پرش به محتوا

جابر بن حیان: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۶ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۹ آوریل ۲۰۱۷
جز
جایگزینی متن - 'ابن نديم' به 'ابن نديم '
جز (جایگزینی متن - 'مولف' به 'مؤلف ')
جز (جایگزینی متن - 'ابن نديم' به 'ابن نديم ')
خط ۴۰: خط ۴۰:
«ابوعبدالله يا ابوموسى جابر»، دانشمند سده دوم، كه مجموعه بزرگى از آثار در كيميا، فلسفه، طب، رياضيات، نجوم، شيمى و موسيقى به او منسوب و نقلى هم به خاطر گرايش به تصوف، او را صوفى گفته‌اند. در مورد تاريخ دقيق تولد، زندگى، محل تولد و حتى مرگ او اطلاعات دقيق نيست، ولى بيشتر منابع گفته‌اند كه حدود سال 103ق تا 107ق متولد شد. برخى منابع وى را از مردم كوفه مى‌دانند ولى به نقل عده‌اى، او ايرانى و زادگاهش طوس، از شهرهاى خراسان بوده است. پدرش حيان، بن عبدالله بود. گويند كه او از قبيله ازد در كوفه بوده است و شغل او داروفروش و به جنبش عباسيان پيوسته بود. او جزء داعيانى بود كه بزرگان جنبش او را براى دعوت مردم خراسان انتخاب كرده بودند.
«ابوعبدالله يا ابوموسى جابر»، دانشمند سده دوم، كه مجموعه بزرگى از آثار در كيميا، فلسفه، طب، رياضيات، نجوم، شيمى و موسيقى به او منسوب و نقلى هم به خاطر گرايش به تصوف، او را صوفى گفته‌اند. در مورد تاريخ دقيق تولد، زندگى، محل تولد و حتى مرگ او اطلاعات دقيق نيست، ولى بيشتر منابع گفته‌اند كه حدود سال 103ق تا 107ق متولد شد. برخى منابع وى را از مردم كوفه مى‌دانند ولى به نقل عده‌اى، او ايرانى و زادگاهش طوس، از شهرهاى خراسان بوده است. پدرش حيان، بن عبدالله بود. گويند كه او از قبيله ازد در كوفه بوده است و شغل او داروفروش و به جنبش عباسيان پيوسته بود. او جزء داعيانى بود كه بزرگان جنبش او را براى دعوت مردم خراسان انتخاب كرده بودند.


جابر سال‌هاى جوانى را در طوس بود و طبق گفته ابن نديم به علت مناسب بودن آب و هواى كوفه بعداً در كوفه مشغول به كار شد و به شغل كيمياگرى پرداخت. در سال‌هاى ميانى زندگيش، به عراق و بغداد آمد، با جعفر برمكى آشنا شد و با وساطت او به دربار هارون الرشيد پنجمين خليفه عباسى رفت. برمكيان كه خودشان به كيميا علاقه زيادى داشتند، از جابر حمايت كردند. ظاهراً او كتابى درباره صناعت كيميا، براى جعفر برمكى نگاشته بود و در اين كتاب، آزمايش‌هاى عجيبى را درباره يك روش بسيار پيشرفته كيمياگرى وصف كرده بود. سال 188ق، با افول برمكيان در زمان هارون الرشيد، جابر از دربار بغداد كناره گرفت و به كوفه برگشت و زندگى مخفيانه‌اش را در كوفه ادامه داد. اين‌كه صفت كوفى در روايات زيادى به دنبال نام جابر آمده، نشانگر زادگاه او نيست، بلكه بيشتر به اين علت است كه او مدت‌ها در كوفه اقامت داشت.
جابر سال‌هاى جوانى را در طوس بود و طبق گفته [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]  به علت مناسب بودن آب و هواى كوفه بعداً در كوفه مشغول به كار شد و به شغل كيمياگرى پرداخت. در سال‌هاى ميانى زندگيش، به عراق و بغداد آمد، با جعفر برمكى آشنا شد و با وساطت او به دربار هارون الرشيد پنجمين خليفه عباسى رفت. برمكيان كه خودشان به كيميا علاقه زيادى داشتند، از جابر حمايت كردند. ظاهراً او كتابى درباره صناعت كيميا، براى جعفر برمكى نگاشته بود و در اين كتاب، آزمايش‌هاى عجيبى را درباره يك روش بسيار پيشرفته كيمياگرى وصف كرده بود. سال 188ق، با افول برمكيان در زمان هارون الرشيد، جابر از دربار بغداد كناره گرفت و به كوفه برگشت و زندگى مخفيانه‌اش را در كوفه ادامه داد. اين‌كه صفت كوفى در روايات زيادى به دنبال نام جابر آمده، نشانگر زادگاه او نيست، بلكه بيشتر به اين علت است كه او مدت‌ها در كوفه اقامت داشت.


درباره اين مطلب كه آيا جابر از شاگردان [[امام صادق]](ع) بوده يا نه، بحث‌هاى زيادى شده است. در مهم‌ترين منابع، نخستين رجال شيعه، مانند كشى، [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] و [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] كه آثارشان به دست ما رسيده، نامى از جابر نمى‌برند، چه برسد به اين‌كه او را در ميان اصحاب [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] ذكر كنند، ولى عده‌اى از مؤلف ان از جمله ابن نديم، سيد طاوس، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] و تسترى و پاره منابع متاخره مانند حسين بن محمد زيدى حسينى مؤلف دستورالمنجمين و ديگران، تصريح دارند بر اين‌كه او از شاگردان امام جعفر صادق(ع) بود. البته بايد اين ارتباط كوتاه مدت باشد، زيرا شهادت [[امام صادق]](ع) حدود 20 سال بعد از تولد جابر اتفاق افتاد.
درباره اين مطلب كه آيا جابر از شاگردان [[امام صادق]](ع) بوده يا نه، بحث‌هاى زيادى شده است. در مهم‌ترين منابع، نخستين رجال شيعه، مانند كشى، [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] و [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] كه آثارشان به دست ما رسيده، نامى از جابر نمى‌برند، چه برسد به اين‌كه او را در ميان اصحاب [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] ذكر كنند، ولى عده‌اى از مؤلف ان از جمله [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] ، سيد طاوس، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] و تسترى و پاره منابع متاخره مانند حسين بن محمد زيدى حسينى مؤلف دستورالمنجمين و ديگران، تصريح دارند بر اين‌كه او از شاگردان امام جعفر صادق(ع) بود. البته بايد اين ارتباط كوتاه مدت باشد، زيرا شهادت [[امام صادق]](ع) حدود 20 سال بعد از تولد جابر اتفاق افتاد.


جابر بن حيان نخستين شيمى‌دان عرب است. اولين فردى كه به اين علم، معروف شد و بى شك، اول مسلمانى است كه شايستگى كسب عنوان شيميدان را دارد. ظاهراً همين بلندى مقام و دانش عظيم او باعث شد كه بعضعى او را مورد قدردانى و ستايش و بعضى مورد حسادت و كينه‌توزى خود قرار دهند.
جابر بن حيان نخستين شيمى‌دان عرب است. اولين فردى كه به اين علم، معروف شد و بى شك، اول مسلمانى است كه شايستگى كسب عنوان شيميدان را دارد. ظاهراً همين بلندى مقام و دانش عظيم او باعث شد كه بعضعى او را مورد قدردانى و ستايش و بعضى مورد حسادت و كينه‌توزى خود قرار دهند.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش