، روشن گرديد و معلوم شد كه اين كتاب به‌عنوان يكى از منابع مهم در عرفان نظرى به شرح و توضيح توحيد وجود و اثبات آن و بيان مبانى عقلى و عرفانى در اين مسئله و دفع شبهات و ايرادات از آن پرداخته است. | ||
تاريخ آغاز و انجام تأليف كتاب «تمهيد القواعد» روشن نيست. مؤلف در مقدمه، در مقام عذرخواهى از وجود لغزش‌هاى احتمالى در كتاب مى‌گويد: «على أنني في فترة شاغلة عن طريق المباحثة و اشتغال صارف عن المطالعة و القيل و القال...» و اين عبارت، حاكى از اين است كه كتاب در زمانى تأليف شده كه مؤلف به دليل وجود موانعى، از بحث و گفت‌وگو و مطالعات نظرى به دور بوده است، اما معلوم نيست اين فترت مربوط به زمان بازگشت | تاريخ آغاز و انجام تأليف كتاب «تمهيد القواعد» روشن نيست. مؤلف در مقدمه، در مقام عذرخواهى از وجود لغزش‌هاى احتمالى در كتاب مى‌گويد: «على أنني في فترة شاغلة عن طريق المباحثة و اشتغال صارف عن المطالعة و القيل و القال...» و اين عبارت، حاكى از اين است كه كتاب در زمانى تأليف شده كه مؤلف به دليل وجود موانعى، از بحث و گفت‌وگو و مطالعات نظرى به دور بوده است، اما معلوم نيست اين فترت مربوط به زمان بازگشت صائن‌الدين از عراق بوده كه بعد از مرگ تيمور در سال 807ق، صورت گرفته است يا در دوران مسافرت‌هاى پانزده ساله او اتفاق افتاده است. | ||
اما با رجوع به تأليفات ديگر او مى‌توان زمان احتمالى نوشته شدن اين كتاب را به دست آورد؛ مثلا اين كتاب بايد قبل از سال 808ق، تأليف شده باشد، زيرا در رساله مناظرات خمس (عقل و عشق)، به كتاب «تمهيد» ارجاع داده شده است؛ چنان‌كه در صفحه 50 مى‌گويد: «تحقيق تطبيق بين العالمين، اينجا مجالش تنگ است، در كتاب «تمهيد» بطلبند كه آنجا بتمامه مبين گشته» و اين رساله، در سال 808ق، پايان يافته است. | اما با رجوع به تأليفات ديگر او مى‌توان زمان احتمالى نوشته شدن اين كتاب را به دست آورد؛ مثلا اين كتاب بايد قبل از سال 808ق، تأليف شده باشد، زيرا در رساله مناظرات خمس (عقل و عشق)، به كتاب «تمهيد» ارجاع داده شده است؛ چنان‌كه در صفحه 50 مى‌گويد: «تحقيق تطبيق بين العالمين، اينجا مجالش تنگ است، در كتاب «تمهيد» بطلبند كه آنجا بتمامه مبين گشته» و اين رساله، در سال 808ق، پايان يافته است. | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
با توجه به اينكه كتاب «تمهيد القواعد»، مدت‌ها در حوزه‌هاى اصفهان و تهران و قم از متون آموزشى عرفان نظرى بوده، نسخه‌هايى از آن توسط علاقه‌مندان به اين رشته استنساخ گشته و دست‌نوشت‌هاى متعددى از آن به جاى مانده است. يكى از دست‌نوشت‌ها، دست‌نوشتى است كه در حوزه تهران تدريس مى‌شده و همين نسخه را مرحوم حاج شيخ احمد شيرازى، در سال 1315ق، به چاپ رسانيده است كه اغلاط و افتادگى‌هاى فراوانى در آن وجود دارد. | با توجه به اينكه كتاب «تمهيد القواعد»، مدت‌ها در حوزه‌هاى اصفهان و تهران و قم از متون آموزشى عرفان نظرى بوده، نسخه‌هايى از آن توسط علاقه‌مندان به اين رشته استنساخ گشته و دست‌نوشت‌هاى متعددى از آن به جاى مانده است. يكى از دست‌نوشت‌ها، دست‌نوشتى است كه در حوزه تهران تدريس مى‌شده و همين نسخه را مرحوم حاج شيخ احمد شيرازى، در سال 1315ق، به چاپ رسانيده است كه اغلاط و افتادگى‌هاى فراوانى در آن وجود دارد. | ||
مرحوم ميرزا محمود قمى، از شاگردان برجسته مرحوم آقا [[قمشه‌ای، محمدرضا|محمدرضا قمشه‌اى]]، از روى كتابى كه استادش تدريس مى‌نموده، نسخه‌اى فراهم آورده كه آن نيز مغلوط است و افتادگى‌هاى زيادى در آن به چشم مى‌خورد.<ref>مقدمه تمهيد القواعد استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد | مرحوم ميرزا محمود قمى، از شاگردان برجسته مرحوم آقا [[قمشه‌ای، محمدرضا|محمدرضا قمشه‌اى]]، از روى كتابى كه استادش تدريس مى‌نموده، نسخه‌اى فراهم آورده كه آن نيز مغلوط است و افتادگى‌هاى زيادى در آن به چشم مى‌خورد.<ref>مقدمه تمهيد القواعد استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد جلال‌الدين آشتيانى]]</ref>پس از چاپ كتاب، در سال 1315ق، نسخه‌اى از هرات به تهران آوردند كه از روى نسخه شارح يا يكى از تلاميذ او استنساخ شده است و بسيارى از نسخه‌هاى ديگر با اين نسخه مقابله و تصحيح شد. از جمله مرحوم [[آشتیانی، احمد|ميرزا احمد آشتيانى]] در هنگامى كه كتاب را نزد استادش مرحوم آقا ميرزا هاشم گيلانى قرائت مى‌نمود، نسخه خود را با نسخه هرات مقابله نمود و نتيجه آن، پديد آمدن نسخه كاملى از كتاب بود كه از هر حيث قابل اعتماد است. | ||
اين كتاب، در سال 1396ق، با تصحيح و تعليق و مقدمه استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد | اين كتاب، در سال 1396ق، با تصحيح و تعليق و مقدمه استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد جلال‌الدين آشتيانى]] و به همت انجمن اسلامى حكمت و فلسفه ايران به چاپ حروفى رسيد و در سال 1360ش، تجديد چاپ گرديد. | ||
=== معرفى نسخه موجود در كتاب‌خانه نور === | === معرفى نسخه موجود در كتاب‌خانه نور === | ||
نسخه موجود در كتاب‌خانه نور، نسخه‌اى است از چاپ دوم كتاب در سال 1360ش با تصحيح و تعليقات و مقدمه استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد | نسخه موجود در كتاب‌خانه نور، نسخه‌اى است از چاپ دوم كتاب در سال 1360ش با تصحيح و تعليقات و مقدمه استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد جلال‌الدين آشتيانى]] كه داراى خصوصيات زير است: | ||
#اين نسخه بر اساس نسخه مرحوم آقا [[آشتیانی، احمد|ميرزا احمد آشتيانى]] به‌عنوان نسخه اصل و نسخه چاپى از كتب ملكى مرحوم آقا ميرزا يد الله كجورى، معروف به ميرزا يد الله نظرپاك كه او آن را با نسخه‌هاى قابل اعتماد مقابله و تصحيح نموده است و نيز نسخه مرحوم ميرزا محمود قمى، مقابله و تصحيح گرديده است. | #اين نسخه بر اساس نسخه مرحوم آقا [[آشتیانی، احمد|ميرزا احمد آشتيانى]] به‌عنوان نسخه اصل و نسخه چاپى از كتب ملكى مرحوم آقا ميرزا يد الله كجورى، معروف به ميرزا يد الله نظرپاك كه او آن را با نسخه‌هاى قابل اعتماد مقابله و تصحيح نموده است و نيز نسخه مرحوم ميرزا محمود قمى، مقابله و تصحيح گرديده است. | ||
#اين نسخه مشتمل بر مقدمه‌اى مفصل از مصحح محترم است كه بالغ بر 170 صفحه مى‌باشد. فهرست تفصيلى مطالب كتاب، صفحات 182 تا 192 و اصل كتاب كه مستقل از مقدمه شماره‌گذارى شده است، صفحات 3 تا 274 را در بر مى‌گيرد. متأسفانه اين نسخه فاقد فهرست‌هاى تخصصى همانند فهرست آيات و روايات و اعلام و اصطلاحات و غيره مى‌باشد. | #اين نسخه مشتمل بر مقدمه‌اى مفصل از مصحح محترم است كه بالغ بر 170 صفحه مى‌باشد. فهرست تفصيلى مطالب كتاب، صفحات 182 تا 192 و اصل كتاب كه مستقل از مقدمه شماره‌گذارى شده است، صفحات 3 تا 274 را در بر مى‌گيرد. متأسفانه اين نسخه فاقد فهرست‌هاى تخصصى همانند فهرست آيات و روايات و اعلام و اصطلاحات و غيره مى‌باشد. | ||
#اين كتاب، مزين به حواشى مرحوم آقا [[قمشه‌ای، محمدرضا|محمدرضا قمشه‌اى]] و شاگردان او مرحوم ميرزا محمود قمى و مرحوم ميرزا هاشم اشكورى و نيز حواشى و تعليقاتى از مصحح محترم آن استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد | #اين كتاب، مزين به حواشى مرحوم آقا [[قمشه‌ای، محمدرضا|محمدرضا قمشه‌اى]] و شاگردان او مرحوم ميرزا محمود قمى و مرحوم ميرزا هاشم اشكورى و نيز حواشى و تعليقاتى از مصحح محترم آن استاد [[آشتیانی، جلال‌الدین|سيد جلال‌الدين آشتيانى]] است. | ||
=== فهرست ابواب و فصول كتاب === | === فهرست ابواب و فصول كتاب === | ||