کتاب آداب المعلمین: تفاوت میان نسخه‌ها

|زبان  

|data-type='language'|عربی  

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|

|موضوع  

|data-type='publisher'|الشرکة الوطنية للنشر و التوزيع

|-

|مکان نشر  

|data-type='publishPlace'|الجزاير

|سال نشر  

|data-type='publishYear'|1981م

|-class='articleCode'

|کد اتوماسیون

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE25757AUTOMATIONCODE

|}

آرای تربیتی در این کتاب، با شیوه ای فقهی و بر اساس فقه مالکی و برداشت از احادیث پیامبر)ص(و اصحاب و تابعان و تابعانِ تابعان و تکیه بر قیاس پی ریزی شده است و وظایف واجب یا مستحب معلمان، متعلمان و اولیای نوآموزان، مستند به احادیث و کلمات بزرگان از مذهب مالکی، بیان گردیده است و مسائل تربیتی از دید قضایی حل و فصل شده است. ابن سحنون در فقه و به ویژه در تدوین این کتاب، تحت تأثیر روحیه قضاوت پدرش بوده و این روحیه را در بیان مباحث تربیتی حاکم ساخته است<ref>فقیهی، محمد، 1378</ref>.

سراسر این کتاب، نقل از گذشتگان است و مطالب با عناوینی مانند: ما جاء فی تعلیم القرآن، ما جاء فی العدل بین الصبیان و... آغاز می‌شود و سلسله سند گوینده و صاحب نظر اصلی بیان می‌گردد. بنابراین، این کتاب تبیینی از آرای تربیتی علمای مالکی مذهب است که مورد توجه و تأیید ابن سحنون بوده است و آرای ابتکاری خود وی محسوب نمی‌شود<ref>همان</ref>.

در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب، نحوه تحقیق و تصحیح آن، ذکر شده است<ref>مقدمه، ص5-18</ref>.

این کتاب به تعلیم و تربیت اسلامی کودکان اختصاص دارد. کودکان ممیزی که در مراحل ابتدای یادگیری می‌توانند مهارت‌هایی که لازم و یا مناسب است فراگیرند و اجمالا با دین آشنا شوند و برای انجام دادن تکالیف دینی و اجتماعی، آمادگی پیدا نمایند<ref>فقیهی، محمد، 1378</ref>.

در آداب المعلمین دیدگاه و نظام ویژه ای در تعلیم و تربیت ارائه نشده است. در این کتاب حتی به اهداف آموزشی تصریح نشده است. مباحث آن از انسجام لازم برخوردار نیست و به صورت پراکنده از قبیل: آموزش قرآن، برخی از احکام، اجیر شدن معلم برای آموزش و... مطرح شده است. در این مجموعه کوچک، بیش از‌اندازه به مزد معلم و شرایط صحت و عدم صحت اجیر شدن او پرداخته شده و گاهی نیز مطالب تکرار گردیده است<ref>همان</ref>.

شأن معلم از نظر نویسنده، شأن اجیر است و رسالت او به میزان قرارداد مالی بین او و اولیای کودکان است. معلم وظیفه ای جز این ندارد و از آنجا که معمولا معلمان به این وظیفه خوب عمل نمی‌کنند، شهادت آنان در دادگاه مورد قبول نیست<ref>همان</ref>.

ابن سحنون پیش از آنکه رسالت معلمی را ناشی از تعهد دینی و ملی معلم بداند، به امر اقتصادی وابسته می‌سازد و چنین ترسیم می‌کند که میزان مسئولیت معلم را مال و ثروت اولیای دانش آموزان و اجازه آنان تعیین می‌کند<ref>همان</ref>.

#اولین تألیف موجود مسلمانان درباره تعلیم و تربیت است، به گونه ای که در این مهم فتح بابیبه حساب می‌آمده است و در مطرح کردن مباحث بعدی تعلیم و تربیت اسلامی تأثیر داشته است. برای نمونه، «قابسی» بیشترین استفاده را از ابن سحنون در تألیف «الرسالة المفصلة لأحوال المعلمین و المتعلمین» کرده است. او در بسیاری از موارد، از کتاب ابن سحنون حرف به حرف نقل کرده است و در بعضی از موارد هم با تصرفی در عبارت، همان معنا را در کتاب خویش آورده است<ref>همان</ref>.

#این کتاب بازتاب وضع فرهنگ و برنامه آموزشی زمان ابن سحنون، مواد درسی، دروس ضروری و اختیاری و وضع مدارس در قیروان است و تاریخ مطمئنی از اوضاع تربیت، نوع ارتباط معلم و مربی با متعلم و متربی در مغرب محسوب می‌شود<ref>همان</ref>.

3. نوع نگرش فقهی علمای مالکی در آن زمان به مسائل تعلیم و تربیت، منابع مورد توجه آنان و چگونگی برداشت تربیتی آنها از منابع به دست می‌آید<ref>همان</ref>.

گرچه انتساب کتاب به [[ابن سحنون، محمد بن عبدالسلام|محمد بن سحنون]] مشهور است، ولی باید توجه داشت که اصل کتاب را ابن سحنون از پدرش نقل کرده است؛ شاهد مطلب آنکه در اول کتاب جمله «حدثنی أبی سحنون...» و در آخر کتاب هم جمله «کمل کتاب آداب المعلمین [[ابن سحنون، محمد بن عبدالسلام|محمد بن سحنون]] عن أبیه» آمده و نیز در خود کتاب «قال سحنون و یا حدثنی سحنون» ذکر شده است. ابن سحنون علاوه بر نقل کتاب «آداب المعلمین»، سؤالات خود از پدر و پاسخ‌های او را نیز آورده است و همچنین به نقل برخی از قضاوت‌های او که پسر در آنها حضور داشته، پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

#باید فرزندان جامعه که یادگیری برای آنان میسور می‌باشد، مهارت خواندن و نوشتن را پیدا کنند تا به تدریج جامعه از امی بودن نجات یابد و بافرهنگ و متمدن گردد و این امری است که مطلوب عقل و شرع است و از مسائل ضروری جامعه بشمار می‌آید<ref>همان</ref>.

#یادگیری قرآن و آشنا شدن با آن؛ زیرا با تعلیم قرآن می‌توان از قوانین الهی در زندگی دنیوی استفاده کرد و با بهره مندی از رحمت الهی، راه ترقی و کمال را پیدا نمود و به سوی هدف غایی رهسپار شد<ref>همان</ref>.

ابن سحنون باآنکه کتاب خود را «آداب المعلمین» نامیده است، در کنار مسائل آموزشی، مسائل تربیتی، به ویژه تربیت دینی را مطرح ساخته است؛ به این معنا که معلم، مربی هم هست و باید به آموزش و پرورش، توأما بپردازد و بین آموزش و پرورش انفکاک و جدایی نیندازد<ref>همان</ref>.

#از وظایف اصلی معلم این است که: اعراب قرآن، هجاء، وقف، ترتیل و قرائت نیکو - بر اساس قرائت نافع - و زیبا نوشتن قرآن را به کودکان آموزش دهد تا آنان به گونه بهترین، قرآن را فراگیرند<ref>همان</ref>.

الف)- معلم باید وضو و آداب و شرایط مربوط به آن را به نوآموزان یاد بدهد<ref>همان</ref>.

ب)- نمازهای یومیه و ارکان و واجبات و آداب و شرایط آن را اعم از تکبیر، قرائت، رکوع، سجود، تشهد و... آموزش دهد و در هفت سالگی به اجرای آنها امر کند و همچنین مسئولیت معلم ایجاب می‌کند دانش آموزانی را که ده ساله شده و هنوز نمازخوان نشده‌اند، تأدیب نماید<ref>همان</ref>.

ج)- معلم باید شناخت و آگاهی‌های لازم را درباره خدای متعال از همان دوران کودکی به دانش آموزان خود یاد بدهد و آنان را با عظمت و کبریایی اش آشنا سازد و دعا و راز و نیاز با او را تعلیم داده، سعی کند آنان با خدا ارتباط برقرار سازند و او را با عظمت یاد نمایند و به وی عشق بورزند<ref>همان</ref>.