پرش به محتوا

الشواهد الربوبية في المناهج السلوكية: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ':ف' به ': ف')
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
خط ۴۲: خط ۴۲:


== معرفى‏ اجمالى‏ ==
== معرفى‏ اجمالى‏ ==
'''الشواهد الربوبية في‏ المناهج‏ السلوكية'''، تأليف‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|محمد بن‏ ابراهيم‏ صدرالدين‏ شيرازى‏]] معروف‏ به‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] است. اين‏ اثر، يكى‏ از متون‏ عالى‏ فلسفى‏ است‏ كه‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در آن، آخرين‏ آرا و عقايد خويش‏ را بيان‏ كرده‏ است. شرح‏ اين‏ كتاب‏ توسط [[سبزواری، هادی بن مهدی|ملاهادى‏ سبزوارى]] ‏ انجام‏ گرفته‏ و [[آشتیانی، جلال‎‌الدین|سيد جلال‏‌الدين‏ آشتيانى‏]] آن‏ را تصحيح‏ و منتشر نموده‏ است.
'''الشواهد الربوبية في‏ المناهج‏ السلوكية'''، تأليف‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|محمد بن‏ ابراهيم‏ صدرالدين‏ شيرازى‏]] معروف‏ به‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] است. اين‏ اثر، يكى‏ از متون‏ عالى‏ فلسفى‏ است‏ كه‏ [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در آن، آخرين‏ آرا و عقايد خويش‏ را بيان‏ كرده‏ است. شرح‏ اين‏ كتاب‏ توسط [[سبزواری، هادی بن مهدی|ملاهادى‏ سبزوارى]] ‏ انجام‏ گرفته‏ و [[آشتیانی، جلال‎‌الدین|سيد جلال‏‌الدين‏ آشتيانى‏]] آن‏ را تصحيح‏ و منتشر نموده‏ است.


مطالبى‏ در اين‏ كتاب‏ است‏ كه‏ در اسفار و ساير كتب‏ مؤلف‏ ديده‏ نمى‌‏شود. مقايسه‏ محتواى‏ اين‏ دو كتاب‏ نشان‏ مى‏‌دهد كه‏ نسبت‏ ميان‏ اين‏ دو كتاب‏ عموم‏ و خصوص‏ من‏ وجه‏ است‏ و تقرير بسيارى‏ از مسائل‏ در اين‏ دو كتاب‏ متفاوت‏ است. توجه‏ حكماى‏ پس‏ از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] به‏ اين‏ كتاب، بيانگر جايگاه‏ والاى‏ آن‏ است.
مطالبى‏ در اين‏ كتاب‏ است‏ كه‏ در اسفار و ساير كتب‏ مؤلف‏ ديده‏ نمى‌‏شود. مقايسه‏ محتواى‏ اين‏ دو كتاب‏ نشان‏ مى‏‌دهد كه‏ نسبت‏ ميان‏ اين‏ دو كتاب‏ عموم‏ و خصوص‏ من‏ وجه‏ است‏ و تقرير بسيارى‏ از مسائل‏ در اين‏ دو كتاب‏ متفاوت‏ است. توجه‏ حكماى‏ پس‏ از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] به‏ اين‏ كتاب، بيانگر جايگاه‏ والاى‏ آن‏ است.


در اهميت‏ اين‏ كتاب‏ همين‏ بس‏ كه‏ بزرگانى‏ همچون‏ [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملاعبدالرزاق‏ لاهيجى]]، [[سبزواری، هادی بن مهدی|ملاهادى‏ سبزوارى]]، آقاعلى‏ حكيم‏ آن‏ را تدريس‏ كرده‏اند و اعاظمى‏ همچون‏ ملاعلى‏ نورى، حاجى‏ سبزوارى، آقاعلى‏ حكيم‏ و آقامحمدرضا قمشه‌‏اى‏ بر آن‏ تعليقه‏ نوشته‏‌اند <ref>رمضانى، اصغر، ص113</ref>.
در اهميت‏ اين‏ كتاب‏ همين‏ بس‏ كه‏ بزرگانى‏ همچون‏ [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملاعبدالرزاق‏ لاهيجى]]، [[سبزواری، هادی بن مهدی|ملاهادى‏ سبزوارى]]، آقاعلى‏ حكيم‏ آن‏ را تدريس‏ كرده‏اند و اعاظمى‏ همچون‏ ملاعلى‏ نورى، حاجى‏ سبزوارى، آقاعلى‏ حكيم‏ و آقامحمدرضا قمشه‌‏اى‏ بر آن‏ تعليقه‏ نوشته‏‌اند <ref>رمضانى، اصغر، ص113</ref>.


