تاريخ العقيدة الشيعة و فرقها: تفاوت میان نسخه‌ها

محقق كتاب در مقدمه‌اش بر كتاب لازم دانسته است يك سرى مباحث را مطرح كند. ذكر اوضاع جاهليت در بدو ظهور اسلام، ديدگاه مسلمانان درباره كتاب خدا و سنت، اصول فِرَق اسلامى در صدر اول، معناى لغوى و اصطلاحى شيعه و چگونگى شكل‌گيرى تشيع، خوارج و منشأ آن، مرجئه و معتزله و افكار آنها از جمله مباحث مقدمه است. بررسى تاريخ تشيع، تفكرات و حركت علمى تشيع و معرفى تعدادى از مؤلفين شيعه از ديگر مباحث مقدمه است. محقق در فصل هفتم به اسم، مولد، خانواده، حيات علمى، سيره و تأليفات نويسنده اشاره كرده است .<ref>مقدمه محقق، ص 14 - 57</ref>

غلام‌على‌پور درباره كتاب حاضر مى‌نويسد: نويسنده به تأليف اين كتاب اقدام نمود، اما آن را تمام نكرد و براى آن عنوان نهايى قرار نداد. كسانى كه متعرض نوشته‌هاى مؤلف شده‌اند تصريح كرده‌اند كه اين مقدار كه به خط خود او نوشته شده جزء اول از كتاب اوست كه تاريخ دينى تشيع است. به تصريح مؤلف در مقدمه، جزء دوم به تاريخ سياسى و جزء سوم به تاريخ علمى و ادبى شيعه اختصاص داشته است .<ref>مقدمه محقق، ص 57؛ مقدمه مؤلف، ص 63</ref>

#در اين باب غلات شيعه و منشأ اين فرق غالى و ديدگاه ائمه(ع) درباره آنها ذكر شده است. نويسنده در ابتداى اين باب به فراوانى غلات در فرق تشيّع اشاره كرده و تأكيد مى‌كند كه شيعه همواره از اين فِرَق اظهار بيزارى كرده است؛ لكن ارتباط تاريخ آنها با تاريخ فرق تشيع و اينكه مصنفين، برخى گفته‌ها و آراء آنها را با آراء تشيع اشتباه كرده‌اند، سبب ذكر آن و اشاره به احوال و آراء فاسده آنها بوده است .<ref>متن كتاب، ص 98</ref> مغيرة بن سعيد، ابومنصور عجلى، محمد بن بشير و شلمغانى از جمله غلاتى هستند كه معرفى شده‌اند. نويسنده در فصول مجزا، افكار آنها، برائت جستن ائمه از غاليان و اختلاط غلات به روات حديث توسط راويان شيعه را مورد بررسى قرار داده است .<ref>همان، ص 98 - 126</ref>،

#در اين باب، ابتدا اعتقادات شيعه اماميه در اصول دين بيان شده است، سپس با طرح اختلافات عقايد شيعه با اهل سنت به دو موضوع امامت و غيبت پرداخته شده است. همچنين برخى مقالاتى كه درباره جبر و تشبيه و تحريف قرآن و مانند آن به‌ناحق به شيعه نسبت داده شده نيز رد شده است. در آخرين فصل اين باب نيز برخى از مطالبى كه به گروهى از متكلمين شيعه، مانند: هشام بن حكم، محمد بن نعمان و زرارة بن اعين نسبت داده شده، مورد نقد قرار گرفته است. غالب اين مطالب، نادرست بوده و آنچه نيز كه صحيح است به آن معنايى كه تفسير كرده‌اند نبوده است .<ref>همان، ص 160</ref>

محقق كتاب در تصحيح آن از نسخه‌اى به خط مؤلف استفاده كرده و برخى از كلمات و عبارات را به لحاظ لغوى و انشائى تصحيح كرده است؛ البته در مقدمه تصريح كرده كه براى حفظ منزلت نويسنده، از اشاره به اين موارد خوددارى نموده كه رعايت امانت خلاف آن است .<ref>مقدمه محقق، ص 59</ref>