پرش به محتوا

الوجوه و النظائر لألفاظ كتاب‌الله العزيز: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>'
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>')
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>')
خط ۴۷: خط ۴۷:
'''الوجوه و النظائر لألفاظ كتاب الله العزيز'''، اثرى است منسوب به ابوعبدالله حسين بن محمد دامغانى (متوفى 478ق1085/م)، با تحقيق محمدحسن ابوالعزم زفيتى، پيرامون وجوه و نظاير در قرآن كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى نوشته شده است.
'''الوجوه و النظائر لألفاظ كتاب الله العزيز'''، اثرى است منسوب به ابوعبدالله حسين بن محمد دامغانى (متوفى 478ق1085/م)، با تحقيق محمدحسن ابوالعزم زفيتى، پيرامون وجوه و نظاير در قرآن كه به زبان عربى و در قرن پنجم هجرى نوشته شده است.


اين كتاب به اسامى متعددى ناميده شده است و نسخ گوناگونى از آن نيز در كتابخانه‌هاى دنيا موجود مى‌باشد. كارل بروكلمان معتقد است كه امام دامغانى صاحب دو كتاب به نام‌هاى «الزوائد و النظائر و فوائد البصائر» و «الوجوه و النظائر» مى‌باشد. خيرالدين زركلى نام اين كتاب را «الزوائد و النظائر في غريب القرآن» دانسته و عمر رضا كحاله «الزوائد و النظائر و فوائد البصائر». اسماعيل بغدادى نيز آن را «الزوائد و النظائر و فوائد البصائر» و «الوجوه و النظائر» معرفى كرده و [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]] و سيد محمد مرتضى زبيدى آن را «الوجوه و النظائر» خوانده‌اند .<ref>مقدمه محقق، ص15-16</ref>
اين كتاب به اسامى متعددى ناميده شده است و نسخ گوناگونى از آن نيز در كتابخانه‌هاى دنيا موجود مى‌باشد. كارل بروكلمان معتقد است كه امام دامغانى صاحب دو كتاب به نام‌هاى «الزوائد و النظائر و فوائد البصائر» و «الوجوه و النظائر» مى‌باشد. خيرالدين زركلى نام اين كتاب را «الزوائد و النظائر في غريب القرآن» دانسته و عمر رضا كحاله «الزوائد و النظائر و فوائد البصائر». اسماعيل بغدادى نيز آن را «الزوائد و النظائر و فوائد البصائر» و «الوجوه و النظائر» معرفى كرده و [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]] و سيد محمد مرتضى زبيدى آن را «الوجوه و النظائر» خوانده‌اند ..<ref>مقدمه محقق، ص15-16</ref>


نويسنده دليل تأليف كتاب خود را تأمل در «وجوه القرآن» مقاتل بن سليمان و نواقص و فروگذارى از بعض وجوه قرآن دانسته است .<ref>مقدمه نويسنده، ج1، ص3</ref>
نويسنده دليل تأليف كتاب خود را تأمل در «وجوه القرآن» مقاتل بن سليمان و نواقص و فروگذارى از بعض وجوه قرآن دانسته است ..<ref>مقدمه نويسنده، ج1، ص3</ref>


== ساختار ==
== ساختار ==




كتاب با سه مقدمه از ناشر، محقق و نويسنده آغاز شده است. نويسنده در كتاب خود وجوه مختلف 642 كلمه قرآنى را به ترتيب حروف معجم مورد بررسى قرار داده است و براى هر وجه، يك يا چند آيه قرآنى به‌عنوان شاهد ذكر كرده است .<ref>سايت راسخون</ref>
كتاب با سه مقدمه از ناشر، محقق و نويسنده آغاز شده است. نويسنده در كتاب خود وجوه مختلف 642 كلمه قرآنى را به ترتيب حروف معجم مورد بررسى قرار داده است و براى هر وجه، يك يا چند آيه قرآنى به‌عنوان شاهد ذكر كرده است ..<ref>سايت راسخون</ref>


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==




در مقدمه ناشر، به كتبى كه در موضوع اثر حاضر نوشته شده، اشاره گرديده است. از جمله اين كتب، عبارتند از: «الأشباه و النظائر في القرآن الكريم» اثر مقاتل بن سليمان بلخى (متوفى 150ق)؛ «تحصيل نظائر القرآن» تأليف حكيم ترمذى (متوفى 318ق)؛ «الأشباه و النظائر في الألفاظ القرآنية التي ترادفت مبانيها و تنوعت معانيها» اثر ثعالبى (متوفى 429ق) و... .<ref>مقدمه ناشر، ج1، ص3</ref>
در مقدمه ناشر، به كتبى كه در موضوع اثر حاضر نوشته شده، اشاره گرديده است. از جمله اين كتب، عبارتند از: «الأشباه و النظائر في القرآن الكريم» اثر مقاتل بن سليمان بلخى (متوفى 150ق)؛ «تحصيل نظائر القرآن» تأليف حكيم ترمذى (متوفى 318ق)؛ «الأشباه و النظائر في الألفاظ القرآنية التي ترادفت مبانيها و تنوعت معانيها» اثر ثعالبى (متوفى 429ق) و... ..<ref>مقدمه ناشر، ج1، ص3</ref>


در مقدمه محقق، ضمن ذكر اسامى مختلفى كه براى كتاب ذكر شده و بررسى آن‌ها، به بحث پيرامون علمايى كه پيرامون موضوع اين كتاب دست به تأليف زده‌اند، نسخ موجود از كتاب، معناى وجوه و نظائر، سبب برگزيده شدن اين كتاب براى تحقيق و روش تحقيق، پرداخته شده است .<ref>مقدمه محقق، همان، ص5-29</ref> در مقدمه نويسنده نيز به انگيزه تأليف، اشاره گرديده است .<ref>مقدمه نويسنده، همان، ص3</ref>
در مقدمه محقق، ضمن ذكر اسامى مختلفى كه براى كتاب ذكر شده و بررسى آن‌ها، به بحث پيرامون علمايى كه پيرامون موضوع اين كتاب دست به تأليف زده‌اند، نسخ موجود از كتاب، معناى وجوه و نظائر، سبب برگزيده شدن اين كتاب براى تحقيق و روش تحقيق، پرداخته شده است ..<ref>مقدمه محقق، همان، ص5-29</ref> در مقدمه نويسنده نيز به انگيزه تأليف، اشاره گرديده است ..<ref>مقدمه نويسنده، همان، ص3</ref>


در اين كتاب، از باب «الف» تا باب «شين» در جلد اول و مابقى آن، در جلد دوم جاى گرفته است. در ابتداى هر باب نيز الفاظى كه در آن باب مورد بحث و بررسى قرار گرفته، ذكر شده است؛ به‌عنوان مثال، از جمله الفاظى كه در باب «الف» ذكر شده، عبارتند از: اسم، أمر، أحد، أحاط، أحصى، استحيا، إتيان، أسفل، إتخذ، أهل، أولى، أجل، آيات، أرسل، أم، أب، أذى، اتباع، إناث، إتمام، إدراك، إقامة، أعناق، إثم، أكنة، إنسان، إسراف، أسفار، أمانة، امرأة، أفواه، أخلد، إثخان، أواب، أذان، آل، إلا، اعبدوا، الإفك و... .<ref>متن كتاب، ج1، ص4</ref>
در اين كتاب، از باب «الف» تا باب «شين» در جلد اول و مابقى آن، در جلد دوم جاى گرفته است. در ابتداى هر باب نيز الفاظى كه در آن باب مورد بحث و بررسى قرار گرفته، ذكر شده است؛ به‌عنوان مثال، از جمله الفاظى كه در باب «الف» ذكر شده، عبارتند از: اسم، أمر، أحد، أحاط، أحصى، استحيا، إتيان، أسفل، إتخذ، أهل، أولى، أجل، آيات، أرسل، أم، أب، أذى، اتباع، إناث، إتمام، إدراك، إقامة، أعناق، إثم، أكنة، إنسان، إسراف، أسفار، أمانة، امرأة، أفواه، أخلد، إثخان، أواب، أذان، آل، إلا، اعبدوا، الإفك و... ..<ref>متن كتاب، ج1، ص4</ref>


چنان‌كه بيان گرديد، موضوع اصلى كتاب، پرداختن به وجوه و نظاير در قرآن مى‌باشد. اصطلاح «وجوه»، به معانى گوناگونى كه واژه‌هاى مشترك دارند اطلاق مى‌شود و اصطلاح «نظاير» به واژه‌هايى كه از نظر لفظ نظير هم باشند؛ به‌عبارت‌ديگر، نظاير، اسم الفاظ مى‌باشد و وجوه اسم معانى است.
چنان‌كه بيان گرديد، موضوع اصلى كتاب، پرداختن به وجوه و نظاير در قرآن مى‌باشد. اصطلاح «وجوه»، به معانى گوناگونى كه واژه‌هاى مشترك دارند اطلاق مى‌شود و اصطلاح «نظاير» به واژه‌هايى كه از نظر لفظ نظير هم باشند؛ به‌عبارت‌ديگر، نظاير، اسم الفاظ مى‌باشد و وجوه اسم معانى است.
خط ۸۰: خط ۸۰:
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان و فهرست «آيات»، «لغات»، «اعلام»، «امم، قبايل و طوايف»، «شهرها و مواضع»، «غزوات» و «ايام» مذكور در متن، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى جلد دوم آمده است.
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان و فهرست «آيات»، «لغات»، «اعلام»، «امم، قبايل و طوايف»، «شهرها و مواضع»، «غزوات» و «ايام» مذكور در متن، به‌همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى جلد دوم آمده است.


در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع مطالب .<ref>ر.ك: پاورقى متن، ص5</ref>، ارجاع به ساير منابع .<ref>ر.ك: پاورقى مقدمه، ص9</ref> و اقتباسات صورت‌گرفته در كتاب .<ref>ر.ك: همان، ص17</ref>، به توضيح برخى كلمات و اعلام مذكور در متن .<ref>ر.ك: پاورقى متن، ص14</ref> و اختلاف نسخ، پرداخته شده است .<ref>ر.ك: همان، ص12</ref>
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع مطالب ..<ref>ر.ك: پاورقى متن، ص5</ref>، ارجاع به ساير منابع ..<ref>ر.ك: پاورقى مقدمه، ص9</ref> و اقتباسات صورت‌گرفته در كتاب ..<ref>ر.ك: همان، ص17</ref>، به توضيح برخى كلمات و اعلام مذكور در متن ..<ref>ر.ك: پاورقى متن، ص14</ref> و اختلاف نسخ، پرداخته شده است ..<ref>ر.ك: همان، ص12</ref>


==پانويس ==
==پانويس ==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش