۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تعلیقه بر الهیات شرح تجرید ملا علی قوشچی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ' ؛' به '؛') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
'''تعليقه بر الهيات شرح تجريد'''، ملا على قوشچى، تألیف [[خفری، محمد بن احمد|شمس‌الدين خفرى]]، به زبان عربى است. بر اهل تحقيق و فنّ در مباحث عقلى پوشيده نيست كه يكى از آثار بسيار مهمّ - و گزافه نيست، اگر بگوييم يگانه - در كلام شيعه تجريد الاعتقاد [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] است. از جمله شواهد اهمّيت آن، نگارش شروح و حواشى و تعليقات فراوان توسط بزرگان انديشه بر اين اثر ارجمند و جاودانى است. يكى از شروح نامبردار كه آن نيز مورد توجّه اهل تفكّر قرار گرفته و حواشى بسيارى بر آن نگاشته شده، شرح تجريد قوشچى است. در ميان حواشى ارزنده بر اين شرح مى‌توان از حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | '''تعليقه بر الهيات شرح تجريد'''، ملا على قوشچى، تألیف [[خفری، محمد بن احمد|شمس‌الدين خفرى]]، به زبان عربى است. بر اهل تحقيق و فنّ در مباحث عقلى پوشيده نيست كه يكى از آثار بسيار مهمّ - و گزافه نيست، اگر بگوييم يگانه - در كلام شيعه تجريد الاعتقاد [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] است. از جمله شواهد اهمّيت آن، نگارش شروح و حواشى و تعليقات فراوان توسط بزرگان انديشه بر اين اثر ارجمند و جاودانى است. يكى از شروح نامبردار كه آن نيز مورد توجّه اهل تفكّر قرار گرفته و حواشى بسيارى بر آن نگاشته شده، شرح تجريد قوشچى است. در ميان حواشى ارزنده بر اين شرح مى‌توان از حاشيه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] نام برد كه اين حاشيه چه در عصر وى و چه بعد از آن مورد توجّه انديشمندان و متكلّمان بسيارى قرار گرفته است. حاشيه مذكور، چنان كه از نظر خوانندگان خواهد گذشت، بر بخش الهيات شرح تجريد قوشچى؛ يعنى بر مقصد سوم از إثبات صانع تا مسئله نفى شريك (از فصل دوم در صفات صانع) نگاشته شده است. چنان كه اشاره شد، نيكويى حاشيه حاضر بسيارى را بر آن داشت تا با تحشيه و تعليقه‌نويسى به نقد و بررسى آراى [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] طىّ اين حاشيه مبادرت ورزند. | ||
==ساختار و گزارش محتوا== | ==ساختار و گزارش محتوا== | ||
مسائلى كه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | مسائلى كه [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] در تعليقه خود به آنها پرداخته، عبارتند از: إثبات واجب، قدرت واجب، علم واجب، حيات واجب، اراده واجب، و سمع و بصر واجب، تكلّم و صدق واجب، سرمديّت واجب و توحيد واجب. | ||
اولين بحث درباره إثبات واجب الوجود است. [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | اولين بحث درباره إثبات واجب الوجود است. [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] در بحث إثبات واجب الوجود، ابتدا برهان [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] را در اين باب بيان مى‌كند. سپس به نقد و بررسى و ايراد براهينى در تقويت برهان خواجه مى‌پردازد كه اين براهين بعدها مورد توجّه بسيارى از حكما و متكلّمان اسلامى واقع شد. | ||
دومين بحث از مباحث مطرح شده در اين تعليقه، قدرت واجب تعالى است. در اين فصل، [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | دومين بحث از مباحث مطرح شده در اين تعليقه، قدرت واجب تعالى است. در اين فصل، [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] به توضيحاتى درباره قدرت واجب و مباحثى كه پيرامون آن مطرح مى‌شود، پرداخته است. رئوس مطالب در اين مسئله از اين قرار است: | ||
#تعريف قدرت از نظر متكلّمان و حكما. | #تعريف قدرت از نظر متكلّمان و حكما. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
#آيا ترجيح فاعل مختار بدون مرجّح جايز است يا نه. | #آيا ترجيح فاعل مختار بدون مرجّح جايز است يا نه. | ||
#ايجاب خاصى كه حكما در حدوث عالم بدان قائلند. | #ايجاب خاصى كه حكما در حدوث عالم بدان قائلند. | ||
#توضيح و شرح پيرامون چهار پاسخ خواجه از ادلّه معترضان و نقد و انتقادات [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | #توضيح و شرح پيرامون چهار پاسخ خواجه از ادلّه معترضان و نقد و انتقادات [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] بر شرح قوشچى در اين باب. | ||
#آيا قدرت واجب بر فعل، قبل از وجود فعل است يا حين وجود فعل. | #آيا قدرت واجب بر فعل، قبل از وجود فعل است يا حين وجود فعل. | ||
#عموميت قدرت حق تعالى. | #عموميت قدرت حق تعالى. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
مبحث چهارم درباره حيات بارى تعالى است. جمهور عقلا در حىّ بودن حقّ تعالى اتفاق نظر دارند و صرفا اختلاف در تفاسيرى است كه از معناى حيات به عمل آورده‌اند. | مبحث چهارم درباره حيات بارى تعالى است. جمهور عقلا در حىّ بودن حقّ تعالى اتفاق نظر دارند و صرفا اختلاف در تفاسيرى است كه از معناى حيات به عمل آورده‌اند. | ||
[[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] همانند خواجه و قوشچى اشاره‌اى به تعريف حيات نكرده و بحث خود را با طرح دلايل إثبات حيات حقّ تعالى آغاز نموده است. | ||
مبحث پنجم كتاب، به اراده واجب تعالى كه يكى ديگر از صفات بارى تعالى است اختصاص يافته است. | مبحث پنجم كتاب، به اراده واجب تعالى كه يكى ديگر از صفات بارى تعالى است اختصاص يافته است. | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
مبحث هفتم، در اين رساله كلام الهى است. فهرست مطالب در اين مسئله به شرح ذيل است: | مبحث هفتم، در اين رساله كلام الهى است. فهرست مطالب در اين مسئله به شرح ذيل است: | ||
#برهان [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | #برهان [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] در كلام الهى. | ||
#رفع تعارض موجود ميان دو قياس مذكور در شرح قوشچى. | #رفع تعارض موجود ميان دو قياس مذكور در شرح قوشچى. | ||
#وجوه ششگانه معتزله در إثبات رأى خود در كلام حقّ تعالى. | #وجوه ششگانه معتزله در إثبات رأى خود در كلام حقّ تعالى. | ||
#نظر قوشچى درباره دو وجه اخير معتزله. | #نظر قوشچى درباره دو وجه اخير معتزله. | ||
#مفاسدى كه اصحاب در فهم كلام شيخ اشعرى قائل شدند. | #مفاسدى كه اصحاب در فهم كلام شيخ اشعرى قائل شدند. | ||
#نظر [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] | #نظر [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] در ترتيب حروف و بررسى نظر قوشچى. | ||
#شش وجه در كلام حقّ تعالى از نظر [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] . | #شش وجه در كلام حقّ تعالى از نظر [[خفری، محمد بن احمد|خفرى]] . | ||
#إثبات سرمديت واجب تعالى. | #إثبات سرمديت واجب تعالى. | ||