تفسير الصافي: تفاوت میان نسخه‌ها

تفسير الصافي (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ مهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۱:۵۲

۱۵۷ بایت حذف‌شده ، ‏۱۶ مهٔ ۲۰۱۷

بدون خلاصۀ ویرایش

Hbaghizadeh@noornet.net

۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
-اين كتاب يكى از آثار پر ارج [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملامحسن فيض كاشانى]] است كه بيشتر با جنبۀ روايى و نقلى نگاشته شده است و به علت اختصار و جامعيت، در اعصار مختلف مورد توجه و عنايت قرار گرفته است.
+'''تفسير الصافي''' يكى از آثار پر ارج [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملامحسن فيض كاشانى]] است كه بيشتر با جنبۀ روايى و نقلى نگاشته شده است و به علت اختصار و جامعيت، در اعصار مختلف مورد توجه و عنايت قرار گرفته است.
 مرحوم فيض در تفسير خود سعى كرده است، تفسيرى پيراسته از انديشه‌هاى گوناگون عرضه كند.
@@ خط ۱۰۷: / خط ۱۰۷: @@
 همان طور كه مصنف در مقدمه دوازدهم بيان كرده است، تا وقتى روايتى موجود بود سراغ قول مفسرين نمى‌رود، به همين جهت نقل او از تفسير بيضاوى پس از اتمام تفسير منسوب به امام حسن عسكرى(ع) بيشتر و نمايان‌تر مى‌شود. بنابراين مطالب منقول از بيضاوى از لحاظ تنوع؛ شامل تفسير فرازهايى از آيات، معانى الفاظ و لغات، بيان قرائت‌ها، شأن نزول، مطالب ادبى و مقدار كمى احاديث پيامبر «ص» مى‌شود. اينك نمونه‌هايى از موارد بالا، در چگونگى نقل از تفسير بيضاوى را، ذكر مى‌كنيم.
--جلد 1 تفسير صافى صفحۀ 137 در ذيل آيه 60 سورۀ بقره فراز «لا تعثوا» مى‌فرمايد: «قيل هو من العثو بمعنى الاعتداء و يقرب منه العيث غير انه يغلب على ما يدرك بالحس.»
+#جلد 1 تفسير صافى صفحۀ 137 در ذيل آيه 60 سورۀ بقره فراز «لا تعثوا» مى‌فرمايد: «قيل هو من العثو بمعنى الاعتداء و يقرب منه العيث غير انه يغلب على ما يدرك بالحس.»
+#:عبارت تفسير بيضاوى در جزء 1 صفحۀ 83 چنين است: «لا تعتدوا حال إفسادكم... و يقرب منه العيث غير انه يغلب فيما يدرك حسا.»
-عبارت تفسير بيضاوى در جزء 1 صفحۀ 83 چنين است: «لا تعتدوا حال إفسادكم... و يقرب منه العيث غير انه يغلب فيما يدرك حسا.»
+#آيه 106 سورۀ بقره جلد 1 ص 178 صافى در مورد «ما ننسخ من آيه» و قرأ بعضهم بضم النون و كسر السين. و در تفسير بيضاوى جزء 1 صفحۀ 99 مى‌نويسد: و قرأ ابن عامر «ما ننسخ» من انسخ(يعنى ننسخ به ضم نون و كسر سين).
+#آيۀ 109 سورۀ بقره ج 1 ص 179 صافى مى‌نويسد: «من عند انفسهم»،قيل اى تمنوا ذلك من عند انفسهم و تشهيهم لا من عند تدينهم و ميلهم الى الحق او حسدا بالغا منبعثا من اصل انفسهم.
--آيه 106 سورۀ بقره جلد 1 ص 178 صافى در مورد «ما ننسخ من آيه» و قرأ بعضهم بضم النون و كسر السين. و در تفسير بيضاوى جزء 1 صفحۀ 99 مى‌نويسد: و قرأ ابن عامر «ما ننسخ» من انسخ(يعنى ننسخ به ضم نون و كسر سين).
+#:در تفسير بيضاوى جزء 1 صفحۀ 100 مى‌نويسد: «من عند انفسهم» اى تمنوا ذلك من عند انفسهم و تشهيهم، لا من قبل التدين و الميل مع الحق، او بحسدا اى حسدا بالغا منبعثا من اصل نفوسهم.
+#:مرحوم فيض در پاورقى آيه 116 سورۀ بقره ج 1 صافى صفحۀ 184 در فراز «و قالوا اتخذ اللّه ولدا» مى‌نويسد: قيل ان السبب فى هذه الضلالة ان ارباب الشرايع المتقدمة... فاعتقدوا ذلك تقليدا. بيضاوى همين مطلب را ذيل آيه 117 مى‌آورد، مى‌نويسد: و اعلم ان السبب فى هذه الضلالة، ان ارباب الشرايع المتقدمة...فاعتقدوا ذلك تقليدا، كه عين همين عبارت را مرحوم فيض در پاورقى آورده‌اند.
--آيۀ 109 سورۀ بقره ج 1 ص 179 صافى مى‌نويسد: «من عند انفسهم»،قيل اى تمنوا ذلك من عند انفسهم و تشهيهم لا من عند تدينهم و ميلهم الى الحق او حسدا بالغا منبعثا من اصل انفسهم.
+#حتى در بعض تعابير «اقول» از تفسير بيضاوى بهره برده است، ذيل «اياك نعبد» در صفحۀ 84 ج 1 تفسير صافى مى‌فرمايد: اقول: انما انتقل العبدمن الغيبة الى الخطاب... كأن العلم صار له عيانا و الخبر شهودا و الغيبة حضورا.بيضاوى در همين فراز جزء 1 صفحۀ 29 مى‌نويسد: و الانتقال من الغيبة الى الشهود... فكأن المعلوم صار عيانا و المعقول صار مشاهدا و الغيبة حضورا.
+#در اعراب آيه‌ها سورۀ حمد ج 1 صفحۀ 84 صافى مى‌نويسد: قيل المستند فى نعبدو نستعين للقارى و من معه من الحفظة و حاضرى صلاة الجماعة او له و لسائر الموحدين ادرج عبادته في تضاعيف عبادتهم و خلط حاجته بحاجتهم لعلها تقبل ببركتها و تجاب اليها و لهذا شرعت الجماعة و قدّم اياك للتعظيم له و الاهتمام به و للدلالة على الحصر.
-در تفسير بيضاوى جزء 1 صفحۀ 100 مى‌نويسد: «من عند انفسهم» اى تمنوا ذلك من عند انفسهم و تشهيهم، لا من قبل التدين و الميل مع الحق، او بحسدا اى حسدا بالغا منبعثا من اصل نفوسهم.
+#:بيضاوى در همين فراز جزء 1 ص 29 مى‌نويسد: و الضمير المستكن فى الفعلين للقارى و من معه من الحفظة و حاضرى صلاة الجماعة، اوله و لسائر الموحدين. ادرج عبادته فى تضاعيف عبادتهم و خلط حاجته بحاجتهم لعلها تقبل ببركتها و يجاب اليها و لهذا شرعت الجماعة و قدّم المفعول للتعظيم و الاهتمام به و الدلالة على الحصر.
+#صافى در جلد 1 صفحه 247 در شأن نزول آيه 217 سورۀ بقره «يسألونك عن الشهر الحرام قتال فيه» مى‌نويسد: بعث النبي«ص» عبدالرحمن بن حسن ابن عمته على سرية فى جمادى الآخرة قبل قتال بدر بشهرين، ليترصد عيرا لقريش فيهم عمرو بن عبداللّه الحضرمى...حتى تنزل توبتنا، و رد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله العير و الأسارى،فنزلت.
