۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الفتوح: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'تاریخ طبری' به 'تاریخ طبری '
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
جز (جایگزینی متن - 'تاریخ طبری' به 'تاریخ طبری ') |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
گرچه «فتوح البلدان» بلاذری، جامع‌ترین شرح پیشرفت سپاهیان عرب در قلمرو ساسانیان است، ابن اعثم در کتاب «الفتوح»، تفصیل بیشتری در خصوص وضع اعراب در بلاد مفتوحه، به‌خصوص در ارمنستان و خراسان در اختیار خواننده قرار می‌دهد. علاوه بر این، بلاذری بیشتر به شرح فتوحات می‌پردازد، درحالی‌که ابن اعثم گامی فراتر می‌گذارد و به حوادث داخلی عراق توجه بیشتری می‌کند. این امر، دید تاریخی وی را فراتر از بلاذری و دیگر مورخان هم‌عصر و حتی متقدم او می‌برد؛ به‌طوری‌که در دانشنامه اسلام و ایران آمده: «مقایسه روایت ابن اعثم با روایت‌های مدائنی چنان‌که طبری نقل کرده است، نشان می‌دهد که ابن اعثم نه‌تنها وسیله‌ای مفید برای تعیین صحت روایاتی است که در طبری آمده، بلکه خود نیز بعضی تفاصیل مهم، بر آنها می‌افزاید که فقط در کتاب «الفتوح» می‌توان به آنها دست یافت .<ref> همان، ص84</ref> | گرچه «فتوح البلدان» بلاذری، جامع‌ترین شرح پیشرفت سپاهیان عرب در قلمرو ساسانیان است، ابن اعثم در کتاب «الفتوح»، تفصیل بیشتری در خصوص وضع اعراب در بلاد مفتوحه، به‌خصوص در ارمنستان و خراسان در اختیار خواننده قرار می‌دهد. علاوه بر این، بلاذری بیشتر به شرح فتوحات می‌پردازد، درحالی‌که ابن اعثم گامی فراتر می‌گذارد و به حوادث داخلی عراق توجه بیشتری می‌کند. این امر، دید تاریخی وی را فراتر از بلاذری و دیگر مورخان هم‌عصر و حتی متقدم او می‌برد؛ به‌طوری‌که در دانشنامه اسلام و ایران آمده: «مقایسه روایت ابن اعثم با روایت‌های مدائنی چنان‌که طبری نقل کرده است، نشان می‌دهد که ابن اعثم نه‌تنها وسیله‌ای مفید برای تعیین صحت روایاتی است که در طبری آمده، بلکه خود نیز بعضی تفاصیل مهم، بر آنها می‌افزاید که فقط در کتاب «الفتوح» می‌توان به آنها دست یافت .<ref> همان، ص84</ref> | ||
گرچه کتاب «الفتوح» ابن اعثم نام فتوحات دارد و در وهله نخست، چنین می‌نماید که مانند دیگر آثار مذکور فتوح، موضوع آن، فتح سرزمین‌ها باشد، اما با دقت و مطالعه معلوم می‌شود که این کتاب علاوه بر آنکه شامل فتح سرزمین‌ها در عصر خلفای اولیه و اندکی پس از آن می‌شود، همچون کتاب‌هایی چون تاریخ | گرچه کتاب «الفتوح» ابن اعثم نام فتوحات دارد و در وهله نخست، چنین می‌نماید که مانند دیگر آثار مذکور فتوح، موضوع آن، فتح سرزمین‌ها باشد، اما با دقت و مطالعه معلوم می‌شود که این کتاب علاوه بر آنکه شامل فتح سرزمین‌ها در عصر خلفای اولیه و اندکی پس از آن می‌شود، همچون کتاب‌هایی چون [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]] ، أخبار الطوال، کامل ابن اثیر و غیر اینها، نوعی تاریخ عمومی اسلامی نیز هست که در نقل جزئیات، اهتمام دارد .<ref> همان، ص85</ref> | ||
روش ابن اعثم در تدوین کتاب، روش ترکیبی (در برابر دو روش روایی و تحلیلی) است. مراد از روش ترکیبی در تاریخ‌نگاری آن است که مورخ به‌جای ذکر روایات مختلف و اسانید یک واقعه، از راه مقایسه و ترکیب و ایجاد سازگاری میان روایات گوناگون، واقعه مذکور را طی یک روایت توضیح دهد. گرچه او تأکید می‌کند که احادیث راویان را در هم آمیخته و از مجموع آنها، گزارش تاریخی فراهم آورده است، خوشبختانه در مورد حوادث مهم، باز هم منبع کار خود را یاد می‌کند و در این میان، نام مدائنی بیشتر آورده می‌شود.<ref> همان</ref> | روش ابن اعثم در تدوین کتاب، روش ترکیبی (در برابر دو روش روایی و تحلیلی) است. مراد از روش ترکیبی در تاریخ‌نگاری آن است که مورخ به‌جای ذکر روایات مختلف و اسانید یک واقعه، از راه مقایسه و ترکیب و ایجاد سازگاری میان روایات گوناگون، واقعه مذکور را طی یک روایت توضیح دهد. گرچه او تأکید می‌کند که احادیث راویان را در هم آمیخته و از مجموع آنها، گزارش تاریخی فراهم آورده است، خوشبختانه در مورد حوادث مهم، باز هم منبع کار خود را یاد می‌کند و در این میان، نام مدائنی بیشتر آورده می‌شود.<ref> همان</ref> | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
البته در گزارش ابن اعثم مطالبی قابل نقد دیده می‌شود که تنها دو مورد بررسی می‌شود: | البته در گزارش ابن اعثم مطالبی قابل نقد دیده می‌شود که تنها دو مورد بررسی می‌شود: | ||
# حرکت امام در منابعی دیگر، همچون «أنساب الأشراف» بلاذری و یا تاریخ طبری از قول ابومخنف و همچنین «البداية و النهاية» ابن کثیر در 28 رجب و ورودش به مکه در سوم شعبان ذکر شده است، اما در «الفتوح» این خروج، سوم شعبان دانسته شده، که احتمالاً ابن اعثم، این مطلب را با زمان ورود امام به مکه که در سوم شعبان بوده، خلط کرده و یا اینکه این سهو از جانب نسخه‌نویسان «الفتوح» صورت گرفته است. ضمناً خوارزمی، این مطلب را، به نقل از ابن اعثم، در مقتل خود آورده است .<ref> ر.ک: همان، ص96 </ref> | # حرکت امام در منابعی دیگر، همچون «أنساب الأشراف» بلاذری و یا [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاریخ طبری]] از قول ابومخنف و همچنین «البداية و النهاية» ابن کثیر در 28 رجب و ورودش به مکه در سوم شعبان ذکر شده است، اما در «الفتوح» این خروج، سوم شعبان دانسته شده، که احتمالاً ابن اعثم، این مطلب را با زمان ورود امام به مکه که در سوم شعبان بوده، خلط کرده و یا اینکه این سهو از جانب نسخه‌نویسان «الفتوح» صورت گرفته است. ضمناً خوارزمی، این مطلب را، به نقل از ابن اعثم، در مقتل خود آورده است .<ref> ر.ک: همان، ص96 </ref> | ||
# امام، خبر شهادت مسلم را در مکه و پیش از حرکت به‌سوی عراق از کسی که از کوفه خبر می‌آورد، شنید و پس از آن حرکت خود را آغاز کرده است، اما طبق منابع دیگر، مسلم در همان روز حرکت امام از مکه به سمت عراق، در کوفه علیه عبیدالله قیام کرد و فردای آن روز نیز به شهادت رسید. گرچه ممکن است مورخان و ابن اعثم نیز در بیان اسامی روزها و سال‌ها دچار اشتباه و خلط شده باشند .<ref> ر.ک: همان، ص97 </ref> | # امام، خبر شهادت مسلم را در مکه و پیش از حرکت به‌سوی عراق از کسی که از کوفه خبر می‌آورد، شنید و پس از آن حرکت خود را آغاز کرده است، اما طبق منابع دیگر، مسلم در همان روز حرکت امام از مکه به سمت عراق، در کوفه علیه عبیدالله قیام کرد و فردای آن روز نیز به شهادت رسید. گرچه ممکن است مورخان و ابن اعثم نیز در بیان اسامی روزها و سال‌ها دچار اشتباه و خلط شده باشند .<ref> ر.ک: همان، ص97 </ref> | ||