۶۱٬۱۸۹
ویرایش
حاشية المكاسب (آخوند): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>'
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>') |
||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
اين كتاب نظير تدريس آخوند و ساير تأليفات او به سبب دقت و عمق مطالب و دورى از زوائد در نوشتار و ايجاز و اختصار در بيان مطالب، از متون فقهى پيچيده به شمار مى‌آيد كه درك آن براى بسيارى از اذهان مشكل است. | اين كتاب نظير تدريس آخوند و ساير تأليفات او به سبب دقت و عمق مطالب و دورى از زوائد در نوشتار و ايجاز و اختصار در بيان مطالب، از متون فقهى پيچيده به شمار مى‌آيد كه درك آن براى بسيارى از اذهان مشكل است. | ||
براى درك بهتر مطالب اين كتاب، به كتاب احكام مكاسب و تجارت تقرير درس مؤلف بوسيلۀ شيخ حسن بن عبداللّه بدر قطيفى (م 1334 ق) كه از شاگردان وى بوده است مى‌توان مراجعه كرد. <ref>مستدركات أعيان الشيعة ج2 ص80 </ref> <ref>الذريعة، ج15 ص320</ref> | براى درك بهتر مطالب اين كتاب، به كتاب احكام مكاسب و تجارت تقرير درس مؤلف بوسيلۀ شيخ حسن بن عبداللّه بدر قطيفى (م 1334 ق) كه از شاگردان وى بوده است مى‌توان مراجعه كرد.<ref>مستدركات أعيان الشيعة ج2 ص80 </ref><ref>الذريعة، ج15 ص320</ref> | ||
==تأليف و انتشار== | ==تأليف و انتشار== | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
#[[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانى]] در اين كتاب بيشتر به تحليل و بررسى نظريات [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] پرداخته و به آيات شريف قرآن و روايات و مآخذ و منابع و اقوال فقهاى عظام كه در كتاب المكاسب ذكر شده كمتر متعرض شده و يا اصلا آنان را بررسى نكرده است. | #[[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانى]] در اين كتاب بيشتر به تحليل و بررسى نظريات [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] پرداخته و به آيات شريف قرآن و روايات و مآخذ و منابع و اقوال فقهاى عظام كه در كتاب المكاسب ذكر شده كمتر متعرض شده و يا اصلا آنان را بررسى نكرده است. | ||
#احترام به [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] (قده) و برخورد مؤدبانۀ آخوند با مطالب مذكور در مكاسب از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است كه در جاى جاى كتاب ديده مى‌شود و اشتباهات مذكور در آن را معمولا با كلمۀ «سهو» عنوان نموده است. | #احترام به [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] (قده) و برخورد مؤدبانۀ آخوند با مطالب مذكور در مكاسب از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است كه در جاى جاى كتاب ديده مى‌شود و اشتباهات مذكور در آن را معمولا با كلمۀ «سهو» عنوان نموده است. | ||
#:به عنوان نمونه: الظاهر انه سهو عن قلمه الشريف، سهوا من قلمه الشريف، الظاهر انه غلط من قلمه الشريف، حق العباره أن يقول، فتدبر كلامه زيد في علو مقامه. <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/239 حاشيه بر مكاسب ص239]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/249 همان ص249]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/130 همان ص130]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/133 همان ص133]</ref> | #:به عنوان نمونه: الظاهر انه سهو عن قلمه الشريف، سهوا من قلمه الشريف، الظاهر انه غلط من قلمه الشريف، حق العباره أن يقول، فتدبر كلامه زيد في علو مقامه.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/239 حاشيه بر مكاسب ص239]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/249 همان ص249]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/130 همان ص130]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/133 همان ص133]</ref> | ||
#از ديگر خصوصيات كتاب احاطۀ مؤلف به نظريات شيخ اعظم در تمام مباحث كتاب است به عنوان نمونه: سيأتي منه (قده) في باب الشرط، صحة استعماله في الإلزام الابتدائي.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/148 همان ص148]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/11 همان ص11]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/21 همان ص21]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/64 همان ص64]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/70 همان ص70]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/123 همان ص123]</ref> | #از ديگر خصوصيات كتاب احاطۀ مؤلف به نظريات شيخ اعظم در تمام مباحث كتاب است به عنوان نمونه: سيأتي منه (قده) في باب الشرط، صحة استعماله في الإلزام الابتدائي.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/148 همان ص148]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/11 همان ص11]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/21 همان ص21]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/64 همان ص64]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/70 همان ص70]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/123 همان ص123]</ref> | ||
#با توجه به اين كه مؤلف از اصوليون بزرگ بلكه برترين آنان در زمان خود مى‌باشد و اين كتاب را پس از نگارش كتاب‌هاى اصولى متعددى نوشته است بنابراين ارجاع به اين كتاب‌ها از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است به عنوان نمونه: | #با توجه به اين كه مؤلف از اصوليون بزرگ بلكه برترين آنان در زمان خود مى‌باشد و اين كتاب را پس از نگارش كتاب‌هاى اصولى متعددى نوشته است بنابراين ارجاع به اين كتاب‌ها از ديگر ويژگى‌هاى اين كتاب است به عنوان نمونه: | ||
#:ر توضيح اشكال تأثير معدوم سابق در موجود لاحق و همين‌طور بحث سببيت و مسببيت به كتاب فوائد الأصول ارجاع مى‌دهد، قد حققناه القول في التفصى عن الإشكال في البحث، و في بعض فوائدنا، يا اين كه من أراد الإطلاع التام فعليه المراجعة إلى الفوائد. <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/60 همان ص60]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref> | #:ر توضيح اشكال تأثير معدوم سابق در موجود لاحق و همين‌طور بحث سببيت و مسببيت به كتاب فوائد الأصول ارجاع مى‌دهد، قد حققناه القول في التفصى عن الإشكال في البحث، و في بعض فوائدنا، يا اين كه من أراد الإطلاع التام فعليه المراجعة إلى الفوائد.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/60 همان ص60]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/259 همان ص259]</ref> | ||
در بحث حكم وضعى و تكليفى به حاشيه بر استصحاب رسائل ارجاع مى‌دهد: قد حققناه فيما علقناه من الرسائل، در بحث ضرر مرفوع و قاعدۀ برائت در معاملات غيبى كما استظهرناه في البحث و فيما علّقناه على البراءة و در بحث قاعدۀ لا ضرر مى‌نويسد فراجع كلامه فيما علّقناه. <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/146 همان ص146]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/183 همان ص183]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/185 همان ص185]</ref> | در بحث حكم وضعى و تكليفى به حاشيه بر استصحاب رسائل ارجاع مى‌دهد: قد حققناه فيما علقناه من الرسائل، در بحث ضرر مرفوع و قاعدۀ برائت در معاملات غيبى كما استظهرناه في البحث و فيما علّقناه على البراءة و در بحث قاعدۀ لا ضرر مى‌نويسد فراجع كلامه فيما علّقناه.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/146 همان ص146]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/183 همان ص183]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/185 همان ص185]</ref> | ||
==نظريات جديد== | ==نظريات جديد== | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۷: | ||
#:در نهايت وى نتيجه مى‌گيرد: فالأولى تعريفه بما كثر أفراده التي لا تفاوت فيها بحسب الصفات المختلفة بحسب الرغبات.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/35 همان ص35]</ref> | #:در نهايت وى نتيجه مى‌گيرد: فالأولى تعريفه بما كثر أفراده التي لا تفاوت فيها بحسب الصفات المختلفة بحسب الرغبات.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/35 همان ص35]</ref> | ||
#وى قاعدۀ على اليد را يك اعتبار خاص عقلايى كه داراى منشأ مخصوص و آثار خاصى است مى‌داند و بالتبع آن ضمان را نيز قاعدۀ عقلايى كه از آثار قاعدۀ على اليد است، مى‌داند و آن دو را از نظر هويت يكى نمى‌داند و مى‌نويسد، قد عرفت أن الضمان و العهدة اعتبار عقلائي، من آثار كون دركها و خسارتها بعد التلف. | #وى قاعدۀ على اليد را يك اعتبار خاص عقلايى كه داراى منشأ مخصوص و آثار خاصى است مى‌داند و بالتبع آن ضمان را نيز قاعدۀ عقلايى كه از آثار قاعدۀ على اليد است، مى‌داند و آن دو را از نظر هويت يكى نمى‌داند و مى‌نويسد، قد عرفت أن الضمان و العهدة اعتبار عقلائي، من آثار كون دركها و خسارتها بعد التلف. | ||
#:و صفحۀ بعد مى‌نويسد: فلا وجه أصلا لتفسير الضمان المستفاد على اليد بها.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/82 همان ص82]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/83 همان ص83]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/84 همان ص84]</ref> | #:و صفحۀ بعد مى‌نويسد: فلا وجه أصلا لتفسير الضمان المستفاد على اليد بها.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/82 همان ص82]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/83 همان ص83]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/84 همان ص84]</ref> | ||
#دخالت شرايط زمان و مكان در عناوين فقهى مثل عنوان مكيل و موزون از ديگر ابتكارات مؤلف است، به اين صورت كه اگر چه ظاهرا عنوان مكيل و موزون به نحو سببيت و موضوعيت در روايات اخذ شده باشد اما بعيد نيست كه قضيۀ اطلاقات اول اين اقتضاء را داشته باشد كه ملاك در عنوان مكيل و موزون براى رفع غرر و جهالت با كيل و وزن به نحو متعارف باشد و از طرفى نيز تعيين كنندۀ متعارف و عرف جامعه، شرايط زمان و مكان باشد. سپس در رابطه با شرايط زمان و مكان بحث مفصلى را مطرح مى‌نمايد: مما تعارف رفعهما عنه باحدهما في زمان و مكان، فهو مكيل أو موزون في ذاك الزمان و المكان، فلا بد فيه من رفعهما من احدهما و إن لم يكن كذلك في زمان أو مكان آخر.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/126 همان ص126]</ref> <ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/127 همان ص127]</ref> | #دخالت شرايط زمان و مكان در عناوين فقهى مثل عنوان مكيل و موزون از ديگر ابتكارات مؤلف است، به اين صورت كه اگر چه ظاهرا عنوان مكيل و موزون به نحو سببيت و موضوعيت در روايات اخذ شده باشد اما بعيد نيست كه قضيۀ اطلاقات اول اين اقتضاء را داشته باشد كه ملاك در عنوان مكيل و موزون براى رفع غرر و جهالت با كيل و وزن به نحو متعارف باشد و از طرفى نيز تعيين كنندۀ متعارف و عرف جامعه، شرايط زمان و مكان باشد. سپس در رابطه با شرايط زمان و مكان بحث مفصلى را مطرح مى‌نمايد: مما تعارف رفعهما عنه باحدهما في زمان و مكان، فهو مكيل أو موزون في ذاك الزمان و المكان، فلا بد فيه من رفعهما من احدهما و إن لم يكن كذلك في زمان أو مكان آخر.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/126 همان ص126]</ref><ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/493/1/127 همان ص127]</ref> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||