پندنامه حضرت محمد غزالی به یکی از ملوک: تفاوت میان نسخه‌ها

'''پندنامه حضرت محمد غزالی به یکی از ملوک'''، رساله ای است از [[غزالی، محمد بن محمد|امام محمد غزالی]] که به درخواست یکی از پادشاهان به شکل نصایح نگاشته شده و برای او فرستاده شده است. هویت این پادشاه که مخاطب اصلی این رساله است معلوم نیست. فقط این را می‌توان گفت که این رساله هنگامی نوشته شده که پادشاه، سنی حدود هفتاد سال داشته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص13</ref>

پادشاه در آغاز نامه خویش، [[غزالی، محمد بن محمد|امام محمد غزالی]] را به صورت اغراق آمیزی چنین توصیف کرده است: «ای یگانه عصر و ای فرید دهر، ای قطب سالک و ای ‌هادی مسالک، ای نجم باهر و ای شمع زاهر، ای امام همام و ای حجت اسلام...»<ref>ر.ک: همان، ص2</ref>

انگیزه مؤلف از نوشتن پندنامه، پاسخ به درخواست پادشاه بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>

شب آدینه نیت روزه کن و اگر روز پنج شنبه هم روزه باشی بهتر و خوب تر است و روز آدینه پیش از صبح برخیز و غسل کن و جامه پاک درپوش و نماز صبح را به اتفاق یکی دو نفر از صلحا بگزار و تا آفتاب برآید سخن دنیا با کس مگوی و روی از قبله مگردان و هزار بار «لا إله إلا الله و محمد رسول الله صلی الله علیه و علی آله و سلم» بگوی و چون آفتاب برآید کسی را بگوی که این اوراق بر تو بخواند و چون از استماع این اوراق فارغ شوی چهار رکعت نماز تسبیح بکن که ثواب آن بسیار عظیم است و در همه وقت خاصه در روز جمعه پس از نماز تسبیح هفتاد بار «أستغفر الله و أتوب إلیه» بگوی و بعد از آن هرجا نشینی «اللهم صل علی محمد و آله» بخوان. چندان که خواهی از صدقه هرچه از دست برآید تقصیر مکن و...<ref>ر.ک: همان ص4 و 5</ref>

آنگاه خود در جواب می‌گوید: اگر از منکرین هستی پس کافری و مرا با تو هیچ کار نیست و جای سخن با تو نمانده است<ref>ر.ک: همان، ص7</ref> و اگر از معتقدینی پس گوش به سخن خدای خود کن تا بدانی که تو را برای چه آفریده و سرانجام آفرینش تو چیست<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>

ایشان تفکر در آیات الهی را اولین قدم بعد از پذیرش خداوند می‌داند و خود راه‌های تفکر را به ایشان آموزش می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص11 و 12</ref> و می‌گوید که روی گردانیدن از سلطنت ابدی شیوه عقلا نیست<ref>ر.ک: همان، ص13</ref> بیا و شیوه انبیایی چون نوح، سلیمان، عیسی و... را پیشه خود قرار ده؛ مثل نوح باش که زندگی خود را به خانه دو در مثال زده که از یکی وارد شده و بعد مکثی کوتاه از دیگری خارج شده است<ref>ر.ک: همان، ص1661</ref> هرچند این کار بسیار سخت است، ولی چه باید کرد که این بار به گردن تو نهاده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص19</ref> و درصورتی که از عقل خویش پیروی نکنی و این همه پند، موعظه، آیات، احادیث، اخبار، آثار و... را نادیده بگیری به مقتضای آیه شریفه «وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناکمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِی أَحَدَکمُ الْمَوْتُ فَیقُولَ رَبّ لَوْ لا أَخَّرْتَنِی إِلی أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَکنْ مِنَ الصَّالِحِینَ» (منافقون: 10)، در آتش حسرت و ندامت گرفتار می‌شوی<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>

ای پادشاه هر روز گوشه ای خلوت اختیار کن و در کار خود و آخرتت تفکر کن و به نفس اماره خویش رو کن و او را پند ده و توبیخ کن<ref>ر.ک: همان، ص20</ref> و اگر نفس به تو گفت که خداوند رحیم و کریم است و رحیم با کرمش تو را می‌بخشد، به او بگو: مگر خداوند، کریم نیست؟ پس چرا صدها هزار نفر به رنج و بیماری و گرسنگی و فقر و... دچارند. مگر خداوند کریم نیست؟ پس چرا به خداوند کریم اعتماد نمی‌کنی و نمی‌گویی که بدون کسب مرا رزق می‌دهد...<ref>ر.ک: همان، ص23 و 24</ref>

مؤلف در ادامه مقصود از آفرینش انسان را چنین می‌داند: «مقصود از آفرینش عالم، وجود انسانی است و مقصود از وجود انسانی، معرفت و محبت خدا است که وصول به دولت ابدی بدان منوط و نیل به سعادت سرمدی بدان مربوط است و معرفت و محبت خدای تبارک و تعالی بی عمل صالح و عبادت خالص میسر نشود...»<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>

آخرین تذکری که مؤلف به پادشاه می‌دهد و سرفصل همه نصایح است، این است که درصورتی که مرگ فرا رسد، یک لحظه تو را امان نمی‌دهد و الآن که زنده ای چنان تصور کن که تو مهلت یک ساعته خواسته ای و تو را هزار ساعت مهلت داده‌اند، پس گذشته خود را تلافی کن<ref>ر.ک: همان، ص36 و 37</ref>