۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
زبدة التواريخ (مستوفي): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ':ت' به ': ت') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
عموم سلسله‌هاى ياد شده، در زبدة التواريخ به اختصار درج و گاه فقط به ذكر نام‌هاى سلاطين آنها اكتفا شده است. مطالب كتاب در دوره صفويه تفصيل بيشترى مى‌يابد و در عصر نويسنده؛ يعنى زمان سلطنت شاه سلطان حسين تا پايان رسمى دوره صفويه در دشت مغان، به بالاترين حد مى‌رسد. | عموم سلسله‌هاى ياد شده، در زبدة التواريخ به اختصار درج و گاه فقط به ذكر نام‌هاى سلاطين آنها اكتفا شده است. مطالب كتاب در دوره صفويه تفصيل بيشترى مى‌يابد و در عصر نويسنده؛ يعنى زمان سلطنت شاه سلطان حسين تا پايان رسمى دوره صفويه در دشت مغان، به بالاترين حد مى‌رسد. | ||
محمد محسن، در پايان كتاب خود بعد از درج فهرست گونه نام سلاطين روم و به قول مؤلف «فرنگ» و حواريون حضرت عيسى(ع)، درباره «ولايات ارمن و افريخ» (افريقا) نيز مطالبى را نوشته است كه در مورد دومى بيشتر «حكايات برخى از عجايبات و غرايبات» آن سرزمين است. بالاخره علاوه بر چند حكايت كوتاه، قصه يوذاسف و بلوهر را از كتاب عين الحيات نوشته ملا [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|محمدباقر مجلسى]] | محمد محسن، در پايان كتاب خود بعد از درج فهرست گونه نام سلاطين روم و به قول مؤلف «فرنگ» و حواريون حضرت عيسى(ع)، درباره «ولايات ارمن و افريخ» (افريقا) نيز مطالبى را نوشته است كه در مورد دومى بيشتر «حكايات برخى از عجايبات و غرايبات» آن سرزمين است. بالاخره علاوه بر چند حكايت كوتاه، قصه يوذاسف و بلوهر را از كتاب عين الحيات نوشته ملا [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|محمدباقر مجلسى]] نقل كرده كه تا حدودى طولانى است. | ||
بخش قبل از صفويه زبدة التواريخ مزيتى بر تاريخ‌هاى عمومى عصر خودش ندارد. اين كتاب در بخش تاريخ صفويه وقايع دوران شاهان اوليه را به اختصار توضيح داده است و از همه كمتر در مورد عصر شاه سليمان و شاه عباس دوم مطلب دارد، ولى عصر شاه سلطان حسين، شاه طهماسب دوم و شاه عباس سوم را با تفصيل ذكر كرده است و از آن جا كه مؤلف بسيارى از وقايع را در دوران اخير از نزديك مشاهده كرده يا به خاطر حضورش در دربار از منابع موثق شنيده است، زبدة التواريخ براى اين دوره از مهم‌ترين منابع دست اول است. | بخش قبل از صفويه زبدة التواريخ مزيتى بر تاريخ‌هاى عمومى عصر خودش ندارد. اين كتاب در بخش تاريخ صفويه وقايع دوران شاهان اوليه را به اختصار توضيح داده است و از همه كمتر در مورد عصر شاه سليمان و شاه عباس دوم مطلب دارد، ولى عصر شاه سلطان حسين، شاه طهماسب دوم و شاه عباس سوم را با تفصيل ذكر كرده است و از آن جا كه مؤلف بسيارى از وقايع را در دوران اخير از نزديك مشاهده كرده يا به خاطر حضورش در دربار از منابع موثق شنيده است، زبدة التواريخ براى اين دوره از مهم‌ترين منابع دست اول است. | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
درباره تاريخ تأليف زبدة التواريخ، آنچه تاكنون در فهرست‌ها و بعضى تحقيق‌ها آمده است، حكايت از سال 1154ق/ 1741م دارد. استناد آنها هم به گفته خود محمد محسن است. در پنج نسخه زبدة التواريخ موجود در ايران اشاره‌اى به اين سال نشده است. از طرف ديگر از متن كتاب برمى‌آيد كه سال تأليف آن بايستى قبل از 1152ق/ 1740م باشد. محمد محسن در پايان بخش مربوط به شاه طهماسب دوم، فرزند شاه سلطان حسين، سن طهماسب را تا زمان «تسويد نسخه» 36 سال ذكر مى‌كند. به اين ترتيب معلوم مى‌شود كه هنگام نوشتن كتاب، طهماسب زنده بوده است. | درباره تاريخ تأليف زبدة التواريخ، آنچه تاكنون در فهرست‌ها و بعضى تحقيق‌ها آمده است، حكايت از سال 1154ق/ 1741م دارد. استناد آنها هم به گفته خود محمد محسن است. در پنج نسخه زبدة التواريخ موجود در ايران اشاره‌اى به اين سال نشده است. از طرف ديگر از متن كتاب برمى‌آيد كه سال تأليف آن بايستى قبل از 1152ق/ 1740م باشد. محمد محسن در پايان بخش مربوط به شاه طهماسب دوم، فرزند شاه سلطان حسين، سن طهماسب را تا زمان «تسويد نسخه» 36 سال ذكر مى‌كند. به اين ترتيب معلوم مى‌شود كه هنگام نوشتن كتاب، طهماسب زنده بوده است. | ||
محمد محسن در بخش‌هاى مربوط به انبياء و ائمه شيعيان(ع) و تاريخ صدر اسلام از مورخين، راويان و نويسندگان بسيارى نام مى‌برد كه در بيشتر موارد مطالب آنها را عينا از كتاب‌هاى حيات القلوب و حق اليقين [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|محمدباقر مجلسى]] | محمد محسن در بخش‌هاى مربوط به انبياء و ائمه شيعيان(ع) و تاريخ صدر اسلام از مورخين، راويان و نويسندگان بسيارى نام مى‌برد كه در بيشتر موارد مطالب آنها را عينا از كتاب‌هاى حيات القلوب و حق اليقين [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|محمدباقر مجلسى]] نقل كرده است. با اين حال تعدادى از نويسندگان و كتاب‌هايى كه در زبدة التواريخ از آنها نام برده شده است؛ عبارتند از: واقدى، [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذرى]]، محمد بن اسحاق، زهرى، ابن شهر آشوب، على بن ابراهيم، [[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]]، [[شيخ مفيد]]، [[قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله |قطب راوندى]]، جابر انصارى، ابن ابى‌الحديد، هلال بن عامر، ابن‌طاووس، ابن‌بابويه، ابن‌قولويه، ابوالصلت هروى، [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] و نيز از ميان نويسندگان اهل سنت: احمد بن محمد مستوفى، محمد بن اعثم كوفى و كتاب‌هاى [[صحيح مسلم]]، [[صحيح بخارى]] و صحيح ترمذى. | ||
در بخش تاريخ ايران پيش از اسلام كه كاملا به اختصار ذكر شده است، اشاره‌اى به منابع نشده، ولى به احتمال زياد مؤلف از روضه الصفاى ميرخواند كه در عصر تيمورى نوشته شده، استفاده كرده است. البته محمد محسن در ديباچه اثر خود از كتاب‌هايى؛ چون روضه الصفا، حبيب السير، خلاصه الحساب، منتخب التواريخ، تاريخ وصّاف، مطلع السعدين و مجمع البحرين و عالم آراى عباسى نام برده است. درباره دوره مغول، مؤلف زبدة التواريخ به كتاب‌هاى ظفرنامه‌ى شرف‌الدين على يزدى، تاريخ گزيده‌ى حمدالله مستوفى و مرصاد العباد و استفاده از آنها اشاره كرده است. محمد محسن، همچنين به بهره‌گيرى از كتاب‌هاى نظام التواريخ قاضى بيضاوى و نسب‌نامه‌ى سليمانى تصريح مى‌كند. | در بخش تاريخ ايران پيش از اسلام كه كاملا به اختصار ذكر شده است، اشاره‌اى به منابع نشده، ولى به احتمال زياد مؤلف از روضه الصفاى ميرخواند كه در عصر تيمورى نوشته شده، استفاده كرده است. البته محمد محسن در ديباچه اثر خود از كتاب‌هايى؛ چون روضه الصفا، حبيب السير، خلاصه الحساب، منتخب التواريخ، تاريخ وصّاف، مطلع السعدين و مجمع البحرين و عالم آراى عباسى نام برده است. درباره دوره مغول، مؤلف زبدة التواريخ به كتاب‌هاى ظفرنامه‌ى شرف‌الدين على يزدى، تاريخ گزيده‌ى حمدالله مستوفى و مرصاد العباد و استفاده از آنها اشاره كرده است. محمد محسن، همچنين به بهره‌گيرى از كتاب‌هاى نظام التواريخ قاضى بيضاوى و نسب‌نامه‌ى سليمانى تصريح مى‌كند. | ||