دراسات موجزه في الخيارات و الشروط: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دراسات موجزة في الخيارات و الشروط'''، كتابى است كه بنا به درخواست مركز تدوين كتب حوزه‌ى علميّه از آیت‌الله [[سبحانی تبریزی، جعفر|جعفر سبحانى]]، براى تدوين كتابى خلاصه و گويا در مورد خيارات و شروط آن، در سال 1422 ق، به زبان عربى، تأليف گرديده است.

#عقلايى بودن.

#مورد نهى واقع نشدن آن از سوى شارع.

#عامّه؛ يعنى خياراتى كه اختصاص به بيع ندارند، مثل خيار شرط، تخلّف شرط، غبن، عيب، تبعّض صفقه و رؤيت.

#:خيار شرط، خيارى است كه به سبب اشتراطش در عقد، ثابت مى‌گردد؛ مثلاً اگر طرفين معامله شرط كنند كه براى هميشه يا يك مدّت طولانى خيار داشته باشند، اين شرط جارى خواهد بود.

#:بر خلاف خيارات ديگر، اين خيار اثر خود عقد نمى‌باشد، بلكه از سوى متبايعين شرط مى‌شود.

#:ادلّه‌ى صحت اين شرط عبارتند از: سيره‌ى عقلا، اخبار عامّه و اخبار خاصّه.

#:خيار تخلف شرط، بدين صورت است كه طرفين معامله بيع خود را موكول به تحقق يك شرطى بكنند؛ مثلاً بگويند اگر حجاج امروز برسند من خانه‌ام را به تو مى‌فروشم.

#:خيار غبن در صورتى است كه جنس، به قيمتى بسيار بالاتر از قيمت متعارف به مشترى جاهل فروخته شود.

#:خيار عيب، خيار ديگرى است كه به قول مؤلف نيازى به تعريف ندارد ولى فقها براى معيوب بودن جنس حدودى را مشخص نموده‌اند.

#:خيار تبعض صفقه، به معنى تبعض عقد واحد است؛ براى مثال اگر مشترى دو كالا را در عقدى واحد خريدارى كند، بعد معلوم شود كه يكى از آن دو مربوط به شخصى ديگر غير از فروشنده است، مى‌تواند عقد را تثبيت كند يا فسخش نمايد.

#:آخرين خيار مورد بحث، در اين قسمت خيار رؤيت است؛ يعنى مشترى طبق تعريف بايع، جنسى را خريدارى كرده امّا بعد از مشاهده آن، متوجه مى‌شود جنس بر خلاف تعريف‌هاى بايع مى‌باشد، در اين صورت حق دارد آن بيع را فسخ كند.

#خاصّه؛ يعنى خياراتى كه اختصاص به بيع دارد، مثل خيار مجلس، خيار حيوان، خيار تأخير.

#:خيار مجلس؛ يعنى اينكه طرفين معامله تا مجلسى را كه در آن معامله انجام شده ترك نكنند، حق دارند معامله را فسخ نمايند.

#:مؤلف، اين خيار را از ضروريات فقه اماميّه مى‌داند و توضيحات مفصّلى را درباره‌ى اين خيار ارائه مى‌نمايد.

#:خيار حيوان: اين خيار هم مختص به اماميّه است و غير اماميّه كسى بدان قائل نشده.

#:[[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ انصارى]] در تعريف اين خيار مى‌گويد: خيار حيوان، همان خيار مجلس است، نهايت امر اينكه در غير حيوان با افتراق و در حيوان با سپرى شدن سه روز منقضى مى‌شود.

#:خيار تأخير: درباره‌ى اين خيار اماميّه قائل به ثبوت و عامّه قائل به عدمش شده‌اند.

#:خيار تأخير در جايى است كه مشترى جنس معينى را در برابر ثمن معينى خريدارى كند، آن‌گاه نه آن جنس را قبض نمايد نه ثمن آن را تقبيض كند و بايع از او جدا گردد، در اين صورت تا سه روز، مشترى احق به آن است پس اگر سه روز گذشت و مشترى ثمن را حاضر نكرد، بايع بين فسخ بيع و مطالبه ثمن مختار است.

#:اقسام شرط: سوّمين مقصد كتاب درباره‌ى اقسام سه‌گانه‌ى شرط است كه عبارت است از: شرط فعل، شرط وصف و شرط نتيجه.

#:شرط فعل، شرطى است كه به فعلى از افعال مكلف تعلق دارد.

#:شرط وصف، به صفتى از صفات بيع شخصى، مانند حامله بودن حيوان و غيره تعلق مى‌گيرد. شرط نتيجه هم متعلق به غرض مى‌باشد كه از قبيل هدف فعل است.

#:شروط صحت شرط: براى صحت شرط يا شرط صحيح، شروطى ذكر شده كه [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ انصارى]] (ره) در ضمن بابى مستقل، به نه مورد از آنها اشاره كرده است.

# خود اشتراط در عقود، صحيح است.

# وفاى به شرط واجب است.

# مجبور كردن مشروط عليه بر انجام آن جايز است.

# با وجود قدرت بر اجبار و عدم آن، خيار ثابت خواهد بود.

# شرط متعذر چه حكمى دارد؟

# شرط صحيح، جايز است اسقاط شود.

# شرط فاسد چه حكمى دارد؟

# ارث خيار؛ يعنى آيا خيار حقى است كه به ارث مى‌رسد؟

# هر گونه تصرف صاحب خيار در آن چيز كه از وى منتقل شده، باعث فسخ مى‌گردد.

# تملك مبيع با عقد و انقضاى خيار حاصل مى‌شود.

# اگر عين، در زمان خيار از سوى كسى كه خيار ندارد تلف شود حكمش چيست؟

# خيار، با تلف شدن عين باطل نمى‌گردد.