پرش به محتوا

تاریخ علمای بلخ: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ':ت' به ': ت')
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
خط ۶۳: خط ۶۳:
مؤلف، برخی از القاب بلخ باستان را در دوره اسلامی، به عنوان: «دار الفقاهة، دار الاجتهاد، أم البلاد و قبة الإسلام» آورده است که حکایت از یک مرکز بزرگ تمدن علوم اسلامی و دیاری رجال خیز دارد. مؤلّف به نقل از کتاب «مجمع الغرائب»، مؤسس شهر بلخ را حضرت ایوب(ع) می‌داند که در زمان حکومت گشتاسب مبعوث شد. این پیامبر خدا به گشتاسب گفت: حق سبحانه و تعالی تو را امر کرده است که بلخ را بنا کنی. گشتاسب از مرو بدین ولایت آمد و در مدت ده سال شهر بلخ را به اتمام رسانید<ref>ر.ک: فاضلی، سید محمدحیدر، 1393</ref>.
مؤلف، برخی از القاب بلخ باستان را در دوره اسلامی، به عنوان: «دار الفقاهة، دار الاجتهاد، أم البلاد و قبة الإسلام» آورده است که حکایت از یک مرکز بزرگ تمدن علوم اسلامی و دیاری رجال خیز دارد. مؤلّف به نقل از کتاب «مجمع الغرائب»، مؤسس شهر بلخ را حضرت ایوب(ع) می‌داند که در زمان حکومت گشتاسب مبعوث شد. این پیامبر خدا به گشتاسب گفت: حق سبحانه و تعالی تو را امر کرده است که بلخ را بنا کنی. گشتاسب از مرو بدین ولایت آمد و در مدت ده سال شهر بلخ را به اتمام رسانید<ref>ر.ک: فاضلی، سید محمدحیدر، 1393</ref>.


حکایت ظهور زرتشت در بلخ و نگارش اوستا، بر روی هزار پوست گاو با آب طلا در این شهر و تألیف «من لایحضره الفقیه» از کتب اربعه شیعه در بلخ - که بنا به درخواست فقیه شیعی، سید جلیل القدر ابوعبدالله محمد بن حسن علوی بلخی، معروف به شرف الدین نعمت الله، توسط [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در ییلاق بلخ، برای مردم آن دیار تألیف یافته - از مطالب خواندنی این کتاب است<ref>همان</ref>.
حکایت ظهور زرتشت در بلخ و نگارش اوستا، بر روی هزار پوست گاو با آب طلا در این شهر و تألیف «من لایحضره الفقیه» از کتب اربعه شیعه در بلخ - که بنا به درخواست فقیه شیعی، سید جلیل القدر ابوعبدالله محمد بن حسن علوی بلخی، معروف به شرف الدین نعمت الله، توسط [[ابن بابویه، محمد بن علی|شیخ صدوق]] در ییلاق بلخ، برای مردم آن دیار تألیف یافته - از مطالب خواندنی این کتاب است<ref>همان</ref>.


مؤلّف، از فرستاده امیرالمؤمنین (ع) در بلخ، عبدالرحمن بن ابزای خزاعی و ابقای او توسط امام حسن (ع) مطلبی آورده است. نویسنده، نهضت‌هایی که خواستگاه آنان از بلخ بود و در فروپاشی حکومت امویان نقش مهم داشتند را معرفی نموده است؛ از قبیل: قیام یحیی بن زید بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب(ع) که شهادتش در روستای ارغوی جوزجان اتفاق افتاد؛ خروج ابومسلم عبدالرحمن بن مسلم به سن 19 سالگی، قیام حسن بن علی اُطروش و...<ref>همان</ref>.
مؤلّف، از فرستاده امیرالمؤمنین (ع) در بلخ، عبدالرحمن بن ابزای خزاعی و ابقای او توسط امام حسن (ع) مطلبی آورده است. نویسنده، نهضت‌هایی که خواستگاه آنان از بلخ بود و در فروپاشی حکومت امویان نقش مهم داشتند را معرفی نموده است؛ از قبیل: قیام یحیی بن زید بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب(ع) که شهادتش در روستای ارغوی جوزجان اتفاق افتاد؛ خروج ابومسلم عبدالرحمن بن مسلم به سن 19 سالگی، قیام حسن بن علی اُطروش و...<ref>همان</ref>.