-مرحوم فيض در پاورقى آيه 116 سورۀ بقره ج 1 صافى صفحۀ 184 در فراز «و قالوا اتخذ اللّه ولدا» مى‌نويسد: قيل ان السبب فى هذه الضلالة ان ارباب الشرايع المتقدمة... فاعتقدوا ذلك تقليدا. بيضاوى همين مطلب را ذيل آيه 117 مى‌آورد، مى‌نويسد: و اعلم ان السبب فى هذه الضلالة، ان ارباب الشرايع المتقدمة...فاعتقدوا ذلك تقليدا، كه عين همين عبارت را مرحوم فيض در پاورقى آورده‌اند.
+#:بيضاوى نيز همين را در ذيل همين آيه جزء 1 صفحۀ 136 آورده است. مى‌نويسد، روي انه «عليه الصلاة و السلام» بعث عبدالله بن جحش ابن عمته على سرية فى جمادى الآخرة، قبل بدر بشهرين، ليترصد عيرا لقريش فيها عمرو بن عبداللّه الحضرمى و... حتى تنزل توبتنا، و رد رسول اللّه «صلّى اللّه عليه و آله و سلّم»العير و الأسارى.
-- حتى در بعض تعابير «اقول» از تفسير بيضاوى بهره برده است، ذيل «اياك نعبد» در صفحۀ 84 ج 1 تفسير صافى مى‌فرمايد: اقول: انما انتقل العبدمن الغيبة الى الخطاب... كأن العلم صار له عيانا و الخبر شهودا و الغيبة حضورا.بيضاوى در همين فراز جزء 1 صفحۀ 29 مى‌نويسد: و الانتقال من الغيبة الى الشهود... فكأن المعلوم صار عيانا و المعقول صار مشاهدا و الغيبة حضورا.
-- در اعراب آيه‌ها سورۀ حمد ج 1 صفحۀ 84 صافى مى‌نويسد: قيل المستند فى نعبدو نستعين للقارى و من معه من الحفظة و حاضرى صلاة الجماعة او له و لسائر الموحدين ادرج عبادته في تضاعيف عبادتهم و خلط حاجته بحاجتهم لعلها تقبل ببركتها و تجاب اليها و لهذا شرعت الجماعة و قدّم اياك للتعظيم له و الاهتمام به و للدلالة على الحصر.
-بيضاوى در همين فراز جزء 1 ص 29 مى‌نويسد: و الضمير المستكن فى الفعلين للقارى و من معه من الحفظة و حاضرى صلاة الجماعة، اوله و لسائر الموحدين. ادرج عبادته فى تضاعيف عبادتهم و خلط حاجته بحاجتهم لعلها تقبل ببركتها و يجاب اليها و لهذا شرعت الجماعة و قدّم المفعول للتعظيم و الاهتمام به و الدلالة على الحصر.
-- صافى در جلد 1 صفحه 247 در شأن نزول آيه 217 سورۀ بقره «يسألونك عن الشهر الحرام قتال فيه» مى‌نويسد: بعث النبي«ص» عبدالرحمن بن حسن ابن عمته على سرية فى جمادى الآخرة قبل قتال بدر بشهرين، ليترصد عيرا لقريش فيهم عمرو بن عبداللّه الحضرمى...حتى تنزل توبتنا، و رد رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله العير و الأسارى،فنزلت.
-بيضاوى نيز همين را در ذيل همين آيه جزء 1 صفحۀ 136 آورده است. مى‌نويسد، روي انه «عليه الصلاة و السلام» بعث عبدالله بن جحش ابن عمته على سرية فى جمادى الآخرة، قبل بدر بشهرين، ليترصد عيرا لقريش فيها عمرو بن عبداللّه الحضرمى و... حتى تنزل توبتنا، و رد رسول اللّه «صلّى اللّه عليه و آله و سلّم»العير و الأسارى.
 ==مطالب صافى به زبان آمار==
@@ خط ۱۳۶: / خط ۱۲۶: @@
 با شيوۀ نرم افزارى، آمارهايى را نيز مى‌توان ارائه داد، از جمله آمارها، موارد ذيل مى‌باشد.