[[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] همان‏ طور كه‏ خود در مقدمه‏ اين‏ كتاب‏ بيان‏ مى‏كند، به‏ دليل‏ كثرت‏ مراجعه‏ به‏ عالم‏ معانى‏ و اسرار و دورى‏ و اجتناب‏ از عقايدى‏ كه‏ جمهور حكما بدان‏ معتقد بودند، به‏ ديدگاه‏هاى‏ شريف‏ الهى، شواهد لطيف‏ قرآنى، قواعد محكم‏ ربانى‏ و مسائل‏ عرفانى‏ دست‏ مى‏يابد كه‏ تنها افراد بسيار كمى‏ از حكما و عرفا بدان‏ نائل‏ شده‏ بودند؛ حتى‏ درك‏ برخى‏ از اين‏ امور شريف‏ مختص‏ خود ايشان‏ بوده‏ و حكيمان‏ گذشته‏ از آن‏ بهره‏اى‏ نداشتند. او برخى‏ از اين‏ مسائل‏ را در كتاب‏هاى‏ خودش‏ اظهار مى‏كند و بسيارى‏ از آنها را مخفى‏ مى‏دارد، از ترس‏ اينكه‏ ديگران‏ نفهمند و گمراه‏ شوند تااينكه‏ از عالم‏ غيب‏ فرمان‏ مى‏رسد كه‏ بخشى‏ از آنها را منتشر سازد، پس‏ كتاب‏ مذكور را مى‏نويسد <ref>همان، ص112</ref>.
[[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] همان‏ طور كه‏ خود در مقدمه‏ اين‏ كتاب‏ بيان‏ مى‏كند، به‏ دليل‏ كثرت‏ مراجعه‏ به‏ عالم‏ معانى‏ و اسرار و دورى‏ و اجتناب‏ از عقايدى‏ كه‏ جمهور حكما بدان‏ معتقد بودند، به‏ ديدگاه‏هاى‏ شريف‏ الهى، شواهد لطيف‏ قرآنى، قواعد محكم‏ ربانى‏ و مسائل‏ عرفانى‏ دست‏ مى‏يابد كه‏ تنها افراد بسيار كمى‏ از حكما و عرفا بدان‏ نائل‏ شده‏ بودند؛ حتى‏ درك‏ برخى‏ از اين‏ امور شريف‏ مختص‏ خود ايشان‏ بوده‏ و حكيمان‏ گذشته‏ از آن‏ بهره‏اى‏ نداشتند. او برخى‏ از اين‏ مسائل‏ را در كتاب‏هاى‏ خودش‏ اظهار مى‏كند و بسيارى‏ از آنها را مخفى‏ مى‏دارد، از ترس‏ اينكه‏ ديگران‏ نفهمند و گمراه‏ شوند تااينكه‏ از عالم‏ غيب‏ فرمان‏ مى‏رسد كه‏ بخشى‏ از آنها را منتشر سازد، پس‏ كتاب‏ مذكور را مى‏نويسد <ref>همان، ص112</ref>.


== ساختار ==
== ساختار ==
خط ۵۶: خط ۵۶:


== گزارش‏ محتوا ==
== گزارش‏ محتوا ==
در ابتداى‏ كتاب، مقدمه‌‏اى‏ طولانى‏ آمده‏ است. اين‏ مقدمه، حاوى‏ ويژگى‏ فلسفه‏ صدرايى، ترجيح‏ تصوف‏ و سلوك‏ بر طريق‏ اهل‏ رأى، زندگی‌نامه‏ مؤلف‏ و شارح‏ و كسانى‏ چون‏ ميرداماد، ميرفندرسكى، ملا رجبعلى‏ تبريزى، ملا شمساى‏ گيلانى، ملا محسن‏ فيض‏ كاشانى‏ و... كه‏ بعد از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] متكفل‏ بيان‏ مباحث‏ فلسفى‏ بوده‏اند، مى‏باشد.
در ابتداى‏ كتاب، مقدمه‌‏اى‏ طولانى‏ آمده‏ است. اين‏ مقدمه، حاوى‏ ويژگى‏ فلسفه‏ صدرايى، ترجيح‏ تصوف‏ و سلوك‏ بر طريق‏ اهل‏ رأى، زندگی‌نامه‏ مؤلف‏ و شارح‏ و كسانى‏ چون‏ ميرداماد، ميرفندرسكى، ملا رجبعلى‏ تبريزى، ملا شمساى‏ گيلانى، ملا محسن‏ فيض‏ كاشانى‏ و... كه‏ بعد از [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] متكفل‏ بيان‏ مباحث‏ فلسفى‏ بوده‏اند، مى‏باشد.


مشهد اول‏ (امور عامه): مشهد اول‏ درباره‏ امور عامه‏ و معانى‏ كليه‏اى‏ است‏ كه‏ در تمام‏ علوم‏ حقيقيه‏ بدان‏ها نياز است. اين‏ مشهد داراى‏ پنج‏ شاهد است. شاهد اول‏ آن‏ مشتمل‏ بر دوازده‏ اشراق‏ است. مباحث‏ شاهد اول‏ مربوط به‏ وجود و احكام‏ آن‏ است؛ احكامى‏ از قبيل‏ اصالت‏ وجود، نحوه‏ علم‏ به‏ وجود، كيفيت‏ سريان‏ وجود در ماهيات، عينيت‏ وجود با صفات‏ كماليه، تلازم‏ وجود با ماهيت، تمايز بين‏ موجودات، كيفيت‏ اتصاف‏ ماهيت‏ به‏ وجود، موضوع‏ حكمت‏ الهى، تعريف‏ امور عامه‏ و اشاره‏اى‏ به‏ مقولات‏ ده‏گانه‏ و احكام‏ آنها <ref>همان</ref>.
مشهد اول‏ (امور عامه): مشهد اول‏ درباره‏ امور عامه‏ و معانى‏ كليه‏اى‏ است‏ كه‏ در تمام‏ علوم‏ حقيقيه‏ بدان‏ها نياز است. اين‏ مشهد داراى‏ پنج‏ شاهد است. شاهد اول‏ آن‏ مشتمل‏ بر دوازده‏ اشراق‏ است. مباحث‏ شاهد اول‏ مربوط به‏ وجود و احكام‏ آن‏ است؛ احكامى‏ از قبيل‏ اصالت‏ وجود، نحوه‏ علم‏ به‏ وجود، كيفيت‏ سريان‏ وجود در ماهيات، عينيت‏ وجود با صفات‏ كماليه، تلازم‏ وجود با ماهيت، تمايز بين‏ موجودات، كيفيت‏ اتصاف‏ ماهيت‏ به‏ وجود، موضوع‏ حكمت‏ الهى، تعريف‏ امور عامه‏ و اشاره‏اى‏ به‏ مقولات‏ ده‏گانه‏ و احكام‏ آنها <ref>همان</ref>.


