۱۰۴٬۶۸۸
ویرایش
التسهيل لعلوم التنزيل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ابن‌ج' به 'ابن ج'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن‌ج' به 'ابن ج') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02018J1.jpg | |||
| عنوان =التسهیل لعلوم التنزیل | |||
| | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[ابن جزی، محمد بن احمد]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[خالدی، عبدالله]] (محقق) | [[خالدی، عبدالله]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 95/5 /الف2ت5 1300الف | ||
| موضوع = | |||
تفاسیر اهل سنت - قرن 8ق. | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
شرکة دار الأرقم بن أبيالأرقم | |||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
|موضوع | | سال نشر = | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02018AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02018 | |||
| کتابخوان همراه نور =02018 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''التسهيل لعلوم التنزيل'''، اثر [[ابن جزی، محمد بن احمد|محمد بن احمد بن جُزَىّ غرناطى كلبى]] معروف به ابن جُزَىّ (متوفى 741ق) يكى از موجزترين و در عين حال مفيدترين و فراگیرترين تفاسير مغرب اسلامى است. اين تفسير شامل جميع قرآن بوده، به مذهب سلف از اهل سنت در عقيده، طرح آراء مذاهب چهارگانه فقهى و عنايت به فوائد عام در نظم قرآن، تمايل دارد. | |||
== انگیزه تأليف == | |||
== | |||
مؤلف در مقدمه تفسير خود، هدف نگارش آن را در چهار مورد برمى‌شمرد: | مؤلف در مقدمه تفسير خود، هدف نگارش آن را در چهار مورد برمى‌شمرد: | ||
#فراهم آوردن علم بسيار در كتابى كم حجم. | #فراهم آوردن علم بسيار در كتابى كم حجم. | ||
#ذكر | #ذكر نكته‌هایى بديع و فوايدى شگفت كه كمتر در يك كتاب آمده است. | ||
#شرح و بيان مشكلات و غوامض و مجملات. | #شرح و بيان مشكلات و غوامض و مجملات. | ||
#تحقيق اقوال درست و نادرست مفسّران و شناساندن راجح از مرجوح. | #تحقيق اقوال درست و نادرست مفسّران و شناساندن راجح از مرجوح. | ||
| خط ۵۳: | خط ۳۹: | ||
مؤلف دو مقدمه بر كتاب نوشته است: در مقدمه اوّل مباحثى در دوازده بخش پيرامون برخى اصطلاحات علوم قرآنى تحت عناوين زير آورده است: نزول قرآن، سوره‌هاى مكى و مدنى، معانى و علوم قرآن كريم، اسباب اختلاف بين مفسران، ذكر مفسران و جوامع قرائت، فصاحت و بلاغت و ادوات بيان، ناسخ و منسوخ، وقف، اعجاز قرآن و فضل آن. اين مقدمه، تا حدود زيادى به مقدمه تفسير «المحرر الوجيز» ابن عطيه، شباهت دارد. در مقدمه دوم، تفسير معانى كلماتى (اسم، فعل، حرف) كه بيش از چند بار در قرآن آمده است را به ترتيب حروف الفبا تنظيم نموده و با اختصار، آن را مقدمه‌اى | مؤلف دو مقدمه بر كتاب نوشته است: در مقدمه اوّل مباحثى در دوازده بخش پيرامون برخى اصطلاحات علوم قرآنى تحت عناوين زير آورده است: نزول قرآن، سوره‌هاى مكى و مدنى، معانى و علوم قرآن كريم، اسباب اختلاف بين مفسران، ذكر مفسران و جوامع قرائت، فصاحت و بلاغت و ادوات بيان، ناسخ و منسوخ، وقف، اعجاز قرآن و فضل آن. اين مقدمه، تا حدود زيادى به مقدمه تفسير «المحرر الوجيز» ابن عطيه، شباهت دارد. در مقدمه دوم، تفسير معانى كلماتى (اسم، فعل، حرف) كه بيش از چند بار در قرآن آمده است را به ترتيب حروف الفبا تنظيم نموده و با اختصار، آن را مقدمه‌اى برای تفسير آيات محسوب كرده است. | ||
== روش كلى تفسير == | == روش كلى تفسير == | ||
| خط ۶۰: | خط ۴۶: | ||
همانطور كه اشاره شد، وى در اصول و فروع فقهى، مالكى سلفى است و همين عقيده سلفى او در برخى آراى فقهى وى ذيل آيات احكام قرآن راه يافته و آراى فقهى چهار مذهب اهل سنت را به‌طور تطبيقى طرح كرده و در مذهب خود متعصب نيست. در طرح مباحث علمى بيشترين تأثير را از ابن عطيه و صاحب كشاف پذيرفته و منقولاتى هم از ديگر مفسران در تفسيرش آمده است. از مطالعه تفسير چنين به نظر مى‌رسد كه وى به‌رغم عقايد سلفى‌اش به تصوف هم دلبستگى داشته و آن را با قرآن مرتبط مى‌دانسته است. | همانطور كه اشاره شد، وى در اصول و فروع فقهى، مالكى سلفى است و همين عقيده سلفى او در برخى آراى فقهى وى ذيل آيات احكام قرآن راه يافته و آراى فقهى چهار مذهب اهل سنت را به‌طور تطبيقى طرح كرده و در مذهب خود متعصب نيست. در طرح مباحث علمى بيشترين تأثير را از ابن عطيه و صاحب كشاف پذيرفته و منقولاتى هم از ديگر مفسران در تفسيرش آمده است. از مطالعه تفسير چنين به نظر مى‌رسد كه وى به‌رغم عقايد سلفى‌اش به تصوف هم دلبستگى داشته و آن را با قرآن مرتبط مى‌دانسته است. | ||
ابتداى برخى سور را با ارائه اطلاعاتى كلى راجع به آنها مانند: نام، تعداد آيات، مكى، مدنى بودن، پشت سر مى‌گذارد و با ذكر آيات مهم‌ترين عبارات آن را با توضيح تك واژگان شرح كرده و عبارات روشن را بى‌تفسير گذاشته است. از جمله موارد بى‌تفسير، آياتى است كه قبلاً شبيه آنها را شرح داده باشد. وى نظريات مفسران را به ايجاز آورده و در اكثر موارد از ذكر نام آنها خوددارى مى‌نمايد و علت آن را عدم صحت اسناد اقوال و يا اختلاف ناقلين در نسبت آنها ذكر مى‌كند. | ابتداى برخى سور را با ارائه اطلاعاتى كلى راجع به آنها مانند: نام، تعداد آيات، مكى، مدنى بودن، پشت سر مى‌گذارد و با ذكر آيات مهم‌ترين عبارات آن را با توضيح تك واژگان شرح كرده و عبارات روشن را بى‌تفسير گذاشته است. از جمله موارد بى‌تفسير، آياتى است كه قبلاً شبيه آنها را شرح داده باشد. وى نظريات مفسران را به ايجاز آورده و در اكثر موارد از ذكر نام آنها خوددارى مى‌نمايد و علت آن را عدم صحت اسناد اقوال و يا اختلاف ناقلين در نسبت آنها ذكر مى‌كند. بنابراین ذكر روايات اغلب بى‌سند است. | ||
ابن جزىّ سعى نموده بين مأثور و اجتهاد را در تفسير خود جمع نمايد، منتهى طرح تفاسير اجتهادى بسيار كمتر از تفاسير مأثورى است كه آورده است. | ابن جزىّ سعى نموده بين مأثور و اجتهاد را در تفسير خود جمع نمايد، منتهى طرح تفاسير اجتهادى بسيار كمتر از تفاسير مأثورى است كه آورده است. | ||
| خط ۶۸: | خط ۵۴: | ||
ايشان به قصص قرآنى نيز مى‌پردازد و در اين بين به اسرائيليات نيز توجه دارد و در مواردى به نقد مفسرينى كه از ذكر اسرائيليات ابايى نداشته‌اند مى‌پردازد. وى معتقد است بخشى از اين قصص با مقام و منصب انبياء(ع) سازگارى ندارد. با اين وصف مواردى بدون نقد باقى مانده است. در روايات نيز با اينكه وعده داده بود فقط صحيح از آنها را نقل نمايد، غيرصحيح آورده شده است. | ايشان به قصص قرآنى نيز مى‌پردازد و در اين بين به اسرائيليات نيز توجه دارد و در مواردى به نقد مفسرينى كه از ذكر اسرائيليات ابايى نداشته‌اند مى‌پردازد. وى معتقد است بخشى از اين قصص با مقام و منصب انبياء(ع) سازگارى ندارد. با اين وصف مواردى بدون نقد باقى مانده است. در روايات نيز با اينكه وعده داده بود فقط صحيح از آنها را نقل نمايد، غيرصحيح آورده شده است. | ||
ترتيبى بودن تفسير، مانع از آن نشده كه ابن جزى، در مواردى به بحث موضوعى بپردازد، بدين‌جهت | ترتيبى بودن تفسير، مانع از آن نشده كه ابن جزى، در مواردى به بحث موضوعى بپردازد، بدين‌جهت نمونه‌هایى از اين بحث‌ها را مى‌توان در تفسير وى مشاهده كرد. مباحثى نيز در استنباط از آيات در ضمن تعبير «فوائد» مطرح مى‌نمايد. | ||
== نسخه شناسى == | == نسخه شناسى == | ||
| خط ۸۵: | خط ۷۱: | ||
#حاشيه‌اى بر تفسير از محمد بن طالب بن سوره فاسى. | #حاشيه‌اى بر تفسير از محمد بن طالب بن سوره فاسى. | ||
#«إبن جزى و منهجه في التفسير» على‌محمد الزبيرى دمشق 1407ق در دو جلد. | #«إبن جزى و منهجه في التفسير» على‌محمد الزبيرى دمشق 1407ق در دو جلد. | ||
#«الإمام إبن جزى الكلبي و جهوده في التفسير من خلال التسهيل لعلوم التنزيل» از عبدالحميد محمد ندا، قاهره 1400ق، | #«الإمام إبن جزى الكلبي و جهوده في التفسير من خلال التسهيل لعلوم التنزيل» از عبدالحميد محمد ندا، قاهره 1400ق، پایان‌نامه فوق‌ليسانس. | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمات و متن كتاب. | # مقدمات و متن كتاب. | ||
# | # دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، به كوشش [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|كاظم موسوى بجنوردى]]، ج 3، ص235. | ||
# دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، [[خرمشاهی، بهاءالدین| | # دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاء‌الدين خرمشاهى]]، ج 1، ص119 و 687. | ||
# المفسرون حياتهم و منهجهم، [[ایازی، محمدعلی| | # المفسرون حياتهم و منهجهم، [[ایازی، سید محمدعلی|سيد محمد على ايازى]]، ص247. | ||
# مناهج المفسرين، منيع عبدالحليم محمود، | # مناهج المفسرين، منيع عبدالحليم محمود، ص209. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: تفسیر]] | [[رده: تفسیر]] | ||
[[رده:متون تفاسیر]] | [[رده: متون تفاسیر]] | ||