۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
اخلاق محتشمی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره'
جز (جایگزینی متن - 'ى(' به 'ى (') |
جز (جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره') |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
کتاب، داراى چهل باب است. شيوه تأليف اين کتاب، چنان است كه نخست، | کتاب، داراى چهل باب است. شيوه تأليف اين کتاب، چنان است كه نخست، درباره هر موضوع، آيه‌هايى از قرآن، سپس احاديث نبوى، آن‌گاه كلام حكما ذكر مى‌شود. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
خواجه، در اين کتاب، علاوه بر آيات و احاديث، از رأى‌ها و گفته‌هاى بوذرجمهر، انوشيروان، روشنك دختر دارا و مانند اينها و از گفته‌هاى سقراط، افلاطون، [[ارسطو]]، ديوجانس، اسكندر، فيثاغورث و... نيز بهره برده است. وى كوشيده است بدون هيچ تعصبّى همه آراى برگزيده و صحيح را | خواجه، در اين کتاب، علاوه بر آيات و احاديث، از رأى‌ها و گفته‌هاى بوذرجمهر، انوشيروان، روشنك دختر دارا و مانند اينها و از گفته‌هاى سقراط، افلاطون، [[ارسطو]]، ديوجانس، اسكندر، فيثاغورث و... نيز بهره برده است. وى كوشيده است بدون هيچ تعصبّى همه آراى برگزيده و صحيح را درباره اخلاق نظرى از كليه منابعى كه در عصر او در دست‌رس دانشمندان بوده است، خواه قرآن كريم و احاديث نبوى و خواه عقايد صوفيان و زاهدان و خواه انديشه‌هاى ايرانيان باستان و فيلسوفان هند و يونان، گرد آورد و به ويژه از گفته‌هاى اخوان الصفا و سخنان داعيان فرقه اسماعيليه، بسيار استفاده كرده است. مرحوم دانش‌پژوه به نقل از يادنامه خواجه نصير، يادآورى نموده كه «خواجه به جنبه انسانى، بيشتر اهميت مى‌داد و آزادانديش بود و مزه آزادى فيلسوفانه را چشيده و با همه گونه دانشمندان از اسماعيلى و شيعى و سنّى نشست و برخاست داشت و به آنها احترام مى‌گذاشت و چندان تعصّب مذهبى روا نمى‌داشت». | ||
با تمامى اين اوصاف، وى در کتاب، به ويژه در باب‌هاى دوم و سوم، اعتقاد خويش را به تشيع نشان داده است و بى‌نظرى و عدم تعصب او در نقل گفته‌هاى داعيان و حكيمان و فيلسوفان، دليل بر مشرب حكيمانه و وسعت نظر و پيروى از روش علمى در تأليف کتاب است. | با تمامى اين اوصاف، وى در کتاب، به ويژه در باب‌هاى دوم و سوم، اعتقاد خويش را به تشيع نشان داده است و بى‌نظرى و عدم تعصب او در نقل گفته‌هاى داعيان و حكيمان و فيلسوفان، دليل بر مشرب حكيمانه و وسعت نظر و پيروى از روش علمى در تأليف کتاب است. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
چهل بابى كه در اخلاق محتشمى آمده، با باب نخست كه در دين و شناسايى آفريننده است آغاز مى‌شود و با باب چهلم كه در حكايت‌ها و نادره‌ها و نكته‌ها و پندها است پايان مى‌يابد. | چهل بابى كه در اخلاق محتشمى آمده، با باب نخست كه در دين و شناسايى آفريننده است آغاز مى‌شود و با باب چهلم كه در حكايت‌ها و نادره‌ها و نكته‌ها و پندها است پايان مى‌يابد. | ||
پس از پايان يافتن ابواب چهل‌گانه کتاب اخلاق محتشمى، سه نوشته ديگر با نام‌هاى زير ذكر شده است: 1- «ترجمه الادب الوجيز للولد الصغير» كه اصل آن از [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] و ترجمه آن از خواجه است و در موضوع پندها و دستورهايى است به كودكان و جوانان، | پس از پايان يافتن ابواب چهل‌گانه کتاب اخلاق محتشمى، سه نوشته ديگر با نام‌هاى زير ذكر شده است: 1- «ترجمه الادب الوجيز للولد الصغير» كه اصل آن از [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] و ترجمه آن از خواجه است و در موضوع پندها و دستورهايى است به كودكان و جوانان، درباره خوى‌ها و آيين‌هاى زندگى و... 2- «رساله در تولّى و تبرّى» كه در آن، خواجه طوسى مسئله تولّى و تبرّى را كه از نشانه‌هاى تشيّع است، به شيوه فلسفى تجزيه و تحليل مى-كند. نكته قابل توجه اينكه نثر اين رساله، با ديگر رساله‌هاى وى بسيار متفاوت است و جنبه علمى آن بر جنبه ادبى غلبه دارد، زيرا نويسنده از هر روشى كه به تصنّع انجامد، در اين رساله، پرهيز مى‌كند و حتى از عطف‌هاى تفسيرى مكرّر و ناسودمند، دورى مى‌جويد. در اين رساله، اسلوب نثر خواجه، چنان است كه بيشتر كلمه‌ها و فعل‌ها را با پيشوندهای «فرا» و «باز» و «در» به معنى‌هاى مختلف به كار مى‌برد و گاه به شيوه تازى، مفعول مطلق نوعى به كار مى‌گيرد.3- «مقالة فى فضائل امير المؤمنين على (ع)» كه در آن، حديث‌هاى فراوانى در فضيلت على (ع)، گرد آمده و يك نمونه از آن اين است كه طبق روايتى از پيامبر (ص)، حضرت على (ع)، با چهار تن از پيامبران نخستين (نوح، ابراهيم، موسى و عيسى (ع)) برابر است. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||