--در تفسير روائى فرازها و كلمات آيات حدود 7300 مورد.
+#در تفسير روائى فرازها و كلمات آيات حدود 7300 مورد.
+#در تفسير بيانى(غير روائى) فرازها و كلمات حدود 7000 مورد.
--در تفسير بيانى(غير روائى) فرازها و كلمات حدود 7000 مورد.
+#در بيان معناى كلمات به شيوۀ معجم لغوى حدود 4000 مورد.
+#مطرح كردن مباحث فقهى در مورد 370 آيه.
--در بيان معناى كلمات به شيوۀ معجم لغوى حدود 4000 مورد.
+#مطرح كردن مباحث ادبى(اعراب، تجزيه و تركيب، بلاغت)در مورد 734 آيه.
+#مطرح كردن اختلاف قرائت در 1160 مورد.
--مطرح كردن مباحث فقهى در مورد 370 آيه.
+#نقل روايات شأن نزول 320 مورد.
+#نقل بيان‌هاى شأن نزول 245 مورد.
--مطرح كردن مباحث ادبى(اعراب، تجزيه و تركيب، بلاغت)در مورد 734 آيه.
+#نقل روايات فضائل سور و آيات 211 مورد و هفت مورد غير روائى.
+#استدلال، استشهاد، به آيات يا در مورد آيات 2200 مورد.
--مطرح كردن اختلاف قرائت در 1160 مورد.
+#تعريف مفاهيم حدود 110 مورد.(مانند، ناسخ، منسوخ، متشابه، محكم، رحمت، رحمن، رحيم، اسم. دلالت، محصور، مصدود، توحيد، اعتكاف، حرمت، اسماء اللّه من، اذى، اكراه، نعاس، الحاح، اسلام، تأويل، فرمان، مباهله، طاعت، حب، معروف، سحت، غرور، ميثاق، تقوى، عهداللّه، منكر، فحشاء، رسول، ابداع، مهاجر، نبى، هدى، اثم و...).
+#مطرح كردن وجه تسميه 147 مورد (مانند وجه تسميۀ سور مئين، سور مفصل، مثانى، آدم «ع» حارث، نصارى، صابئين، تبع، طائف، عتيق، جماعت، و...).
--نقل روايات شأن نزول 320 مورد.
+#اظهار نظر در مورد روايات حدود 315 مورد.
+#مطرح كردن مصاديق ناسخ و منسوخ 136 مورد.
--نقل بيان‌هاى شأن نزول 245 مورد.
--نقل روايات فضائل سور و آيات 211 مورد و هفت مورد غير روائى.
--استدلال، استشهاد، به آيات يا در مورد آيات 2200 مورد.
--تعريف مفاهيم حدود 110 مورد.(مانند، ناسخ، منسوخ، متشابه، محكم، رحمت، رحمن، رحيم، اسم. دلالت، محصور، مصدود، توحيد، اعتكاف، حرمت، اسماء اللّه من، اذى، اكراه، نعاس، الحاح، اسلام، تأويل، فرمان، مباهله، طاعت، حب، معروف، سحت، غرور، ميثاق، تقوى، عهداللّه، منكر، فحشاء، رسول، ابداع، مهاجر، نبى، هدى، اثم و...).
-- مطرح كردن وجه تسميه 147 مورد (مانند وجه تسميۀ سور مئين، سور مفصل، مثانى، آدم «ع» حارث، نصارى، صابئين، تبع، طائف، عتيق، جماعت، و...).
-- اظهار نظر در مورد روايات حدود 315 مورد.
-- مطرح كردن مصاديق ناسخ و منسوخ 136 مورد.
 ==منابع روايى تفسير صافى==
@@ خط ۱۷۷: / خط ۱۵۴: @@
 قابل توجه اين كه بدليل تقطيع روايات توسط مرحوم فيض هر مورد نمايانگر يك روايت مستقل نيست. تعداد موارد نقل حدود 90% به واقع نزديك مى‌باشد.
--تفسير قمى 2400 مورد.
+#تفسير قمى 2400 مورد.
+#تفسير عياشى 1300 مورد.
--تفسير عياشى 1300 مورد.
+#[[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] 1450 مورد.
+#ارشاد مفيد 8 مورد.
--[[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] 1450 مورد.
+#اعتقادات صدوق 8 مورد.
+#اكمال الدين 110 مورد.
--ارشاد مفيد 8 مورد.
+#احتجاج 160 مورد.
+#امالى طوسى 45 مورد.
--اعتقادات صدوق 8 مورد.
+#[[بصائر الدرجات في فضائل آل محمد(ص)|بصائر الدرجات]] 45 مورد.
+#تهذيب طوسى 110 مورد.
--اكمال الدين 110 مورد.
+#توحيد صدوق 150 مورد.
+#تفسير امام حسن عسكرى(ع) تقريبا اغلب تفسير.
--احتجاج 160 مورد.
+#فقيه صدوق 200 مورد.
+#كافى 1350 مورد.
--امالى طوسى 45 مورد.
+#جوامع الجامع 145 مورد.
+#خصال 145 مورد.
--[[بصائر الدرجات في فضائل آل محمد(ص)|بصائر الدرجات]] 45 مورد.
+#علل الشرايع 180 مورد.
+#عيون اخبار الرضا (ع)160 مورد.
--تهذيب طوسى 110 مورد.
+#مجالس 90 مورد.
+#مصباح الشريعة 40 مورد.
--توحيد صدوق 150 مورد.
+#الخرائج و الجرايح 15 مورد.
+#معانى الاخبار 135 مورد.
--تفسير امام حسن عسكرى(ع) تقريبا اغلب تفسير.
+#نهج البلاغه 55 مورد.
+#ثواب الاعمال 220 مورد.
--فقيه صدوق 200 مورد.
+#عوالى اللئالى 15 مورد.
+#قرب الاسناد 30 مورد.
--كافى 1350 مورد.
+#مناقب [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] 45 مورد.
+#روضة الواعظين 23 مورد.
--جوامع الجامع 145 مورد.
+#محاسن برقى موارد كم.
+#صحيفه سجاديه موارد كم.
--خصال 145 مورد.
+# تفسير ابى حمزه ثمالى موارد كم.
+# تحف العقول موارد كم.
--علل الشرايع 180 مورد.
+# نهايۀ [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] موارد كم.
+# تفسير تبيان موارد كم.
--عيون اخبار الرضا (ع)160 مورد.
+# عدة الاصول موارد كم.
+# المشكاة موارد كم.
--مجالس 90 مورد.
+# مختصر البصائر موارد كم.
+# مصباح المتهجد موارد كم.
--مصباح الشريعة 40 مورد.
+# اقبال موارد كم.
+# طب الائمة«ع» موارد كم.
--الخرائج و الجرايح 15 مورد.
+#:از منابع اهل سنت، علاوه بر استفاده از روايات تفسير بيضاوى، از كتب ذيل نقل نموده است.
+# شواهد التنزيل.
--معانى الاخبار 135 مورد.
+# تفسير نعمانى.
+# تفسير سعد السعود.
--نهج البلاغه 55 مورد.
+# الجامع الصغير.
+# تفسير بحر المحيط.
--ثواب الاعمال 220 مورد.
+# تفسير كشاف.
+# در المنثور.
--عوالى اللئالى 15 مورد.
+# تفسير كلبى.
+# تفسير ثعلبى.
--قرب الاسناد 30 مورد.
--مناقب [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] 45 مورد.
--روضة الواعظين 23 مورد.
--محاسن برقى موارد كم.
--صحيفه سجاديه موارد كم.
--تفسير ابى حمزه ثمالى موارد كم.
--تحف العقول موارد كم.
--نهايۀ [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] موارد كم.
--تفسير تبيان موارد كم.
--عدة الاصول موارد كم.
--المشكاة موارد كم.
--مختصر البصائر موارد كم.
--مصباح المتهجد موارد كم.
--اقبال موارد كم.
--طب الائمة«ع» موارد كم.
-از منابع اهل سنت، علاوه بر استفاده از روايات تفسير بيضاوى، از كتب ذيل نقل نموده است.
--شواهد التنزيل.
--تفسير نعمانى.
--تفسير سعد السعود.
--الجامع الصغير.
--تفسير بحر المحيط.
--تفسير كشاف.
--در المنثور.
--تفسير كلبى.
--تفسير ثعلبى.
 بنابراين بيشترين استفاده را در روايات از تفسير قمى، تفسير عياشى، كافى و [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] نموده است.
@@ خط ۳۵۵: / خط ۲۸۳: @@
 از جمله حواشى:
-- حاشيۀ ملا آقا خوئى تبريزى(متوفى 1307 ه‍.ق).
+# حاشيۀ ملا آقا خوئى تبريزى(متوفى 1307 ه‍.ق).
+# حاشيۀ سيد صدرالدين يزدى.
-- حاشيۀ سيد صدرالدين يزدى.
+# حاشيه ملا عبدالرضا دماوندى(متوفى 1160).
+# حاشيه ميرزا محمدعلى طباطبايى يزدى متخلص به وامق در يك جلد به زبان عربى(متوفى 1240).
--حاشيه ملا عبدالرضا دماوندى(متوفى 1160).
+# حاشيه ميرزا محمد تويسركانى.
+# حاشيه و شرح تفسير صافى از [[موسوی سبزواری، عبدالاعلی|سيد عبدالاعلى سبزوارى]]  در يك جلد به زبان عربى شيوا، مصنف با مشرب معقول خود حواشى و شروحى بر تفسير صافى نگاشته است. نسخۀ اصل به خط مؤلف در كتابخانۀ وى در نجف اشرف موجود است.
--حاشيه ميرزا محمدعلى طباطبايى يزدى متخلص به وامق در يك جلد به زبان عربى(متوفى 1240).
+# حضرت آيت‌اللّه حسن زادۀ آملى مى‌فرمايد، تفسير «روان جاويد» در 5 جلد اثر ميرزا محمد ثقفى ترجمۀ «تفسير صافى» مى‌باشد.
+# ترجمۀ تفسير صافى توسط آقايان سبحانى و [[ساعدی خراسانی، محمدباقر|محمدباقر ساعدى]]  خراسانى توسط نشر صفا تهران به سال 1405 در 368 صفحه وزيرى به چاپ رسيده است.
--حاشيه ميرزا محمد تويسركانى.
+# حاشيه دهگردى بر تفسير صافى تأليف سيد ابوالقاسم حسينى از علماى اماميه در قرن 14ق اوائل قرن 15 هجرى.
--حاشيه و شرح تفسير صافى از [[موسوی سبزواری، عبدالاعلی|سيد عبدالاعلى سبزوارى]]  در يك جلد به زبان عربى شيوا، مصنف با مشرب معقول خود حواشى و شروحى بر تفسير صافى نگاشته است. نسخۀ اصل به خط مؤلف در كتابخانۀ وى در نجف اشرف موجود است.
--حضرت آيت‌اللّه حسن زادۀ آملى مى‌فرمايد، تفسير «روان جاويد» در 5 جلد اثر ميرزا محمد ثقفى ترجمۀ «تفسير صافى» مى‌باشد.
--ترجمۀ تفسير صافى توسط آقايان سبحانى و [[ساعدی خراسانی، محمدباقر|محمدباقر ساعدى]]  خراسانى توسط نشر صفا تهران به سال 1405 در 368 صفحه وزيرى به چاپ رسيده است.
--حاشيه دهگردى بر تفسير صافى تأليف سيد ابوالقاسم حسينى از علماى اماميه در قرن 14ق اوائل قرن 15 هجرى.
 ==چاپها و تحقيق تفسير صافى==