تاريخ الدعوة الإسماعيلية: تفاوت میان نسخه‌ها

نويسنده، هدف خود را از نگارش اين اثر، خدمت به علم و حقيقت و معرفى دعوت پيچيده و معتقدات دينى اسماعيليان و نيز انتقال ميراث فرقه اسماعيلى به نسل جديدشان دانسته است .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/22|مقدمه چاپ اول، ص 22]]</ref>.

نويسنده در مقدمه چاپ دوم كتاب، به نقش مهم اسماعيليان در حيات سياسى و اجتماعى و فرهنگى در سرزمين‌هاى مختلف جهان اسلام اشاره كرده است. وى خاطرنشان مى‌كند كه اين فرقه در بلاد اسلامى، دولت‌هايى را تشكيل دادند؛ دولت‌هايى از قبيل دولت اسماعيليان در مغرب (كه توسط عبيدالله المهدى، در سال 296ق، تشكيل شد)، دولت ابن حوشب در يمن در سال 270ق و دولت جوهر الصقلى در مصر در سال 358ق .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/04|مقدمه، ص 4]]</ref>.

نويسنده در بخش ديگرى از مقدمه از تصريح [[امام جعفر صادق(ع)]] به امامت فرزندش اسماعيل سخن به ميان آورده و خاطرنشان كرده است كه اغلب مورخين اسماعيليه قصه وفات اسماعيل را پوششى از ناحيه [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] براى حفظ جان وى از شر عباسيان دانسته‌اند. اسماعيل پس از اين ادعا، در بصره و برخى شهرهاى فارس مشاهده شده است؛ بنابراين نمى‌توان گفت امامت اسماعيل با مرگ او پيش از مرگ پدرش ساقط شده است؛ چراكه او پس از پدرش مرده است .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/7|همان، ص 7]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/8|8]]</ref>.

در مقدمه چاپ اول كتاب، نويسنده به تاريخ دعوت اسماعيليه و انتشار آن پس از شهادت [[امام جعفر صادق(ع)]] در سال 148ق، اشاره كرده است. پس از آن به پيشينه تحقيقاتى كه مستشرقين روسى و آلمانى درباره اين فرقه داشته‌اند، پرداخته است .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/14|مقدمه چاپ اول، ص 14]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/15|15]]</ref>.

اولين فصل كتاب به بررسى سازمان مذهبى فرقه اسماعيليه اختصاص دارد. نويسنده در ابتداى اين فصل، به دشوارى تحقيق در تشكيلات اين فرقه، به جهت مخفى بودن مصادر و منابع آنها و نيز رمزى بودن اصطلاحات آنها، اشاره كرده است. اين موضوع سبب شده كه تحقيقات در اكثر اوقات مبتنى بر استنتاجات و احتمالات خيالى غير مستند به واقع باشد. همچنين فراوان بر مصادرى اعتماد شده كه دشمنان اين فرقه نوشته‌اند .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/25|متن كتاب، ص 25]]</ref>.

على‌رغم اين دست‌اندازها، در عصر حاضر دانشمندان منصفى از غرب و شرق، توانايى‌هاى علمى خود را در جستجوى حقيقت به كار گرفتند. در طليعه اين علما، مستشرق بزرگ روسى ولاديمير ايوانف (د 1970ق)، قرار دارد كه بيش از يك‌صد تأليف، علاوه بر مقالات فراوان در بزرگ‌ترين مجلات علمى، منتشر كرده است. اين مطالعات و تحقيقات راه روشن وسيعى را براى تدوين تاريخ و معتقدات فرقه اسماعيليه، كه در اكثر مراحلش سرّى است، گشوده است .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/25|همان، ص 25]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/26|26]]</ref>.

اسماعيليان در تنظيم دعوتشان از علما و فلاسفه استفاده كردند و فلسفه اين فرقه را بر نظريات رياضى، فلسفى و فلكى كه از نظم عالم برداشت شده، تنظيم كردند .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/26|همان، ص 26]]</ref>. اين اعتقاد بدين ترتيب تدوين شد كه اداره فرقه بر عهده دوازده داعى است كه مقابل آنها در عالم فلكى دوازده برج قرار دارد كه عبارتند از: حمل، ثور، جوزاء، سرطان و... همچنين در جسد انسان و در عالم حجاب نيز دوازده برابر دارند .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/28|همان، ص 28]]</ref>.

مراتب داعيان اسماعيلى به ترتيب عبارت است از: امام، باب، حجت، داعى دعاة، داعى البلاغ، نقيب، مأذون و... هركدام از داعيان داراى رتبه‌اى است؛ به‌عنوان مثال، «امام» داراى رتبه امر و «باب» داراى رتبه فصل الخطاب است .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/33|متن كتاب، ص 33]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/34|34]]</ref>.

با انتقال فرقه اسماعيليه نزارى به ايران، امام نزارى برخى تعديلات اساسى متناسب با زمان و مكان را در اين فرقه اعمال كرد؛ مثلاً رتبه شيخ را به‌جاى داعى الدعاة قرار داد و براى او در هر منطقه‌اى نائبى معين كرد .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/34|همان، ص 34]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/35|35]]</ref>. در مناطق ديگر مانند هند، آفريقا و پاكستان نيز سازمان مذهبى اين فرقه متناسب با آن مناطق بود .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/37|همان، ص 37]]</ref>.

در فصل دوم كتاب اعتقادات اسماعيليه مورد مطالعه قرار گرفته است. عقيده اساسى اسماعيليان مبتنى بر دو حقيقت علم ظاهر و باطن است كه اولى به فرائض و اركان دين و دومى به سازمان اجتماعى و اداره سياسى اين فرقه مربوط مى‌شود .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/39|همان، ص 39]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/40|40]]</ref>.

به نظر اسماعيليان، زندگى بشر، هفت دوره‌ى نبوت دارد. هر دوره‌ى نبوت، با ظهور ناطق و صامت او، از دوره‌ى ديگر ممتاز مى‌شود. شش دوره از اين ادوار مربوط بوده است به ظهور پيامبران مرسل؛ يعنى آدم، نوح، ابراهيم، موسى، عيسى و محمد(ص). دوره‌ى هفتم مربوط است به ظهور قائم كه پيش از پايان دنيا ظهور خواهد كرد .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/52|همان، ص 52]]</ref>.

نويسنده در ادامه به آغاز خلقت به اعتقاد اسماعيليه پرداخته شده است. وى نوشتار اخوان الصفا را در اين باره آورده و در پايان متذكر مى‌شود كه اگر بخواهيم تمامى آنچه را كه داعيان و علماى اسماعيليه پيرامون آغاز خلقت گفته‌اند، بياوريم، صفحات زيادى را به خود اختصاص خواهد داد و لذا به همين مقدار اكتفا مى‌كنيم .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/61|همان، ص 61]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/64|64]]</ref>.

در ادامه، اعتقادات اسماعيليه بر مبناى پنج دوران از زمان آدم تا زمان هارون(ع) ذكر و در ضمن جداولى ائمه هر دوران و ساير اطلاعات مرتبط با آن ارائه شده است .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/65|همان، ص 65]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/75|75]]</ref>.

از اينجاى كتاب به بعد، ائمه اسماعيليه با نام امام على بن ابى‌طالب(ع) آغاز شده است. پس از آن شرح حال ديگر ائمه تا زمان [[امام جعفر صادق(ع)]] و پس از آن تا زمان آغاخان چهارم ذكر شده‌اند .<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/77|همان، ص 77]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18445/1/390|390]]</ref>.