المنطق: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR24401J1.jpg|بندانگشتی|المنطق]]

|+ |

! نام کتاب!! data-type='bookName'|المنطق

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|مجموعه المحاضرات التي القيت في کليه منتدي النشر بالنجف الاشراف ابتداء من سنه 1357ق

|-

|data-type='authors'|[[مظفر، محمدرضا]] (نويسنده)

|زبان  

|data-type='language'|عربي 

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BC‎‏ ‎‏78‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1347  

|-

|data-type='subject'|منطق

|-

|ناشر

|data-type='publisher'|اسماعيليان

|-

|مکان نشر

|data-type='publishPlace'|ايران - قم

|-

|سال نشر

|data-type='publishYear'|1388ق 

|-class='articleCode'

|کد اتوماسیون

|}

'''المنطق'''، اثر [[مظفر، محمدرضا|شیخ محمدرضا مظفر]] (متوفای 1383ق)، کتابی است کم‌نظیر در موضوع علم منطق که به زبان عربی نگارش یافته است.

مؤلف در مدخل به بیان ضرورت فراگیری علم منطق پرداخته است. او می‌گوید: ما در خصوص درست‏سازى افکار و اندیشه‏هایمان به منطق نیازمندیم<ref>ر.ک: متن کتاب، ص10</ref>، ولی چنین نیست که هرکس به فراگیری علم منطق همت گمارد از خطای در تفکر بری باشد، بلکه این علم نیز همانند بسیاری از علوم ابزاری چون صرف و نحو، فراگرفتنش به‌تنهایی بدون مراعات قوانین آن، باعث محفوظ ماندن از خطا نمی‌شود<ref>ر.ک: همان</ref>.

مباحث الفاظ اولین باب کتاب است. مؤلف در این بخش از کتاب به ضرورت پرداختن به مباحث الفاظ اشاره می‌کند و می‌گوید: لفظ آینه معناست و بین آن دو چنان پیوند استواری برقرار است که‌ گویی که یک چیزند و مخاطب هرگاه لفظی را بر زبان جاری می‌کند گویا خود معنا را حاضر ساخته است<ref>ر.ک: همان، ص35</ref>.

در ادامه این بخش به بحث دلالت و اقسام آن نظیر دلالت عقلی، طبعی و وضعی می‌رسیم. مؤلف در این بخش، اقسام هرکدام از دلالت‌ها را به‌همراه نمونه‌هایی از هرکدام توضیح می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص43-36</ref>، سپس به تقسیمات لفظ اشاره می‌کند<ref>ر.ک: همان ص47-44</ref>.

در این باب از کتاب بحث‌هایی از قبیل کلی و جزئی، متواطی و مشکک، مفهوم و مصداق، عنوان و معنون، نسبت‌های چهارگانه (تساوی، تباین، عموم و خصوص من وجه و عموم و خصوص مطلق)، کلیات خمس مطرح شده است. یکی از مباحثی که در این باب از کتاب عنوان شده، نسبت بین نقیض دو کلی است. در این بخش از کتاب براهین و استدلال‌هایی زیبا به سبک ریاضیات جدید آمده است. این براهین به شیوه استقصا بیان گردیده است؛ یعنی همه حالات گوناگون یک مدعی طرح ‏شده و آنگاه بطلان تک‏تک آن حالات و فروض، جز یکى از آنها، ثابت گردیده و مدعی در همان حالت واحد منحصر شده و بدین شکل صحت آن اثبات ‏شده است<ref>ر.ک: همان، ص78 و 79</ref>.

# مفهوم معرِّف باید نزد مخاطب روشن‏تر و شناخته‌شده‏تر از مفهوم معرَّف باشد؛

# الفاظى که در تعریف به کار مى‏رود باید واضح و روشن بوده و هیچ ابهامى در آنها نباشد<ref>ر.ک: همان، ص122-119</ref>.

وی سپس به اقسام قضیه به اعتبار موضوع آن اشاره می‌کند و می‌گوید: قضیه حملیه به اعتبار موضوعش بر چهار قسم است: شخصیه، طبیعیه، مهمله و محصوره و محصوره نیز یا کلى است و یا جزیى و در قضیه شرطیه نیز تقسیمى شبیه‏ تقسیم قضیه حملیه جارى مى‏شود، اما نه به اعتبار موضوع آن؛ چراکه قضیه شرطیه اساسا موضوع ندارد، بلکه این تقسیم به اعتبار حالات و زمان‌هایى است که در آنها تلازم و یا عناد واقع مى‏شود. قضیه شرطیه به این اعتبار داراى سه قسم است: شخصیه، مهمله و محصوره و دیگر قسم چهارمى به نام طبیعیه ندارد<ref>ر.ک: همان، ص159-158</ref>.

مؤلف در این بخش از کتاب می‌گوید: هدف نهایى و مقصود اصلى علم منطق، «مباحث حجت» است؛ یعنى بحث‌هاى مربوط به معلوم تصدیقی‌اى که براى رسیدن به شناخت مجهول تصدیقى به ‏کار گرفته مى‏شود<ref>ر.ک: همان، ص227</ref>.

ایشان درباره فایده صناعات خمس می‌گوید: فایده صناعت برهان و مغالطه غالبا اختصاص به کسانى دارد که با علوم نظرى و شناسایى حقایق وجودى سروکار دارند، اما صناعت جدل، خطابه و شعر براى همگان سودمند است و در بیشتر مصالح کشورى و اجتماعى مدخلیت دارد. فایده صناعت جدل براى پیروان ادیان و فقها و کسانى که گرایش‌هاى سیاسى دارند، بیشتر ظاهر مى‏شود. همچنین فایده صناعت خطابه و شعر بیشتر براى سیاست‌مداران و فرماندهان جنگی و اصلاح‏طلبان ظاهر مى‏گردد. مهم‌ترین این صناعات که حاجت بدان بیش از سایرین است، عبارت است از: برهان، جدل و خطابه‏<ref>ر.ک: همان، ص346</ref>.

# در بسیارى موارد، مطالب با شیوه‏اى ابتکارى، که حاصل سال‌ها تدریس است، به‌گونه‏اى بیان شده که نوآموز را به‌آسان‏ترین وجه به فهم مقصود سوق مى‏دهد.

# کتاب «المنطق» نسبت به «حاشیه»، «شرح شمسیه»، «لئالى منتظمه»، «جوهر نضید» و کتاب‌هایى از این دست که کتاب‌هاى درسى معمول منطق بوده است، کتابى جدید و تازه‏ است و بیش از پنجاه و اندى سال از زمان تألیف آن نمى‏گذرد و همین امر موجب گشته مؤلف کتاب، با برخى نظام‌هاى منطقى جدید و آراى بعضى از فیلسوفان اروپایى معاصر برخورد کرده و در تألیف کتاب و طرح تمرین‌هاى آن به برخى از این سخنان، نظر داشته باشد.

# از امتیازات مهم این کتاب وجود تمرین‌هاى مناسب در جاى‏جاى آن است، که دانشجویان را در تطبیق قواعد و به‌کارگیرى عملى آنها ورزیده مى‏کند.

# مؤلف کتاب، به‌خاطر آشنایى و برخورد با برخى مباحث و اشکالات منطقى در عصر حاضر، بعضى مباحث جالب و مفید و تازه را در کتاب مطرح ساخته و بدین وسیله پاره‏اى از شبهات را پاسخ گفته است. از جمله این مباحث، مطالبى است که ذیل این عناوین آمده است: «العلم»، «توضيح في الضروري»، «تعريف النظر او الفكر»، «الحاجة إلى مباحث الألفاظ»، «العنوان و المعنون»، «الحمل و أنواعه»، «في مطلب ما و أي و هل و لم»، «التعريف بالمثال»، «التعريف بالتشبيه»، «القسمة»، «المنحرفات»، «من ملحقات العكوس النقض»، «قاعدة النقض التام و نقض الموضوع»، «البديهية المنطقيه أو الاستدلال المباشر البديهي»، «الاقتراني الشرطي»، «خاتمة في لواحق القیاس».

# در کتاب «المنطق»، مبحث «صناعات خمس» به‌گونه‏اى شایسته و با تفصیلى مناسب و درخور طرح گشته است؛ درحالى‏که در دیگر کتاب‌هاى منطقى، کمتر به این مبحث مهم توجه شده است.

مجموع این مزایا است که به این کتاب موقعیت ویژه‏اى بخشیده و جایگاه رفیعى براى آن به وجود آورده است<ref>ر.ک: شیروانی، علی ج‏1، ص13 و 14</ref>.

==پانویس ==

<references />

# شیروانی، علی (مترجم)، «منطق همراه با متن عربی»، تألیف محمدرضا مظفر، دارالعلم، قم، چاپ دوم، 1387ش.

== وابسته‌ها ==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]