شاهد دوم‏ داراى‏ نه‏ اشراق‏ است‏ و در اشراقات‏ نه‌‏گانه‏ آن‏ وجود ذهنى‏ و احكام‏ مرتبط با آن‏ بحث‏ مى‏شود.
شاهد دوم‏ داراى‏ نه‏ اشراق‏ است‏ و در اشراقات‏ نه‌‏گانه‏ آن‏ وجود ذهنى‏ و احكام‏ مرتبط با آن‏ بحث‏ مى‏شود.
شاهد سوم‏ كه‏ در واقع‏ بخشى‏ از الهيات‏ بالمعنى‏ الاخص‏ اين‏ كتاب‏ است، مشتمل‏ بر دوازده‏ اشراق‏ است‏ و مباحثى‏ از قبيل‏ اثبات‏ واجب‏ تعالى، وحدانيت‏ واجب‏ تعالى، اسما و صفات‏ واجب‏ تعالى‏ و... را در بر مى‏‌گيرد. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در اشراقات‏ ده‏گانه‏ شاهد چهارم‏ دوباره‏ به‏ بحث‏ امور عامه‏ برمى‏گردد و مباحثى‏ را در باب‏ تقدم‏ و تأخر، واحد و كثير، تقابل، علت‏ و معلول، احكام‏ علل‏ اربعه، امكان‏ و وجوب، قوه‏ و فعل، حركت‏ جوهرى‏ و اثبات‏ محرك‏ غير متحرك‏ مطرح‏ مى‏‌كند.
شاهد سوم‏ كه‏ در واقع‏ بخشى‏ از الهيات‏ بالمعنى‏ الاخص‏ اين‏ كتاب‏ است، مشتمل‏ بر دوازده‏ اشراق‏ است‏ و مباحثى‏ از قبيل‏ اثبات‏ واجب‏ تعالى، وحدانيت‏ واجب‏ تعالى، اسما و صفات‏ واجب‏ تعالى‏ و... را در بر مى‏‌گيرد. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در اشراقات‏ ده‏گانه‏ شاهد چهارم‏ دوباره‏ به‏ بحث‏ امور عامه‏ برمى‏گردد و مباحثى‏ را در باب‏ تقدم‏ و تأخر، واحد و كثير، تقابل، علت‏ و معلول، احكام‏ علل‏ اربعه، امكان‏ و وجوب، قوه‏ و فعل، حركت‏ جوهرى‏ و اثبات‏ محرك‏ غير متحرك‏ مطرح‏ مى‏‌كند.
شاهد پنجم، مشتمل‏ بر پنج‏ اشراق‏ است. در اين‏ شاهد به‏ ماهيت‏ و اعتبارات‏ مختلف‏ آن‏ پرداخته‏ مى‏شود؛ مباحثى‏ از قبيل‏ كلى‏ و جزئى، سبب‏ تكثر نوع‏ واحد در اشخاص، معناى‏ جنس‏ و ماده، معناى‏ نوع‏ و موضوع‏ و فرق‏ آنها، فصل‏ و لوازم‏ آن‏ و نحوه‏ اتحاد آن‏ با جنس، حقيقت‏ فصل‏ و معناى‏ اشد و اضعف‏ <ref>همان، ص112-113</ref>.
شاهد پنجم، مشتمل‏ بر پنج‏ اشراق‏ است. در اين‏ شاهد به‏ ماهيت‏ و اعتبارات‏ مختلف‏ آن‏ پرداخته‏ مى‏شود؛ مباحثى‏ از قبيل‏ كلى‏ و جزئى، سبب‏ تكثر نوع‏ واحد در اشخاص، معناى‏ جنس‏ و ماده، معناى‏ نوع‏ و موضوع‏ و فرق‏ آنها، فصل‏ و لوازم‏ آن‏ و نحوه‏ اتحاد آن‏ با جنس، حقيقت‏ فصل‏ و معناى‏ اشد و اضعف‏ <ref>همان، ص112-113</ref>.


خط ۶۷: خط ۶۷:


مشهد سوم‏ كتاب، به‏ مسئله‏ معاد و كيفيت‏ پيدايش‏ روح‏ و بازگشت‏ آن‏ به‏ حق‏ تعالى‏ مى‌‏پردازد.
مشهد سوم‏ كتاب، به‏ مسئله‏ معاد و كيفيت‏ پيدايش‏ روح‏ و بازگشت‏ آن‏ به‏ حق‏ تعالى‏ مى‌‏پردازد.
اين‏ مشهد، داراى‏ سه‏ شاهد است. عمده‏ مباحثى‏ كه‏ در اشراقات‏ سيزده‏گانه‏ شاهد اول‏ مطرح‏ است‏ عبارتند از: قوابل‏ تكوين، تكون‏ نباتات‏ و حيوانات، حواس‏ ظاهرى‏ و باطنى، تكون‏ انسان‏ و قواى‏ نفس‏ او و مراتب‏ عقل‏ عملى‏ و عقل‏ نظرى. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] اشراقات‏ يازده‏گانه‏ شاهد دوم‏ را به‏ مباحث‏ مربوط به‏ نفس‏ انسان‏ و احوال‏ مربوط به‏ آن‏ و نيز بحث‏ در باب‏ نفوس‏ فلكى‏ اختصاص‏ داده‏ است. مصنف‏ در شاهد سوم‏ به‏ بحث‏ تجرد نفس‏ و اثبات‏ معاد براى‏ نفوس‏ مى‏پردازد. مباحث‏ مهمى‏ كه‏ مصنف‏ در ده‏ اشراق‏ مطرح‏ نموده، عبارتند از: بحث‏ درباره‏ حقيقت‏ عقل‏ بالفعل، كيفيت‏ اتحاد نفس‏ با صور معقوله، نحوه‏ ارتباط نفس‏ با عقل‏ فعال، سعادت‏ و شقاوت‏ حقيقى‏ و... <ref>همان</ref>.
اين‏ مشهد، داراى‏ سه‏ شاهد است. عمده‏ مباحثى‏ كه‏ در اشراقات‏ سيزده‏گانه‏ شاهد اول‏ مطرح‏ است‏ عبارتند از: قوابل‏ تكوين، تكون‏ نباتات‏ و حيوانات، حواس‏ ظاهرى‏ و باطنى، تكون‏ انسان‏ و قواى‏ نفس‏ او و مراتب‏ عقل‏ عملى‏ و عقل‏ نظرى. [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] اشراقات‏ يازده‏گانه‏ شاهد دوم‏ را به‏ مباحث‏ مربوط به‏ نفس‏ انسان‏ و احوال‏ مربوط به‏ آن‏ و نيز بحث‏ در باب‏ نفوس‏ فلكى‏ اختصاص‏ داده‏ است. مصنف‏ در شاهد سوم‏ به‏ بحث‏ تجرد نفس‏ و اثبات‏ معاد براى‏ نفوس‏ مى‏پردازد. مباحث‏ مهمى‏ كه‏ مصنف‏ در ده‏ اشراق‏ مطرح‏ نموده، عبارتند از: بحث‏ درباره‏ حقيقت‏ عقل‏ بالفعل، كيفيت‏ اتحاد نفس‏ با صور معقوله، نحوه‏ ارتباط نفس‏ با عقل‏ فعال، سعادت‏ و شقاوت‏ حقيقى‏ و... <ref>همان</ref>.


مشهد چهارم‏ كتاب، مختص‏ اثبات‏ معاد جسمانى‏ است‏ و نويسنده، مطالب‏ آن‏ را در سه‏ شاهد مطرح‏ نموده‏ است. شاهد اول‏ كه‏ در اثبات‏ عالم‏ آخرت‏ است، مشتمل‏ بر نه‏ اشراق‏ است. اشراق‏ اول‏ در پى‏ تبيين‏ اصول‏ هفت‏گانه‏اى‏ است‏ كه‏ اثبات‏ عالم‏ آخرت‏ مبتنى‏ بر آنهاست، اما مطالبى‏ كه‏ در اشراقات‏ بعدى‏ بدان‏ها مى‏‌پردازد، وجوه‏ فرق‏ بين‏ وجود جسمانى‏ در دنيا و آخرت، بيان‏ عقايد مختلف‏ در باب‏ معاد، دفع‏ شبهات‏ وارده‏ به‏ معاد جسمانى، علت‏ اختلاف‏ در كيفيت‏ معاد و چند بحث‏ مرتبط ديگر است.
مشهد چهارم‏ كتاب، مختص‏ اثبات‏ معاد جسمانى‏ است‏ و نويسنده، مطالب‏ آن‏ را در سه‏ شاهد مطرح‏ نموده‏ است. شاهد اول‏ كه‏ در اثبات‏ عالم‏ آخرت‏ است، مشتمل‏ بر نه‏ اشراق‏ است. اشراق‏ اول‏ در پى‏ تبيين‏ اصول‏ هفت‏گانه‏اى‏ است‏ كه‏ اثبات‏ عالم‏ آخرت‏ مبتنى‏ بر آنهاست، اما مطالبى‏ كه‏ در اشراقات‏ بعدى‏ بدان‏ها مى‏‌پردازد، وجوه‏ فرق‏ بين‏ وجود جسمانى‏ در دنيا و آخرت، بيان‏ عقايد مختلف‏ در باب‏ معاد، دفع‏ شبهات‏ وارده‏ به‏ معاد جسمانى، علت‏ اختلاف‏ در كيفيت‏ معاد و چند بحث‏ مرتبط ديگر است.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش