الأعلام الشرقية في المائة الرابعة عشرة الهجرية: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الأعلام الشرقية في المائة الرابعة عشرة الهجرية'''، تأليف زكى محمد مجاهد، كامل‌ترين اثرى است كه درباره اعلام شرقى در قرن چهاردهم هجرى (1301-1365ق) نوشته شده است <ref>ر.ك: شفيق محمد، محمد، ص1105؛ مقدمه چاپ اول، ص7</ref>.

كتاب، مشتمل بر سه مقدمه از ناشر، محمد زاهد الكوثرى و مؤلف و متن اثر در سه جزء و يازده قسم بدين ترتيب است: جزء اول و دوم هركدام در پنج قسم و جزء سوم هم در يك قسم. هر قسم نيز به ترتيب حروف الفبا منظم شده است. البته مؤلف در مقدمه، كتاب را پنج جزء دانسته <ref>ص11</ref>، اما محمد زاهد الكوثر در مقدمه‌اش <ref>ص8-7</ref> به همين يازده قسم اشاره كرده كه مطابق مباحث كتاب است.

منابع نويسنده اعم از كتب، فرهنگ‌نامه‌ها، نشريات و مجلات بوده است <ref>مقدمه چاپ اول، ص8</ref>.

كتاب حاضر، در شرح حال اعلام و شخصيت‌هاى شرقى قرن چهاردهم در سرزمين‌هاى مختلف با عقايد، اديان، عادات، فرهنگ‌ها و تحصيلات متفاوت مى‌باشد <ref>ر.ك: مقدمه مؤلف، ص10</ref>.

حسن جاد حسن، در مقاله‌اش به «[[الدرر الكامنة في أعيان المائة الثامنة|الدرر الكامنة للمائة الثامنة]]» [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]]، «[[الضوء اللامع لأهل القرن التاسع|الضوء اللامع للقرن التاسع]]» سخاوى، «الكواكب السائرة للمائة العاشرة» نجم الغزى، «خلاصة الأثر للقرن الحادي عشر» محبى، «سلك الدرر للقرن الثاني عشر» مرادى، «حلية البشر في القرن الثالث عشر» به‌عنوان پيشينه كتب اعلام اشاره كرده و كتاب زكى محمد مجاهد را اتصال بين قرون گذشته و قرن حاضر دانسته است كه اين فاصله خالى در كتابخانه عربى را پر كرده است <ref>ر.ك: جاد حسن، حسن، ص622</ref>.

نويسنده در مقدمه توضيح داده كه هدف از نگارش اين اثر شرح حال كاملى از تمام شخصيت‌هاى ذكرشده در كتاب نبوده؛ چراكه ذكر آن طولانى مى‌شد و نيازمند زمان وسيع‌تر و اطلاعات و ابزار بيشترى بود و اين قدرت و شناخت براى وى ميسر نبود... لذا به ذكر زمان ولادت و وفات و در بيشتر موارد ذكر سال، اماكن ولادت و رشد و نمو، محل تعليم و تربيت و اماكنى كه سفر كرده و وفات يافته و دفن شده، مناصبى كه گرفته يا عوض كرده، مهم‌ترين اتفاقاتى كه برايش افتاده يا ايجاد كرده، مهم‌ترين صفات و عادات، اخلاق و آداب مورد اهتمام او و مهم‌ترين آثار و تأليفات و غالباً چاپ‌شده از آنها، اكتفا كرده است. همچنين در ذيل هر ترجمه، مصادر مطالب برگرفته را ذكر كرده تا محققينى كه قصد انديشه، بررسى و يا توسعه مطلب را دارند، به آنها مراجعه كنند <ref>ر.ك: مقدمه مؤلف، ص11</ref>.

ارمنستان، افغانستان، آلبانى، اندونزى، ايران، پاكستان، بحرين، تركيه، تونس، روسيه، عربستان، سودان، سوريه، چين، عراق، لبنان، مصر و هند از جمله كشورهايى هستند كه به برخى از شخصيت‌هاى آنها پرداخته شده است. در برخى از كشورها چون مصر تعداد فراوانى از اعلام آن معرفى و در برخى چون يونان يا آلبانى يا اندونزى تنها يك شخصيت ذكر شده است <ref>ر.ك: فهرست اعلام كشورها، ج3، ص1286-1237</ref>.