ریشه تأمین آب بلخ، از رودخانه «بلخاب» است که نام منطقه ای صددرصد شیعه نشین - از توابع استان سرپل - نیز می‌باشد. این رودخانه آب شیرین، در ورودی شهر مزارشریف، به هجده نهر تقسیم می‌شود و در مسیرِ بیش از 350 کیلومتری اش، صدها شهر، روستا و منطقه را مشروب ساخته و در نهایت، در رگ‌های بلخ جاری شده و آن سامان را زرخیر می‌نماید. حفص بن بختری از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]   روایت می‌کند که جبرئیل، با پای خویش، پنج نهر کند که زبانه آب در پی آن می‌آمد: فرات، دجله، نیل، مهران و نهر بلخ. پس هرچه این رودها آب دهد و یا از آنها آب خورده شود، از آن امام(ع) است. نویسنده، این روایت را از اصول کافی، ج2، ص271، نقل کرده است. وی در موقعیت جغرافیایی بلخ می‌نویسد: «بلخ چهارمین ربع خراسان است و بلوکات آن عبارت است از: جوزجان، طالقان، گرزاوان، فاریاب، میمنه، شبرغان، انبار،‌اندخوی، تخارستان، بغلان، بامیان، سمنگان،‌اندراب، پنجشیر، لوالج، مرغاب، بلخاب، سانچارک و دره صوف»<ref>ر.ک: همان</ref>.
ریشه تأمین آب بلخ، از رودخانه «بلخاب» است که نام منطقه ای صددرصد شیعه نشین - از توابع استان سرپل - نیز می‌باشد. این رودخانه آب شیرین، در ورودی شهر مزارشریف، به هجده نهر تقسیم می‌شود و در مسیرِ بیش از 350 کیلومتری اش، صدها شهر، روستا و منطقه را مشروب ساخته و در نهایت، در رگ‌های بلخ جاری شده و آن سامان را زرخیر می‌نماید. حفص بن بختری از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] روایت می‌کند که جبرئیل، با پای خویش، پنج نهر کند که زبانه آب در پی آن می‌آمد: فرات، دجله، نیل، مهران و نهر بلخ. پس هرچه این رودها آب دهد و یا از آنها آب خورده شود، از آن امام(ع) است. نویسنده، این روایت را از اصول کافی، ج2، ص271، نقل کرده است. وی در موقعیت جغرافیایی بلخ می‌نویسد: «بلخ چهارمین ربع خراسان است و بلوکات آن عبارت است از: جوزجان، طالقان، گرزاوان، فاریاب، میمنه، شبرغان، انبار،‌اندخوی، تخارستان، بغلان، بامیان، سمنگان،‌اندراب، پنجشیر، لوالج، مرغاب، بلخاب، سانچارک و دره صوف»<ref>ر.ک: همان</ref>.


از جمله ویژگی‌های اثر حاضر، آن است که برای تدوین آن، شرح حال بسیاری از بزرگان بلخ اعم از علما، فقها، محدثان، فلاسفه، حکما، شعرا، عرفا، قضات، حکام، وعاظ، محققان، سران لشکر و صاحبان اثر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. برای دستیابیبه شرح حال این بزرگان، علاوه بر وقت زیاد احتیاج به منابع و مآخذ فراوانی بوده و نویسنده، از کتاب‌های تاریخی، رجالی، فقهی، حدیثی، عرفانی، فلسفی، تفاسیر، آثار ادبی، تذکره‌ها، دایرةالمعارف‌ها، مجلات فارسی و عربی یا هر منبعی که به مناسبتی درباره بلخ، نواحی آن و یا رجال بلخ مطلبی داشته، فیش برداری کرده و تقریبا تمام منابعی را که به نوعی درباره خراسان بزرگ نکته ای داشته است، از نظر گذرانده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص72</ref>.
از جمله ویژگی‌های اثر حاضر، آن است که برای تدوین آن، شرح حال بسیاری از بزرگان بلخ اعم از علما، فقها، محدثان، فلاسفه، حکما، شعرا، عرفا، قضات، حکام، وعاظ، محققان، سران لشکر و صاحبان اثر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. برای دستیابیبه شرح حال این بزرگان، علاوه بر وقت زیاد احتیاج به منابع و مآخذ فراوانی بوده و نویسنده، از کتاب‌های تاریخی، رجالی، فقهی، حدیثی، عرفانی، فلسفی، تفاسیر، آثار ادبی، تذکره‌ها، دایرةالمعارف‌ها، مجلات فارسی و عربی یا هر منبعی که به مناسبتی درباره بلخ، نواحی آن و یا رجال بلخ مطلبی داشته، فیش برداری کرده و تقریبا تمام منابعی را که به نوعی درباره خراسان بزرگ نکته ای داشته است، از نظر گذرانده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص72</ref>.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش