مهرورزی به اهل بیت علیهم‌السلام از دیدگاه قرآن و سنت؛ نگاهی به تفسیر آیه مودت: تفاوت میان نسخه‌ها

در بخش نخست، به «قربی» از منظر و دیدگاه پیامبر(ص) نگریسته شده است. نویسنده در پاسخ به این سوال که ذوی‌القربی چه کسانی هستند؟ به این نکته اشاره دارد که آن گاه که ما پیرو کتاب و سنت باشیم و به راستی بخواهیم از نظر‌ اعتقادی‌ و عملی به آن چه در کلام خدا و پیامبر(ص) آمده، عمل کنیم، لازم است که به شخص پیامبر(ص) مراجعه کرده‌ و آن‌ حضرت‌ را در اختلاف‌های خود‌ به‌ داوری‌ بپذیریم و یکی از مواردی که در معنای آن اختلاف شده، آیه «مودت» است که خداوند فرموده است: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ‌ الْمَوَدَّةَ‌ فِی الْقُرْبی»<ref>شوری: 23</ref> به اعتقاد نویسنده، بنابر روایت‌های شیعه و سنی، پیامبر(ص) معنای «قربی» را بیان و مراد از آن را خویشاوندان خویش؛ یعنی‌ حضرت‌ علی(ع)، فاطمه(س) و دو فرزند آنها معرفی کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص21-19</ref>

امام اول تا ششم؛ عبدالله‌ بن‌ عباس؛ عبدالله بن مسعود...  از جمله روایان این حدیث به شمار می‌روند. [[صحيح البخاري]] ؛ [[صحيح مسلم]] ؛ [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]] ؛ صحیح ترمزی و... از جمله کتبی است که این حدیث را در خود جای داده است<ref>همان، ص26- 61</ref>

در بخش دوم، به بررسی و تصحیح سندهای روایات مرتبط با آیه مودت پرداخته شده است. نویسنده، این روایات را از مهمترین و مشهورترین کتاب‌های حدیثی و تفسیری اهل سنت، از عالمان پیشین و متأخیرین آن‌ها نقل کرده است. با این بیان، تمامی عالمان شیعه و اهل سنت، به طور اتفاق، نزول آیه مبارکه مودت را درباره اهل بیت(ع) می‌دانند<ref>ر.ک: همان، ص71</ref>

# روایت‌هایی که در این زمینه مطرح شده و درباره سند آنها اظهار نظر شده است<ref>ر.ک: همان، ص78</ref>

نویسنده در پایان می گوید: آن چه که در صدد بررسی و بحث پیرامون آن هستیم روایت‌های دسته سوم است. ما به طور مفصل در شرح حال راویانی که در این روایت‌ها تضعیف شده‌اند با تکیه بر سخنان بزرگان جرح و تعدیل اهل سنّت، سخن خواهیم گفت تا روشن شود که همه ادعاهای آنان بی اعتبار و مردود است<ref>.همان: ص79</ref> سپس به شرح‌حال این راویان می‌پردازد.

در بخش سوم، به رد شبه‌های مخالفان پرداخته شده است. به نظر نویسنده، متعصب‌ترین اهل سنت در مخالفت با این آیه، [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]  است، ازاین‌رو در این بخش، دیدگاه او پیش از همه مطرح شده است<ref>همان،ص108</ref>  

در بخش چهارم، روایت‌ها و دیدگاه‌های مختلف پیرامون نزول آیه مودت بررسی شده است که از جمله آن‌ها، می‌توان به دیدگاه زمخشری؛ [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] ؛ قرطبی؛ خطیب شربینی و آلوسی اشاره کرد<ref>همان، ص133- 177</ref>

در این باره، به قول رازی در تفسیر آیه: «أَطیعُوا اللهَ وَأَطیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی‌ اْلأَمْرِ‌ منْکُمْ» اشاره شده است <ref>همان، ص179- 212</ref>

# دیدگاه فضل بن روزبهان و پاسخ به او: فضل‌ بن‌ روزبهان می‌گوید: «ما می‌گوییم: مهرورزی‌ بر‌ علی(ع)‌ بر هر مسلمانی‌ لازم‌ است؛ و مهرورزی هم با پیروی و فرمان برداری همراه است، ولی هر کسی که مورد اطاعت قرار‌ می‌‌گیرد‌، لازم نیست دارای رهبری و امامت کبرا باشد‌.» سید‌ شهید‌ شوشتری‌ در پاسخ گفته است: گفته او که «آیه بر خلافت [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]]  دلالت ندارد»، از روی نادانی کامل یا نادانی نمایی خالص است؛ زیرا دلالت‌ آیه بر لزوم مهرورزی به امیر مؤمنان علی(ع) به طور کامل روشن و واضح است، چنان‌که خداوند پاداش پیامبری را که باید همیشگی باشد، مهرورزی به نزدیکان و خاندان‌ قرار‌ داده است و این فقط با عصمت مطلق آنان سازگار است؛ زیرا در صورت اشتباه از جانب آنان، مهرورزی به ایشان ناروا می‌گردد<ref>همان، ص216- 217</ref>

# دیدگاه [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]  و پاسخ به او: [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]  می‌گوید: «ما قبول داریم که دوستی و مهرورزی و موالات‌ علی(ع) بدون دلیل‌ آوردن‌ از آیه لازم است؛ ولی در این لزوم موالات و دوستی دلیلی که باعث اختصاص امامت و رهبری به او شود، نیست. و اما این که بگوییم: دوستی آن سه نفر واجب و لازم‌ نیست‌، پس این کلام ممنوع است؛ بلکه دوستی و موالات آنها نیز واجب است؛ زیرا ثابت شده است که خداوند آنان را دوست می‌داشت و هر کس را خداوند دوست بدارد بر‌ ما‌ واجب است‌ او را دوست بداریم. پس دوستی و دشمنی برای خدا، لازم و این محکم‌ترین دستاویز ایمان است و آنها‌ نیز از بزرگان دوستان خداوند و پرهیزگاران بودند و خداوند موالات آنان را‌ لازم‌ کرده‌ است»<ref>همان، ص224</ref>

نویسنده معتقد است که [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]] ، خود را‌ محکوم نموده است؛ زیرا به لزوم دوستی پرهیزگاران، نیکوکاران، دادگران و صبرکنندگان...، بلکه تمام‌ مؤمنان اعتراف نموده است‌؛ چرا‌ که هیچ‌کس، این مطالب را انکار نمی‌کند. چه کسی می‌گوید که مؤمن اگر حقیقتاً با ایمان باشد، لازم نیست او را دوست بداریم؛ به خصوص اگر اهل پرهیزگاری و نیکوکاری‌ و صبر باشد؟! ولی سخن در دوستی مطلق (همه جانبه) است و محبوب‌ترین نزد خداوند و پیامبرش می‌باشد که باعث برتری و پاکی و عصمت و لزوم پیروی و فرمان برداری می‌شود. این همان ویژگی‌هایی‌ است‌ که در غیر از امیرمؤمنان علی(ع) یافت نمی‌شود؛ به خصوص پاکی و عصمت؛ زیرا اتفاق همگان بر این است که در دیگران یافت نمی‌شود<ref>همان، ص225</ref>

در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ص116</ref> و ارجاع به منابع بیشتر<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>، به ترجمه برخی از آیات مذکور در متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص198</ref>