۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'محمد بن عبدالملک همدانی' به 'محمد بن عبدالملک همدانی ') |
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
'''قطع تاریخیة من کتاب «عنوان السیر فی محاسن أهل البدو و الحضر أو المعارف المتأخرة» و بذیله شذرات من کتاب أمراء الحج'''، تألیف [[همدانی، محمد بن عبدالملک|محمد بن عبدالملک همدانی]] (521-463ق) مشتمل بر بخشهای به دست آمده از دو کتاب نویسنده در شرح حال مختصر علما، امرا و قضات است که توسط شایع عبدالهادی هاجری تحقیق شده است. | '''قطع تاریخیة من کتاب «عنوان السیر فی محاسن أهل البدو و الحضر أو المعارف المتأخرة» و بذیله شذرات من کتاب أمراء الحج'''، تألیف [[همدانی، محمد بن عبدالملک|محمد بن عبدالملک همدانی]] (521-463ق) مشتمل بر بخشهای به دست آمده از دو کتاب نویسنده در شرح حال مختصر علما، امرا و قضات است که توسط شایع عبدالهادی هاجری تحقیق شده است. | ||
اهمیت کتاب بدین جهت است که برخی از شرح حالهای ذکرشده در کتاب در هیچ مصدری غیر از آن یافت نمیشود<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص37</ref> | اهمیت کتاب بدین جهت است که برخی از شرح حالهای ذکرشده در کتاب در هیچ مصدری غیر از آن یافت نمیشود<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص37</ref> | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
کتاب به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. بیشتر بخشهای این کتاب به ترتیب خاندان نظم یافته است؛ بدین صورت که بزرگ خاندان یا مؤسس آن ذکر شده و سپس اخبار فرزندان و نوادگان و در بعضی مواقع نزدیکان آنها ذکر گردیده است. | کتاب به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. بیشتر بخشهای این کتاب به ترتیب خاندان نظم یافته است؛ بدین صورت که بزرگ خاندان یا مؤسس آن ذکر شده و سپس اخبار فرزندان و نوادگان و در بعضی مواقع نزدیکان آنها ذکر گردیده است. | ||
البته گاه نیز شرح حال به ترتیب صنف یا مسئولیت - فقها یا والیان - تنظیم شده است<ref>ر.ک: همان، ص30</ref> | البته گاه نیز شرح حال به ترتیب صنف یا مسئولیت - فقها یا والیان - تنظیم شده است<ref>ر.ک: همان، ص30</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
پایتخت خلافت عباسی، بغداد و دیگر پایتختهای منطقه ای در قرون پنجم و ششم هجری شاهد ظهور تعدادی از علما در حوزه تاریخ اسلامی است. مورخ [[همدانی، محمد بن عبدالملک|محمد بن عبدالملک همدانی]] یکی از این علمای مبرزی است که تأثیر فعالی، نه تنها بر معاصرینش، بلکه بیش از آن بر علما و مورخین سدههای بعدی داشته است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref> | پایتخت خلافت عباسی، بغداد و دیگر پایتختهای منطقه ای در قرون پنجم و ششم هجری شاهد ظهور تعدادی از علما در حوزه تاریخ اسلامی است. مورخ [[همدانی، محمد بن عبدالملک|محمد بن عبدالملک همدانی]] یکی از این علمای مبرزی است که تأثیر فعالی، نه تنها بر معاصرینش، بلکه بیش از آن بر علما و مورخین سدههای بعدی داشته است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref> در واقع او به عنوان فردی شناخته میشود که در روند تاریخ نویسی - که تا زمان خود؛ یعنی آغاز قرن ششم ادامه داد - تغییر کلی ایجاد | ||
کرد<ref>ر.ک: کلود کاهن، ص159</ref> | کرد<ref>ر.ک: کلود کاهن، ص159</ref> | ||
«عنوان السیر» را ابن خلکان «عیون السیر» و سخاوی در الإعلان «عنوان السیرة» نامیده است. ابن العدیم در بغیة الطلب به نام کامل کتاب، «عنوان السیر فی محاسن أهل البدو و الحضر» اشاره کرده است. برخی مصادر «المعارف المتأخرة» نامیدهاند. ابوشامه در الروضتین، ابهام این نام گذاری را چنین برطرف کرده است: «در کتاب المعارف المتأخرة که عنوان السیر نامیده شده است...»؛ بنابراین، این کتاب دو عنوان دارد که آن را از بقیه تألیفات همدانی متمایز میکند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص29</ref> | «عنوان السیر» را ابن خلکان «عیون السیر» و سخاوی در الإعلان «عنوان السیرة» نامیده است. ابن العدیم در بغیة الطلب به نام کامل کتاب، «عنوان السیر فی محاسن أهل البدو و الحضر» اشاره کرده است. برخی مصادر «المعارف المتأخرة» نامیدهاند. ابوشامه در الروضتین، ابهام این نام گذاری را چنین برطرف کرده است: «در کتاب المعارف المتأخرة که عنوان السیر نامیده شده است...»؛ بنابراین، این کتاب دو عنوان دارد که آن را از بقیه تألیفات همدانی متمایز میکند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص29</ref> | ||
