قلائد الأجياد فيما اتفق في التسمية من البقاع و البلاد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قلائد الأجياد في ما اتفق في التسمية من البقاع و البلاد'''، اثر عبدالرحمن بن سيد ابراهيم حسينى حنبلى (متوفى 1102ق)، خلاصه كتاب «المشترك وضعاً و المختلف صقعاً» [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] (متوفى 626ق) است كه خود گزيده‌اى از اثر ديگر او «[[معجم البلدان]]» است <ref>ر.ك: مقدمه، ص9</ref>تحقيق كتاب را وليد عبدالله منيس به عهده داشته است.

پيش از پرداختن به قلائد الأجياد لازم است توضيحى در رابطه با «المشترك وضعاً و المختلف صقعاً» ذكر شود. اين اثر پس از فرهنگ «[[معجم البلدان]]» و با هدفى خاص تأليف شده است. از عبارات خود ياقوت در مقدّمه كتاب معلوم مى‌شود كه آن را از فرهنگ بزرگ «[[معجم البلدان]]» استخراج كرده تا مراجعه به آن آسان باشد. مطالب كتاب بسيار مختصر است و همه استطرادهايى كه مايه اعتبار منبع اصلى است، افتاده و چون از پس فرهنگ بزرگ تأليف شده، گاه مطالبى مختصر بدان افزوده شده كه در فرهنگ بزرگ نيست <ref>ر.ك: كراچكوفسكى، ايگناتى يوليانوويچ، ص267</ref>

نويسنده در مقدمه قلائد، به نسخه خطى و نادر كتاب اشاره كرده و اهميت آن را بدين جهت مى‌داند كه خلاصه‌اى از كتاب ارزشمند «المشترك وضعاً و المختلف صقعاً» [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] است <ref>ر.ك: مقدمه محقق، ص7</ref>سپس به اختلاف زمانى نگارش كتاب [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حموى]] و عبدالرحمن حسنى (در حدود 596 سال) اشاره كرده است <ref>همان، ص8</ref>

از آنجا كه در اين كتاب بناى بر اختصار و ارتجال است، عبدالرحمن حسنى از بسيارى از مطالب چشم‌پوشى كرده و يا از شماره‌هايش كم كرده است؛ مثلاً در «أأبل» در باب همزه در ابتداى كتاب، ياقوت چهار موضع ذكر كرده، درحالى‌كه در قلائد سه موضع ذكر شده است. همچنين در «أبارق» ياقوت يازده موضع ذكر كرده و در قلائد ده موضع ذكر شده است <ref>ر.ك: همان، ص16</ref>همچنين در باب حاء كتاب «المشترك»، پيش از «حصن» كلمه «حصارك» و پس از آن «حصير»، «حضر»، «حضين» ذكر شده كه در «القلائد» ذكر نشده است. نويسنده به دلائل حذف اين موارد - كه مثلاً مكانى ازبين‌رفته يا فراموش‌شده يا مانند آن بوده - اشاره نكرده است <ref>ر.ك: همان، ص17-16</ref>

نويسنده با مطالبى كه در اختيار داشته، به‌ويژه آنچه با گذشت زمان حدود 600 ساله بين او و ياقوت ايجاد شده، اقدام به تصرف، افزايش و تغيير مطالب كتاب كرده است؛ مثلاً به «بنان» و «بنانه» مكان سومى را كه روستايى با نام بنان از توابع حلب است، اضافه كرده است <ref>ر.ك: همان، ص19-18</ref>

اختلاف تعداد ابواب و مكان‌هاى دو كتاب القلائد و المشترك نيز دليل روشنى بر شيوه اختصار در القلائد دارد؛ به‌عنوان مثال كتاب همزه در «المشترك» مشتمل بر 87 باب و 267 مكان و در «القلائد» مشتمل بر 60 باب و 188 مكان است. همچنين باب تاء در المشترك 23 باب و 60 مكان و در القلائد 14 باب و 39 مكان است <ref>رك: همان، ص19</ref>