«عنوان السّیر» کتابی است که در حکم مفقود است و تنها بخشهای تاریخی پراکنده ای از آن در مصادر متأخر آمده است. در قرن هفتم هجری ابن عدیم، ابن خلکان و ابیشامه و مهم تر از آن در قرن هشتم ابن فوطی، ابن ایبک صفدی و در آخر و بیش از همه در قرن نهم در کتاب عقد الجمان فی تاریخ أهل الزمان بدرالدین عینی از این کتاب گزارش شده است<ref>ر.ک: همان، ص27</ref> | «عنوان السّیر» کتابی است که در حکم مفقود است و تنها بخشهای تاریخی پراکنده ای از آن در مصادر متأخر آمده است. در قرن هفتم هجری ابن عدیم، ابن خلکان و ابیشامه و مهم تر از آن در قرن هشتم ابن فوطی، ابن ایبک صفدی و در آخر و بیش از همه در قرن نهم در کتاب عقد الجمان فی تاریخ أهل الزمان بدرالدین عینی از این کتاب گزارش شده است<ref>ر.ک: همان، ص27</ref> این بخشها از کتاب عنوان السیر در جزء یازده از عقد الجمان آمده و حوادث مابین سالهای (520-431ق) را پوشش داده است<ref>ر.ک: همان، ص28</ref> | ||
در این کتاب، 233 شرح حال ذکر شده که 220 مورد از آن از منبع اصلی؛ یعنی همان عقد الجمان و 13 شرح حال از مصادر دیگر گرفته شده است. ابن عدیم در بغیة الطلب 10 شرح حال و ابن خلکان در وفیات 3 شرح حال به علاوه 7 شرح حال از عقیلیین، امرای موصل ذکر کرده است. ابوشامه در الروضتین تنها یک شرح حال از وزیر نظام الملک طوسی آورده است که با آنچه در بغیة الطلب و عقد الجمان آمده مطابقت دارد<ref>ر.ک: همان، ص30</ref> | در این کتاب، 233 شرح حال ذکر شده که 220 مورد از آن از منبع اصلی؛ یعنی همان عقد الجمان و 13 شرح حال از مصادر دیگر گرفته شده است. ابن عدیم در بغیة الطلب 10 شرح حال و ابن خلکان در وفیات 3 شرح حال به علاوه 7 شرح حال از عقیلیین، امرای موصل ذکر کرده است. ابوشامه در الروضتین تنها یک شرح حال از وزیر نظام الملک طوسی آورده است که با آنچه در بغیة الطلب و عقد الجمان آمده مطابقت دارد<ref>ر.ک: همان، ص30</ref> | ||
محقق کتاب در مقدمه، شرح حالهای ذکرشده در کتاب را در سه گروه خلفا، ملوک و سلاطین و بقیه اعیان دسته بندی کرده است. در گروه اول خلفای عباسی، فاطمی و امویین اندلس ذکر شده است. در گروه ملوک و سلاطین، ملوک آل بویه، سلاجقه، قراخانیین ترکستان، والیان مصر، معارضین و... ذکر شدهاند. در گروه سوم نیز امرا، نقبا، قضات و فرماندهان بغداد معرفی شدهاند<ref>ر.ک: همان، ص35-32</ref> | محقق کتاب در مقدمه، شرح حالهای ذکرشده در کتاب را در سه گروه خلفا، ملوک و سلاطین و بقیه اعیان دسته بندی کرده است. در گروه اول خلفای عباسی، فاطمی و امویین اندلس ذکر شده است. در گروه ملوک و سلاطین، ملوک آل بویه، سلاجقه، قراخانیین ترکستان، والیان مصر، معارضین و... ذکر شدهاند. در گروه سوم نیز امرا، نقبا، قضات و فرماندهان بغداد معرفی شدهاند<ref>ر.ک: همان، ص35-32</ref> | ||
از کتاب «أمراء الحج» نویسنده نیز تنها پارههای اندکی باقی مانده که عینی در کتاب عقد الجمان به اشتباه تحت نام «عنوان السیر» آورده است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> | از کتاب «أمراء الحج» نویسنده نیز تنها پارههای اندکی باقی مانده که عینی در کتاب عقد الجمان به اشتباه تحت نام «عنوان السیر» آورده است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> | ||
این کتاب با حج سال 317ق و حوادث پس از آن آغاز شده و با اشاره به حج ابوطالب زینبی در سال 463ق به اتمام رسیده | این کتاب با حج سال 317ق و حوادث پس از آن آغاز شده و با اشاره به حج ابوطالب زینبی در سال 463ق به اتمام رسیده | ||
است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص324-315</ref> | است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص324-315</ref> | ||
== وضعیت کتاب == | == وضعیت کتاب == |
ویرایش